ΣΟΦΙΑ ΒΟΙΚΟΥ, Ψίθυροι Του Βαρδάρη

                                                                    Ψίθυροι του Βαρδάρη , Σοφία Βόικου
                                               Είδος :Iστορικό Μυθιστόρημα
                                                Βαθμολογία: 9,5/10                                 

             

Θεσσαλονίκη, η Πόλη Των Φαντασμάτων κατά Μαζάουερ, η Νυφούλα του Θερμαικού , η πόλη του έρωτα για τους ρομαντικούς, το χωνευτήρι των εθνοτήτων, το προσοδοφόρο λιμάνι για τους πρακτικούς, η αιώνια φοιτητούπολη για τη νεολαία, η φτωχομάνα για τη λαική μούσα, η μητρόπολη του Μπάσκετ για τους φιλαθλους, η θρυλική αδελφή του Κάσσανδρου για τους αρχαιολάτρεις.
Μα πάντα μια και μοναδική.
Ύστερα από μια σειρά επιτυχημένων μυθιστορημάτων και το ...άρωμα του Λεμονιού ακόμη να "γλυκαίνει" τη μνήμη των αναγνωστών, η Σοφία Βόικου επανέρχεται με ένα αρκετά φιλόδοξο εγχείρημα γεμάτο μνήμες και πάθη για να ζωντανεψει μπροστά μας μοναδικά την νεότερη Ιστορία της Θεσσαλονίκης συστήνοντάς μας ξανά τη σαγηνευτική αυτή πόλη της Ελλάδας!
Ελάτε να αφουγκραστούμε μαζί τους Ψίθυρους του Βαρδάρη, παρέα με το καλαίσθητο βιβλίο από τις εκδόσεις Ψυχογιός:

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το γύρισμα ενός πολυτάραχου αιώνα βρίσκει την Θεσσαλονίκη να απελευθερώνεται πανηγυρικά από τον οθωμανικό ζυγό και τον ελληνικό στρατό να εισέρχεται θριαμβευτής, μπροστά σε ένα ενθουσιώδες "γαλανόλευκο" πλήθος.Ανάμεσά τους ,η Σοφία.
Ατίθαση, γοητευτική και παθιασμένη σαν την ίδια την αντιφατική Σαλονίκη η Σοφία θα βιώσει τις πολλαπλές μεταμορφώσεις της.
     Σελανίκ,Σαλονίκ,Θεσσαλονίκη:
Mια "πόλη-γυναίκα", απρόβλεπτη και σαγηνευτικά επικίνδυνη...
Ηδυπαθής ερωμένη, συμπονετικό καταφύγιο για τους πληγωμένους, λαβωμένη μα περήφανη.Αυτή είναι η  Θεσσαλονίκη!
Αυτή είναι και η ξεχωριστή  ηρωίδα μας που κουβαλάει το ίδιο πολυτάραχο πεπρωμένο!
Δίπλα στη Σοφία πλήθος προσώπων:
        O αριβίστας Mεχμέτ Εφέντης,που δε θα διστάσει όμως να σώσει τη ζωή μιας χριστιανής,
η πόρνη Ζοζεφίν, που θα γίνει μάρτυρας της μάζωξης πλήθους εθνοτήτων καθόσον αλληλοσπαράσσονται σε έναν άγριο πόλεμο,
ο αξιωματικός Τζανέττος, 
ο ονειροπόλος Ιμπραήμ 
και μια θλιμμένη καλλονή 
θα στροβιλίστούν μαζί της σε ένα γαϊτανάκι της μοίρας γεμάτο πάθη, υπό το άγρυπνο βλέμμα της Τσιγγάνας Εσρά, που γνωρίζει τα γραμμένα και την απώτατη αλήθεια στις καρδιές των ανθρώπων.
         Τα χρόνια περνούν και μια επιστολή, δεκαετίες αργότερα, φέρνει στην επιφάνεια ένα μυστικό, που ξεπλένει παλιές αμαρτίες και οδηγεί σε μια λυτρωτική αυτογνωσία.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Οι Ψίθυροι Του Βαρδάρη της Σοφίας Βόικου αποτελούν ένα από τα πιο ξεχωριστά μυθιστορήματα της χρονιάς, που με καθήλωσε τόσο με το θέμα του , όσο και με τη γραφή του.Το λάτρεψα!
          Όπως μαρτυρούν ο λυρικός τίτλος του και το ονειρικό ,το τόσο εκφραστικό εξώφυλλό του, θέμα του βιβλίου είναι η πάντα γοητευτική Θεσσαλονίκη μέσα από το πρίσμα μιας συγκινητικής ερωτικής ιστορίας με άφθονες κοινωνικές προεκτάσεις.
Η Σοφία Βόικου,ύστερα από μια ενδελεχή έρευνα καταφέρνει να συνθέσει ένα πανόραμα της Θεσσαλονίκης, ενώ εκείνη αναφύεται ξανά, μέσα από τη νέα εποχή που ανατέλλει για αυτήν όταν ο ελληνικός στρατός προήλασε το 1912 στους δρόμους της ελευθερωτής.
Με ζωηρή εικονοπλασία η συγγραφέας ζωντανεύει ξανά στιγμές αξέχαστες, ήχους,μυρωδιές καθιστώντας τες κυριολεκτικά βίωμα του αναγνώστη.

Δύσκολη βρίσκεις σε σημερινό βιβλίο τέτοια πιστή αναπαράσταση αυτών των στιγμών της Ιστορίας μας.
Η ταπείνωση των ηττημένων Τούρκων μεταδίδεται και στην ψυχή μας, ο συνωστισμός, οι οπλές των αλόγων και η ζητωκραυγές του πλήθους ηχούν στα αυτιά μας , η βροχή μουσκεύει και τα δικά μας ρούχα, ενώ ανεμίζουν μπροστά μας γαλάζιες σημαίες...
Κι έπειτα παρέα με τους ήρωες σεργιανίζουμε σε μεγάλες λεωφόρους, βίλες πλούσιων εμπόρων, τουρκομαχαλάδες,μεσοαστικά σπίτια, προσφυγικά.

Μαζί αποτείουμε το κατευόδιο στον δολοφονημένο βασιλιά Γεώργιο, με έναν ευφυή τρόπο και βλέπουμε, έπειτα, ξένους στρατιώτες να κατακλύζουν τα πορνεία ,τα καφέ σαντάν και το λιμάνι, ακούγοντας πλήθος γλωσσών σε μια σύγχρονη, γοητευτική Βαβέλ.
Βιώνουμε τον Διχασμό με χαρακτηριστικά στιγμιότυπα-περίοδο που η συγγραφέας γνωρίζει άριστα, όπως μας απέδειξε και με το ξεχωριστό θέμα στο Γλυκό Πικρό Λεμόνι. 
Τέλος συμπονούμε κι εμείς τους ξεριζωμένους από κάθε μεριά , αφού η συγγραφέας μοναδικά ενώνει τους ανθρώπους στον κοινό πόνο.
        Με όλα αυτά προβάλλει η συνύπαρξη των εθνοτήτων στην κοσμοπολίτικη Θεσσαλονικη -την τόσο διαφορετική από την Παλαιά Ελλάδα, θέμα που δεν έχει αναδειχθεί πολύ στη σύγχρονη μυθιστοριογραφία.
Ταυτόχρονα, βλέπουμε την επίδραση των μεγάλων γεγονότων στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων , αλλά και των μεγάλων οικονομικών παραγόντων, όπως οι Εβραίοι έμποροι κι επιχειρηματίες.
Παράλληλα με όλα αυτά μικρές ασπρόμαυρες φωτογραφίες εποχής πριν από κάθε ενότητα, προσδίδουν ατμοσφαιρικότητα στο βιβλίο.
          Η συγγραφέας συχνά επιλέγει να μας παραθέσει μια μικρή ιστορικη εισαγωγή κι ύστερα να εντάξει τη δράση σε αυτά, (όπως έκαναν στα έργα τους το ζεύγος Αλεξάνδρου- κι ο Γιώργος Πολυράκης στους Μακρυνούς Ορίζοντες,) μέθοδος που τεχνικά εγείρει την ένσταση μερικών κριτικών, που θέλουν τη ροή χωρίς παρεμβολές και όλα τα στοιχεία ενταγμένα στην πλοκή.
Σε κάποια βιβλία αυτό γίνεται, όντως, λίγο απορρυθμιστικό για το αποτέλεσμα- θεωρώ όμως πως η κ Βόικου το χειρίστηκε καλά ,διαφωτίζοντας τους αναγνώστες, χωρίς να διασαλεύει ιδιαίτερα τον ρυθμό της αφήγησης.
          
Σε δεύτερο επίπεδο, στους Ψιθύρους  έχουμε ένα ανάγλυφο κοινωνιόγραμμα της Θεσσαλονίκης- με ενδεικτικές φιγούρες κάθε φυλής, που μέσα από την ιδιοσυστασία και τα ήθη τους συμβάλλουν στο παζλ αυτης της πλούσιας ανθρωπογεωγραφίας της ,που προσέδωσε στη Θεσσαλονίκη την ανεπανάληπτη αύρα της.

Η αφήγηση είναι δομημένη σε εναλλαγές του σήμερα με το χθες...
Οι μνήμες που παρουσιάζονται σε "τριτοπρόσωπη αφήγηση" εναλλάσσονται με μικρα ιντερμέτζα όπου γιαγιά πλέον η Σοφία νουθετεί με "τρυφερή" οξυδέρκεια την εγγονή της(κ τους αναγνώστες!) θέλοντας μέσα από τη διαδρομή της να μάς οδηγήσει στην αυτογνωσία και την προσωπική ευτυχία. 

Δυνατό σημείο στους Ψίθυρους Του Βαρδάρη είναι όμως η αγωνιώδης ερωτική ιστορία, που απορροφά τον αναγνώστη στη συναισθηματική της δίνη με την επιδέξια "σκηνοθεσία" της, όπου κάθε αποκάλυψη γίνεται στη σωστή στιγμή.
Ένα ακόμη πλεονέκτημα είναι οι άρτια σκιαγραφημένοι χαρακτήρες, που μένουν αξέχαστοι:
       Μοναδικοί ήρωες, ο καθένας αντιπροσωπευτική ψηφίδα σε ένα πολυεθνικό μωσαικό και σε ένα δραματικό σκηνικό ανατροπών.
Ο γοητευτικός Μεχμέτ Εφέντης που ζωντανεύει τους εξισλαμισμένους Εβραίους(Ντολμιέδες) και κατορθώνει να συγκινήσει με τις τόσες αντιφάσεις του .
Ο καλόψυχος και τρυφερός Τούρκος Ιμπραήμ, με την αγνή ερωτευμένη ψυχή και την οικογενειακή τραγωδία.
Η περήφανη Σοφία, που συνδυάζει το πάθος με το πνεύμα της θυσίας.
Η πόρνη Ζοζεφίν με την πληγωμένη ,αλλά τίμια καρδιά.
Η μελαγχολική Αναστασία κι ανάμεσα σε όλα μια προδοσία που σταγόνα σταγόνα η συγγραφέας μας την δείχνει αν δηλητηριάζει τις ζωές όλων...
Πάνω από όλα η Εσρά, το αερικό της πόλης.
Ένα εξαίσιο συγγραφικό εύρημα που θυμίζει το  εβραικό γκολέμ, το αβρααμικό πρόπλασμα ανθρώπου που έπλασε ο ραββίνος Ιούδας Λόου μπεν Μπεζαλίλ(1525-1609) και ως φάντασμα πλανιέται στην εβραική ιστορία από την καταστροφή του Ναού, ως το γκέτο της Πράγας του 16ου αιώνα και τα στρατόπεδα εξόντωσης.
Έτσι κι η Εσρά πλανιέται μες στα σπλάχνα της Θεσσαλονίκης και δονείται από τον αχό της Ιστορίας.
Η Εσρά είναι η ίδια η ψυχή της Θεσσαλονίκης!
Η παρουσία της προσδίδει στο έργο μια πινελιά παραμυθιακή και του προσδίδει μια υποβλητικότητα μοναδική! 
(κάποια στιγμή η παρέμβασή της μου έφερε κάτι από τη Ματζίκα της Αγάπης της Πασχαλίας Τραυλού.) 

Η μίξη όλων αυτών των υπέροχων στοιχείων έδωσε από την πένα της Βόικου ένα αποτέλεσμα εντυπωσιακό.
Οι Ψίθυροι του Βαρδάρη είναι, μετά τη Σκιά Της Πεταλούδας, του Ζουργού ο,τι καλύτερο έχει γραφτεί για τη νεότερη Ιστορία της Θεσσαλονίκης! 

Το μοναδικό στοιχείο που ένιωσα λίγο να μου λείπει από το εξαιρετικό κάδρο που φιλοτέχνησε η συγγραφέας για τη Θεσσαλονίκη μέσα στους τρεις πολέμους , είναι το θρυλικό Γεντί Κουλέ με την μικροκοινωνία του-χασικλήδες ,ρεμπέτες του Μεσοπολέμου,αριστερούς (ανάμεσά στους αριστερόφρονες δεσμώτες του κι ο Τσιτσάνης) καθώς και η περίοδος της Κατοχής Θεσσαλονίκης.
        Η συγγραφέας προσεγγίζει συγκινητικά αλλά ακροθιγώς, χωρίς την πρότερη παραστατικότητα,  το Ολοκαύτωμα, παρότι στη Θεσσαλονικη παίχτηκε μια από τις τραγικότερες πράξεις του με την ταπείνωση των Εβραίων, την οριστική εκρίζωση των Σεφαραδιτών και την λεηλασία των εβραικών περιουσιών από τον Μέρτεν κλπ.

'Ολες αυτές οι λεπτομέρειες καθόλου δε μειώνουν τη γενική εικόνα, που μιλά για ένα αξιόλογο μυθιστόρημα σμιλεμένο επιδέξια και με πολύ μεράκι, που θα αγγίξει την ψυχή σας: Ένα διαμάντι που ακτινοβολεί γνώσεις , υπέροχα χρώματα, πολύβουους δρόμους, επιβλητικά αρχοντικά και υπέροχους ανθρώπους.
Με τους Ψίθυρους του Βαρδάρη πάντα, όταν βρίσκεστε στη συμπρωτεύουσα, θα νιώθετε τη Σοφία ,την Αναστασία, τον Μεχμέτ Εφέντη να σας ξεναγούν στις πιο ξεχασμένες γωνιές της !

Ύστερα από αυτό το βιβλίο θα αισθανθείτε τον παλμό της Θεσσαλονίκης και θα νιώσετε την πληρότητα του ταξιδευτή που γυρνά πλουσιότερος σε εμπειρίες και σκιρτήματα καρδιάς.
Αφήστε,λοιπόν, την Εσρά να σας ψιθυρίσει στο αυτί τα... μυστικά του Βαρδάρη!
Διαβάστε το οπωσδήποτε και ξανανακαλύψτε τις ξεχασμένες  πλευρά της Θεσσαλονίκης!
Εγώ θέλω να ευχαριστήσω τη συγγραφέα που μου ξανασύστησε αυτήν την τόσο λατρεμένη πόλη με αυτόν τον απολαυστικό τρόπο.
Συγχαίρω λοιπόν, τη Σοφία Βόικου , γιατί είναι από εκείνους τους συγγραφείς που διασώζουν την ποιότητα κατορθώνοντας να τη συνδυάζουν με έργα γεμάτα αλησμόνητους χαρακτήρες και αυθεντικές συγκινήσεις για τους αναγνώστες!