ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ, Ματωμένα Χώματα

                                                                           Ματωμένα Χώματα, Διδώ Σωτηρίου 
                        Κατηγορία:Kλασσική Ελληνική Πεζογραφία
                                              Είδος: Ιστορικό/Αντιπολεμικό
                                              Βαθμολογία: 10/10!

             Χαρακτηρίστηκε "βιβλίο που καίει" και συντάραξε το λογοτεχνικό στερέωμα , καθώς μεταφράστηκε στα τούρκικα, στα σέρβικα, στα  αγγλικά, στα βουλγαρικά, τα εσθονικά, τα γαλλικά, και τα γερμανικά!
Χάρισε στη συγγραφέα του το "Βραβείο Ελληνοτουρκικής Φιλίας Αμπντί Ιπεκτσί" .
Ο λόγος φυσικά γίνεται για το εμβληματικότερο ίσως έργο της Ελληνικής Πεζογραφίας του 20ου αιώνα, το αντιπολεμικό έργο "Ματωμένο Χώματα" της Διδώς Σωτηρίου, το απόλυτο βιβλίο για τη Μικρασιατική Καταστροφή, που γράφτηκε στα1962, πούλησε 400.000 αντίτυπα ως το 2008 και ακτινοβολεί διεθνώς!
                  Έργο που, εκκινώντας από την εθνική μνήμη ,κηρύττει αξίες πανανθρώπινες, τα "Ματωμένα Χώματα" ζωντανεύουν τις τελευταίες μέρες της Μικράς Ασίας, από τον θρίαμβο των Σεβρών μέχρι τις δραματικές ώρες κατάρρευσης του Μετώπου και τις θηριωδίες των κεμαλικών ορδών στη φλεγόμενη Σμύρνη, με τις ευλογίες των Μεγάλων Δυνάμεων!

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Κεντρικός ήρωας είναι ο Μανώλης Αξιώτης, γιος μιας πολύτεκνης αγροτικής οικογένειας από το χωριό Κίρκιντζε.
        Η ζωή στο χωρίο ανέμελη και σκληρή, με τη σκιά του δεσποτικού πατέρα να μετράει το ανάστημα των ονείρων.
Ο Μανώλης αναγκάζεται να διαγράψει το όνειρο των γραμμάτων και να εργαστεί στα χωράφια.
Στο τσιφλίκι του Αλή μπέη θα αντικρύσει την αδικία στο πρόσωπο του επιστάτη Ανέστη αλλά και μια τούρκικη ψυχή επιρρεπή στον έρωτα.
Με προτροπή του πατέρα του σύντομα θα ανaζητήσει την τύχη του στη Σμύρνη και θα ανακαλύψει τον άνομο κόσμο του εμπορίου.
Εκεί τον βρίσκει ο Πόλεμος κι η αναπόφευκτη επιστράτευση, όπου, με προτροπή των Γερμανών οι Τούρκοι θα εκτοπίσουν τους άρρενες των χριστιανικών πληθυσμών στα τρομακτικά αμελέ ταμπουρού.
Στα τούρκικα τάγματα εργασίας ζωντανεύει μια κόλαση πείνας, τρόμου και εξευτελισμού της αξιοπρέπειας.
Παράλληλα ο Μανώλης Αξιώτης θα συναντήσει απροσδόκητη ανθρωπιά που θα του σώσει τη ζωή καθώς θα του προσφερθεί δουλειά σε έναν καλόκαρδο κτηματία...
Αυτή η εξέλιξη θα τον φέρει σε επαφή με μια Τουρκάλα κόρη, τη γλυκιά Ενταβιέ.Το πάθος του Έλληνα Μανώλη Αξιώτη με την όμορφη Τουρκάλα Ενταβιέ θεριεύει κι έρχεται σε αντίθεση με την προκατάληψη.
Δυστυχώς η άνομη σχέση αυτή θα ηττηθεί από τα εθνικά πάθη κι ο Μανώλης Αξιώτης θα το σκάσει σαν τον κλεφτη αφήνοντας την Ενταβιέ αντιμέτωπη με μιαν αμφίβολη μοίρα...
Ο Μανώλης θα προσπαθήσει μα στεριώσει στην αγκαλιά της προσφυγοπούλας Κατίνας, όμως τα όνειρα θα του ανακόψει η μικρασιατική εκστρατεία, που ο Μανώλης θα ακολουθήσει ως εθελοντής φαντάρος, υπηρετώντας το Εθνικό Ιδεώδες .
         Στην νικηφόρα πορεία προς τον Σαγγάριο θα συναντήσει μεταξύ άλλων στρατιωτών, έναν ιδεαλιστή έφεδρο, τον Νικήτα Δροσάκη, φοιτητή από την Κρήτη, που θα μυήσει τον νεαρό Μανώλη στη σοσιαλιστική σκέψη και το όραμα της δικαιότερης κοινωνίας.
Ο ακατέργαστος αγρότης Μανώλης Αξιώτης θα εκπλαγεί βλέπονταςτον Νικήτα Δροσάκη να αντιπαρατίθεται με τον αλέγκρο καιροσκόπο Λευτέρη και να υπερασπίζεται τα ιδανικά που κηρύττει με δυσβάσταχτο προσωπικό κόστος που στεριώνει μια βαθιά αντρική Φιλία...
            Η κατάρρευση του Μετώπου θα γκρεμίσει τις αυταπάτες με τον πλέον οδυνηρό τρόπο βρίσκοντας τον Μανώλη Αξιώτη να παλεύει να σώσει τη ζωή του φίλου του και να ψάχνει δρόμο επιστροφής!
Ο Αξιώτης θα φτάσει μόνος και τσακισμένος σε μια ερειπωμένη Σμύρνη που σύντομα θα την τυλίξει η κόλαση της φωτιάς, από όπου θα ξεπηδήσουν σα δαίμονες οι Τσέτες του Κεμάλ , σφάζοντας και σκορπώντας ασύλληπτο όλεθρο, που οπισθοδρομεί το ίδιο τον Ανθώπινο Πολιτισμό κάτω από τα απαθή βλέμματα των ηθικών αυτουργών Ευρωπαίων.....
            Το δράμα θα κορυφωθεί στα νέα τάγματα αιχμαλώτων όπου οι Τούρκοι εξαντλώντας την κτηνωδία τους θα σύρουν τον εκλεκτότερο ανθό των ελληνικών νιάτων, ολοκληρώνοντας την ειδεχθή εθνοκάθαρση των χριστιανικών πληθυσμών της Τουρκίας, που θεμελιώσε τη Δημοκρατία τους στα κόκκαλα των αθώων και την απεχθέστερη εκδοχή του ρατσισμού...

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Το...απόλυτο βιβλίο για το δράμα της Μικράς Ασίας!
Για την ακρίβεια , τα Ματωμένα Χώματα συνιστούν μια οξυδερκέστατη ανατομία του Ανατολικού Ζητήματος , που αρθρώνει ώριμο πολιτικό λόγο μέσα από τα βιώματα των μικρών, καθιστώντας την πολιτική σκεψη προσιτή στον καθημερινό αναγνώστη, που συμπάσχει με τους οικείους ήρωες...
Το μυθιστόρημα  Ματωμένα Χώματα καλύπτοντας την πολυτάραχη 8ετία από τα 1914 μέχρι τα τέλη του 1922, αναμεταδίδει την απόλυτη τραγωδία του Ελληνισμού πολιτικοποιώντας τις αναφορές του κι αυτό ακριβώς το χρίζει ως το κορυφαίο για το θέμα αυτό:
             Ανάμεσα στον "Αιχμάλωτο" του Στρατή Δούκα, την "Αιολική Γη" και το "Νούμερο 32188" του Βενέζη, καθώς και το "Καπλάνι" της Ζέη, τα "Ματωμένα Χώματα" της Διδώς Σωτηρίου υπερτερούν ακριβώς για την ξεκάθαρα ενήλικη και σφαιρική επισκόπηση του Μικρασιατικού Ζητήματος που παρέχουν στο κοινό, αναζητώντας το δράμα των καθημερινών ανθρώπων μέσα σε ένα πολιτικό παρασκήνιο βρόμικων διεθνών συσχετισμό που έθεσε σε ομηρία τα όνειρα των απλών Ελλήνων της Ιωνίας.
            Ένα βιβλίο που ζητά να αποδομήσει μύθους και να αντιταχθεί στον ιμπεριαλισμό κ τη δουλοπρέπεια προς τους Ξένους χωρίς όμως να απαξιώνει το λαικό και το εθνικό αίσθημα που ανατράφηκε με θρύλους κ πόθους για τις Χαμένες Πατρίδες...
Κεντρικός ήρωας της Διδώς Σωτηρίου είναι ο αγρότης Μανώλης Αξιώτης κι όχι κάποιος γόνος από την ακμάζουσα ελληνική  αστική τάξη της Μικρασίας.
       Αυτό έχει τη σημειολογία του, καθώς η ταπεινή καταγωγή του κεντρικού ήρωα ακυρώνει τον στερεοτυπικό διαχωρισμό "πλούσιοι Έλληνες- απαίδευτοι Τούρκοι", αναδεικνύοντας τα κοινά βάσανα των φτωχών που υπερβαίνουν εθνικούς διαχωρισμούς και τους ενώνουν κάτω από το κράτος της ανάγκης , κάτι που απηχεί την κομμουνιστική ιδεολογία της ίδιας της Διδώς Σωτηρίου.
            Η φτωχική προέλευση του Μανώλη Αξιώτη, που συνακόλουθα τον εμπόδισε να μορφωθεί, αναδεικνύει την πλευρά των αγαθών, άλλα απολιτίκ πατριωτών που έγιναν έρμαια οσων προσχηματικά επικαλέστηκαν οράματα μεγαλεπήβολα, θέλοντας να τους χρησιμοποιήσουν ως άβουλα πιόνια στη σκακιέρα των αιματηρών συμφερόντων τους.
Από τη σκληρή βιοπάλη του Μανώλη, όμως, δε λείπουν στιγμές τούρκικης αγριότητας που κλιμακώθηκε στα χρόνια του ΑΠΠ με κορυφαία τη σύλληψη χριστιανών αρρενων για τα γερμανικής έμπνευσης τάγματα εργασίας. Εντούτοις, βρίσκει χώρο να ανθίσει η λαική ψυχή, που πολλές φορές υπερβαίνει σύνορα κι εθνικά πάθη- με Τούρκους να γίνονται φορείς μεγαλοψυχίας.
Κι όσο ο Πόλεμος μένεται και αντιστρέφεται μάλιστα υπέρ των Ελλήνων, δεν απουσιάζουν δυστυχώς έκτροπα εκ μέρους του ελληνικού στρατού σε πληθυσμούς τούρκικων χωριών κι αιχμαλώτους, αποδεικνύοντας πως ο Πόλεμος αποκτηνώνει και τον πιο πολιτισμένο λαό, πόλλώ δε μάλλον τους ταλαιπωρημένους Ελληνες που είχαν μεθύσει από τη Μεγάλη Ιδέα!!
Μέσα σε αυτόν τον αναβρασμό, ωστόσο,  δε λείπουν οι ερωτικές στιγμές του Μανώλη Αξιώτη μέσα από ένα ακούσιο ερωτικό τρίγωνο , αφού ο Μικρασιάτης αγρότης συνδέεται με την προσφυγοπούλα Κατίνα, αλλά παθιάζεται με την Τουρκάλα. Ενταβιέ.
       Οι εθνικιστικές προκαταλήψεις οδηγούν τον Αξιώτη σε μιαν απρέπεια καθώς εγκαταλείπει την Ενταβιέ έγκυο και μέσα από αυτήν την ανανδρία του ήρωά της η Διδώ Σωτηριου αποδεικνύει πώς η αμορφωσιά μπορεί να μετουσιωθεί σε φανατισμό, παραμορφώνοντας σχέσεις και ηθικές αρχές.
Από την άλλη βέβαια αφήνει αιχμές για την ίδια τη διαγωγή της Τουρκάλας...
         Η ιστορία στα Ματωμένα Χώματα" από κει και μετά, κλιμακώνεται ως τις μέρες του Μετώπου όπου ο ελληνικός στρατός με παιάνες και όνειρα προήλαυνε στην Ανατολία...Εσκίρ Σεχίρ Καισάρεια, Αφιόν Καραχισάρ .
      Ο Μανώλης Αξιώτης εντάσσεται στον μικρόκοσμο ενός τάγματος με ετερόκλητες προσωπικότητες, όπου εκπροσωπούνται διάφορες ηθικές τάσεις...
Ο προδότης, ο αγνός πατριώτης, ο καλόκαρδος μπον βιβέρ , ο αγνός ιδεολόγος, μέσα από μια γυναικέια πένα που χαρτογραφεί υποδειγματικά τους κωδικές της αντρικής φιλίας και της συντοροφικότητας των συμπολεμιστών...
           Ανάμεσά τους αστραποβολά ο Νικήτας Δροσάκης ένας ιδεαλιστής στρατιώτης που πασχίζει να αφυπνίσει τον αγνό Μανώλη και να τον πολιτικοποιήσει, μετατρέποντάς τον από άβουλο αμνό σε έναν σκεπτόμενο πολίτη:
Ο δευτεραγωνιστής Νικήτας γίνεται η φωνή της ίδιας της κομμουνίστριας Διδώς Σωτηρίου, που έτσι υποβάλλει,
αφενός το φιλάνθρωπη όνειρο της κοινωνικής δικαιοσύνης,
αφετέρου μια σκληρή κριτική προς την ευπιστία που παγίδευσε τον απλό Έλληνα στις μεθοδεύσεις των Μεγάλων Δυνάμεων και των οικονομικών συμφερόντων.
             Ο Νικήτας Δροσάκης κηρύττει την πανανθρώπινη ειρήνη χωρίς όμως να απεκδύεται την αγνή αγάπη στην πατρίδα και τη διεκδίκηση της ελευθερίας:
Τα διαχωρίζει όμως από τη μισαλλοδοξία και τα άνομα συμφέροντα των πολεμοκαπηλων.
Ο Νικήτας ζητά να αναβαθμίσει τον υπόδουλο φτωχό σε διεκδικητή μιας φωτεινής ζωής κι η νίκη του που υποδηλώνει το όνομά του, είναι ηθική όχι ποσοτική...
Ένα πρόσωπο που έξω από ηθικολογίες καταφάσκει τον έρωτα και τις καθημερινές χαρές της ζωής με τον τρόπο που τα αιτάται κ ο Μυριβήλης σε λυρικά στιγμιότυπα από τη "Ζωή Εν Τάφω".
Ο Νικήτας Δροσάκης είναι ένας προμηθεικός άνθρωπος που κομίζει φως και θυσιάζεται τροπον τινά, για να δείξει τον δρόμο και για να υποφέρει ο ίδιος μαζί με τους λιγότερο προνομιούχους:
Αυτό είναι ένα συνηθισμένο περίγραμμα που η σοσιαλιστική ιδεολογία ζητά από τον Λαικό Αγωνιστή, βρίσκοντας, άλλωστε, συχνά ιδεολογικό έρείσμα στη γνωστή τραγωδία του Αισχύλου...
             Αυτός ο δευτεραγωνιστής συνιστά το πρόσωπο κλειδί και εμφυσά την πνοή ολόκληρου του έργου.
Οι δικοί του προβληματισμοί χαράσσουν το στίγμα του βιβλίου και νοηματοδοτούν την αναπαραγωγή της οδύνης με τη λογική του Θουκυδίδη, που ήθελε την ιστορίκή γνώση ως δίδαγμα και παίδευση για το χτίσιμο μιας καινούριας κοινωνίας  δίχως τα λάθη του χθες.
Και πράγματι βρύθει ιστορικής γνώσης το μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου, που παρά τη διεθνιστική της σκοπιά δε διστάζει να δώσει  ανατριχιαστικά στιγμιότυπα από την αποτρόπαιη σφαγή, δίχως να κρύψει τίποτα.
           Ο αναγνώστης βιώνει όλη την αγωνία, τη φρίκη και τον θάνατο που το τούρκικο μένος σκόρπισε στους ανυπεράσπιστους αμάχους της Σμύρνης...
Ο σπαραγμός των μανάδων που κτηνώδεις Τσέτες τους βίαζαν τα άγουρα κοριτσόπουλα σμίγει με τις κραυγές όσων δυστυχισμςνων ζητούν σωτηρία στη θάλασσα κ τους συμμαχικόυς στόλους για να τους ρίξουν από τα ευρωπαικά καράβια βραστό νερό...
Είναι η Έξοδος του Ελληνισμού όπως πολλοί ισχυρίστηκαν, παρομοιάζοντας την εκδιωξη των Χριστιανών από την Ιωνία με τη βιβλική καταδίωξη των υπόδουλων Εβραίων από τις ορδές του άσπλαχνου Φαραώ.
Οι σκηνές του σαδισμού των Τούρκων δεν έχουν τέλος, αφού αυτοί απαγορεύουν την αναχώρηση όσων ανδρών επεβίωσαν των πρώτων παραληρηματικών σφαγών του Κεμάλ.Έτσι φάλαγγες ομήρων σέρνονται ξανά στην Αλμυρά Έρημο είτε για να υποφέρουν δίψα, μαστιγώσεις κι αρρώστιες , είτε να βιαστούν και να διαμελιστούν απάνθρωπα από το τούρκικο μαχαίρι και το εθνικό κόμπλεξ ενός λαού που τίποτα όμορφο δε συνέβαλε ποτέ του στον Παγκόσμιο Πολιτισμό παρά Επεκτατικούς Πολέμους, σκοταδισμό και υπόδειγματα Γενοκτονιών...
    Το συγκινητικό όμως είναι ότι η Διδώ Σωτηρίου ισορροπεί ιδανικά
την αγανάκτησή της για τα μαρτυρία των Ελλήνων και τις μικρασιατικες καταβολές της ίδιας (και της αδελφής της& συντρόφου του Μπελογιάννη Έλλης Παππά)
με το αντιπολεμικό μήνυμα, χωρίς εθνικισμό ή επιθυμια εκδίκησης,
μετουσιώνοντας αυτό το σημαντικό βιβλίο σε κήρυγμα ενατίον του ιμπεριαλισμού που υποκινεί εθνικά μίση για να πλουτίζουν οι πολεμοκάπηλοι.
Η τελευταία αποστροφή ενώνει τους λαούς στον θρήνο για την ευτυχία που τούς στέρησαν τα άνομα οικονομικά συμφέροντα , ζητώντας την παράλογη αιματοχυσία των εθνών που άλλοτε ζούσαν αρμονικά!
Το "Ανάθεμα" , λοιπόν,πάέι "στους Αίτιους", (όπως αναφωνεί ο αφηγητής) κι όχι στους Διαφορετικούς...
                   Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως, παρότι τα "Ματωμένα Χώματα" περιλαμβάνουν αιματηρές και ωμές σκηνές από τις κανιβαλικές σφαγές που διέπραξαν οι Τσέτες  εις βάρος άμαχων Ελλήνων όταν πυρπολήθηκε η Σμύρνη από το κεμαλικό ασκέρι,χάρισαν στη Συγγραφέα Διδώ Σωτηρίου Βραβείο Ελληνοτουρκικής Φιλίας Αμπντί Ιπεκτσί!
Κι αυτό συνέβη διότι το βιβλίο αυτό άρθρωσε αλήθειες για να κομίσει τελικά το πανανθρώπινο μήνυμα της αμοιβαίας κατανόησης και του Ποτέ Ξανά.
          Η διεθνής απήχηση αυτού του σπουδαίου μυθιστορήματος αποδεικνύει πως η Λογοτεχνία είναι από μόνη της, πέρα από έκφραση Πολιτισμού συνιστά και μια ύψιστη πολιτική πράξη , που μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στη διαμόρφωση συνειδήσεων και στη συναδέλφωση των λαών.
           Τα Ματωμένα Χώματα" της Διδώς Σωτηρίου αποτελούν ένα από τα βιβλία που κάθε Έλληνας ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΙ ΣΤΗ ΖΩΗ του για να τιμήσει την εθνική μνήμη και να μάθει να αναγιγνώσκει την Ιστορία με απώτερο σκοπό τη διαμόρφωση μιας οικουμενικής συνείδησης που θα επιζητει την ειρήνη και τη δικαιοσύνη.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
...Μια αναφορα στην πραγματικη ιστορία πίσω από το βιβλίο

       Αξίζει να επισημανθεί ,παρενθετικά καταληκτικά είναι πως,
όπως ο "Συνταγματάρχης Λιάπκιν" του Καραγάτση,
έτσι και "Τα Ματωμένα Χώματα" βασίζονται στη ζωή ενός πραγματικού προσώπου:
Ο Μικρασιάτης αγρότης Μανώλης Αξιώτης ήταν υπαρκτό πρόσωπο κι η συγγραφέας παρουσίασε τη δική του δύσβατη πορεία με λιγοστές παραλλαγές, οι οποίες αποσαφηνίζονται σρην Αυτοβιογραφία που ο ίδιος ο Αξιώτης συνέγραψε το 1965 με τον τίτλο Μπερδεμένο Κουβάρι.
Μια σημαντική είναι πως η προσφυγοπούλα Κατίνα δεν ήταν τόσο σημαντική για τον αληθινό Αξιώτη όσο για τον μυθιστορηματικό.
Τουναντίον, εκείνη που δεν ξέχασε ποτέ ήταν η Ενταβιέ, που τόσο απαξίωσε η Διδώ.Οι τύψεις που την εγκατέλειψε τον καταδίωκαν τόσο που ονειρεύτηκε ότι τα παιδιά του με την ελληνίδα σύζυγό του συναντούνστον Έβρο το παιδί που εγκατέλειψε στα σπλάχα της Ενταβιέ κ συμφωνούν να μη ρίξουν ποτέ ο ένας στον άλλον.
Ένας έρωτας αντισυμβατικός σίγουρα ενάντια στο κλίμα της εποχής που εκδόθηκαν τα Ματωμένα Χώματα(κυβέρνηση ΕΡΕ- Δολοφονία Λαμπράκη) και που η Σωτηρίου απέδωσε στην προκλητικότητα της Τουρκάλας.
Η αυτοβιογραφία του Αξιώτη ανατρέπει κι  άλλες λεπτομέρειες που αποδίδει στον βίο του η Σωτηρίου οπως κάποια βάναυσα στιγμιότυπα από τα αμελέ ταμπουρού που ο ίδιος δεν αντιμετώπισε ή το κοντραμπάτο με το οποίο ο πραγματικός Αξιώτης ουδέποτε ενεπλάκη.
Παραλλαγή υπέστη και η εσκεμμένη δολοφονία του ταγματάρχη Ισμαήλ από έναν ελληνικό λόχο με τον Αξιώτη να τον  αποτέλειωνει συνειδητά.Η Σωτηρίου το παρουσίαζε ως περίπου ατυχή στιγμή κι εβαζε τους στρατιώτες να μετανιώνουν κ να στοχάζονται για το έγκλημα που στον Αξιώτη πήρε 20 χρόνια να συνειδητοποιήσει, νιώθοντας 
για τον φονευμένο Ισμαήλ ενοχές μόνον όταν είδε τους Γερμανούς κατακτητές να φονεύουν αυθαίρετα Έλληνες.
Αυτά και άλλα πολλά όπως την απόφασή του να ανέβει στο βουνό επί γερμανικής κατοχής παρουσιάζει η αληθινή βιογραφία του περιβόητου Αξιώτη.
           Ίσως ο πραγματικός Αξιώτης να έχει δίκιο στις ενστάσεις του, αλλά το μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου δεν ενδιαφέρει ως βιογραφία κανενός κι ούτε κρίνεται για κάτι ο κεντρικός ήρωάς του.
            Το μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηριου αποτελεί προσκύνημα στα Ματωμένα Χώματα του Ελληνισμου και αφορά τη συλλογική μνήμη κi όλους τους λαούς που μισούν τον πόλεμο.
Γι αυτό ταρακούνησε τη διεθνή γνώμη και αποτελεί ένα από τα λίγα παγκόσμια βιβλία Έλληνα συγγραφέα!
                Για την ειρωνεία του πράγματος, τα Ματωμένα Χώματα είναι το βιβλίο που (αν και μάλλον σκληρό για παιδάκια Δημοτικού) διένειμε η κυβέρνηση Καραμανλή θέλοντας να ...εξιλεωθεί για το ιερόσυλο βιβλίο Ιστορίας που η επαισχυντη Μαρία Ρεπούση συνέγραψε για τη ΣΤ Δημοτικού παρουσιάζοντας τη σφαγή στην προκυμαία και την πανικόβλητη φυγή των ανυπεράσπιστων οικογενειών ως ..."συνωστισμό στο λιμάνι της Σμύρνης"!!!!
Μια... κομμουνίστρια συγγραφέας, δηλαδή, "αποκατέστησε" το "καταρρακωμένο κύρος"  μιας λαικοδεξιάς κυβέρνησης...Και μόνο αυτό το πολιτικό παράδοξο- δείχνει πόσο ευρεία αποδοχή απολαμβάνει το αριστούργημα αυτό Ιστορίας, Μνήμης και Ανθρωπιάς κια πως η Λογοτεχνία πρέπει να γεφυρώνει με τα ιδανικά της!
          Το σίριαλ του Κώστα Κουτσομύτη με τον Γιώργο Καραμίχο, παρά το βαρύ όνομα του σκηνοθέτη με επιτυχίες όπως η αλησμόνητη "Πρόβα Του Νυφικού", δεν στάθηκε στο ύψος των περιστασεων, λειαίνοντας, μάλιστα, κάποιες πολιτικές αναφορές του βιβλίου και υπερτονίζοντας το ερωτικό στοιχείο.Υπήρξαν μάλιστα διαστρεβλώσεις που επεσειαν μέχρι και αγωγές εναντίον του τηλεοπτικού σταθμού Alpha για πλήρη αλλοίωση του βιβλίου και των προβληματισμών του καθώς περιεκόπησαν σκηνές από την Καταστροφή κι ο Ελληνισμός παρουσιάστηκε περίπου ως υπάιτιος της σφαγής του, σε μια βάναυση διαστρέβλωση της Ιστορίας!
                                                                       
                                                                               
Σήμερα το εμβληματικό αυτό έργο της Διδώς Σωτηρίου κυκλοφορεί και σε συλλεκτική έκδοση με σκληρό εξώφυλλο από τις Εκδόσεις Κέδρος