Ο ΕΓΓΟΝΟΣ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ, Γιώργος Μπουγελέκας/ Εκδ Κέδρος

                               Ο Εγγονός Της Αννάς, Γιώργος Μπουγελέκας
                                    Είδος: Κοινωνικό
                                     Βαθμολογία 8,5/10

Η πολιτική επικαιρότητα έχει επαναφέρει δυστυχώς στον δημόσιο διάλογο το ζήτημα του ρατσισμού, καθώς και μια απαξίωση του Ολοκαυτώματος στο όνομα ενός εκ του πονηρού αναθεωρητισμού, καθώς μια μερίδα της κοινωνίας παρουσιάζει τάσεις εκφασισμού όσο η Κρίση κι η πνευματική μας οκνηρία έχει επιφέρει ιστορική λήθη.
Ένα μυθιστόρημα που αφουγκράζεται τούτα τα κρίσιμα ζητήματα, με τρόπο εύληπτο είναι ο Εγγονός Της Άννας του Μπουγελέκα.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η Άννα είναι μια κομψή ηλικιωμένη κυρία που ζει στο Φάληρο με την οικογένεια της κόρης της.
Συντροφιά της η αγαπημένη της φίλη, η Ντάλια στην οποία εκμυστηρεύεται τους λαθημερινούς της καημούς και τα μικρά οικογενειακά προβήματα.
Σύντομα η Άννα διαπιστώνει ότι ο μικρός της εγγονός, ο Ιάκωβος έχει εισχωρήσει σε νεοναζιστικούς κύκλους, γεγονός που πυροδοτεί τις μνήμες της από μια εποχή σκληρή, τα χρόνια της Κατοχής όταν η νεαρή τότε Άννα κλήθηκε να επιβιώσει ως Εβραιοπούλα σε μια Αθήνα κάτω από τη χιτλερική μπότα...την Αθήνα του ηρωισμού και της προδοσίας...
Η Άννα πασχίζει με όχημα την προσωπική της ιστορία να ευαισθητοποιήσει τον εγγονό της και να τον κάνει να αφουγκραστεί τη φωνή της ρίζας του και της ανθρωπιάς του, ελπίζοντας να μην είναι αργά για το νεαρό αγόρι...

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Πρόκειται για ένα κοινωνικό μυθιστόρημα που ξεπηδά από τα σπλάχνα των επίκαιρων προβληματισμών και συνάμα από τα βάθη της ιστορικής μνήμης.
         Σήμερα η Κρίση έχει απελευθερώσει δυνάμεις αντιδραστικές και έχει απενοχοποιηθεί διεθνώς ένας επικίνδυνος ίσως αναθεωρητισμός σε κεφάλαια της Ιστορίας που κανονικά θα έπρεπε να εχουν κλείσει κ να είναι σεβαστά, όπως οι άγριοι διωγμοί του ελληνικού στοιχείου από τους Τούρκους, η Αντίσταση και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων.
Σήμερα η ακροδεξιά ρητορική και ριζοσπαστικοποίηση της, τείνουν να γίνουν μόδα, και σε απάντηση όλων αυτών "Ο "Έγγονός Της Άννας" ήλθε να προσθέσει τη ταπεινή φωνή του στον διάλογο.
Πρόκειται για ένα χαμηλών τόνων κοινωνικό μυθιστόρημα γραμμένο σε γλώσσα λιτή, δίχως λογοτεχνικά σχήματα ή μεγάλη εμβάθυνση.
    Η ιστορία στηρίζεται σε ένα σχετικά απλό δίπολο:
Από τη μια ο νέος που παρασύρεται από τις σύγχρονες σειρήνες της αποπροσανατολισμένης οργής,
από την άλλη ένα οικειο πρόσωπο που παλεύει να αφυπνίσει το νεαρό παιδί μέσα από το δικό του βίωμα και τιμώντας την ιστορική μνήμη.
          Η σύγχρονη πραγματικότητα δίνει αφορμή να ξεθαφτεί η ιστορία του χθες- μοτίβο κοινό σε πολυάριθμα ιστορικά μυθιστορήματα όπου ένα πρόσωπο σημερινό ανακαλύπτει κάποιο κειμήλιο, ή αναζητά προγόνους και ξετυλίγει το νήμα της οικογενειακής του ιστορίας που αγγίζει αλλοτινές εποχές.

Εδώ έχουμε την αφήγηση της γιαγιάς Άννας με το εβραϊκό παρελθόν.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση διακύβευμα είναι η ταυτότητα αν όχι κι η ίδια η ψυχή του παραστρατημένου εφήβου, του Ιάκωβου, που προσχωρεί σε νεοναζιστικούς κύκλους και η θλιβερή οικογενειακή πραγματικότητα που κρύβει η παρεκτροπή του.
Η γιαγιά Άννα αναγκάζεται να αναλάβει τα ηνία της καταστασης για να επανφέρει το εκτροχιασμένο οικογενειακό άρμα σε υγιή μονοπάτια.
       Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται η ενότητα της ιστορίας από την Κατοχή, που καταλαμβάνει το κυρίως μέρος του βιβλίου.
Γνωρίζουμε ήδη αρκετά για τους Σεφαραδίτες της Θεσσαλονίκης από απειράριθμα μυθιστορήματα (όπως οι Λίγες κ Μια Νύχτες, το Κάποτε στη Σαλονίκη, τα Ρόδα Της Σιωπής, η Πόλη Των Αθώων) αλλά και αυτοβιογραφικές μαρτυρίες (όπως του Ερρίκου Σεβίλια, του Σλόμο Βενέτσια, του Κούνιο )&  εχει συζητηθεί και η κοινότητα των Εβραίων Ρωμανιώτών στα  Ιωαννίνα (πχ Τελευταία Συγγνώμη) 

Ελάχιστα, ωστόσο, έχουν γραφτεί για την εβραϊκή κοινότητα της Αθήνας που ήταν σχετικά περιορισμένη.

Ο συγγραφέας με εναν τρόπο δροσερό φωτίζει αυτήν τη σχετικά άγνωστη πτυχή, συμπλέκοντας το δράμα του Λιμού με τον διωγμό των Εβραίων.
         Η ιστορία μας αφορά στους μικρούς, καθώς στο επίκεντρο έρχονται δυο φτωχές Εβραιοπούλες που ζουν ως ψυχοκόρες σε κάποιες μεσοαστικές οικογένειες.Η φιλιά τους είναι ζέστη κι ενδιαφέρουσα.

     Παρακολουθούμε λοιπόν την επίδραση της Κατοχής στους απλούς ανθρώπους που είδαν τη ζωή να μεταλλάσσεται σε μια κόλαση ακατανόητη,  υποβάλλοντας τους σε πολύπλοκα αδιέξοδα επιβίωσης και συνείδησης.
Η καθημερινή επιβίωση, ο αθόρυβος ηρωισμός αντάμα με τη γενναία και την οργανωμένη Αντίσταση.
Άνθρωποι απτοί, της διπλανής πόρτας με χαμηλόφωνο μεγαλείο κάτω από τη σκιά ενός απάνθρωπου κατακτητή...
Πρόσωπα μυθιστορηματικά συναλλάσσονται με ιστορικά όπως ο οι αντάρτικες ομάδες στο Καρπενήσι, ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός και ο ραββίνος Ηλίας Μπαρζιλάι ,που παρακολουθήσαμε την η αγωνιώδη φυγάδευσή του.
            Σε αυτήν την οπτική, με πρωταγωνίστρια τη γιαγιά της οικογένειας είχε κινηθεί το επίσης χαμηλών τόνων μυθιστόρημα της Μαρίας Μηλιαρά "Θέλω Να Σε Τρομάξω", όπου πάλι υπογραμμίζεται η τρυφερή σχέση γιαγιάς κι εγγονού κι η αποφασιστική επίδραση της τρυφερής γηραίας φιγούρας στην άγουρη ψυχή ενός εγγονού -μέσα στην ίδια την Κατοχή, όμως.
     Θέλω να σταθώ στο κομμάτι του σήμερα. Είχε πολύ ενδιαφέρον το εύρημα του εφήβου που παρασύρθηκε.

Θυμάμαι ότι παρεμφερή προβληματισμό είχε καταθέσει από τηλεοπτική προσέγγιση ο Γιώργος Καπουτζίδης στην κοινωνική του σειρά Εθνική Ελλάδος.
Κι εκεί η ρίζα του εκφαδισμού ήταν ο θυμός και διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις κηλιδωμένες από την  ενδοοικογενεική βία.
Αυτη η βία της οικιακής ζωής κι η ευρύτερη βία που δέχεται ο Έλληνας εκτονώνεται στο κοινωνικό σύνολο& τον εκφασίζει.
        Η μοναδική μου ένσταση είναι πως στο βιβλίο τούτο το κομμάτι της καθημερινότητας παραμένει ημιτελές.
Δεν παρακολουθούμε τις ζυμώσεις και τις παρέες που έκαναν τον έφηβο Ιάκωβο να πάρει λάθος δρόμο.
   Η δε λύση έρχεται πολύ εσπευσμένα, χωρίς να χτιστεί επαρκώς.

Τουλάχιστον διατηρεί μιαν ιδιαίτερη συγκινησιακή φόρτιση.
     Παρά την εξαιρετική πρόθεση, του συγγραφέα, δηλαδή, θεωρώ πως δεν αναπτύσσονται επαρκώς οι ψυχικές συγκρούσεις του νεαρού εφήβου.

Δεν αναδεικνύεται αυτή η  μαζική κουλτούρα κ η αφομοίωσης της ατομικοτητας στις εφηβικές συντροφιές που και μέσω στρεβλών προτύπων αποκοιμίζει τη κριτικήν σκέψη ορισμένων νέων , οδηγώντας τους "άβουλα πιόνια" σε σκοτεινές πράξεις.
Δεν αποδίδεται η διαδρομή που οδήγησε τον Ιάκωβο στο μονοπάτι του νεοναζισμού, ούτε η μεταστροφή του.
Είναι λες κι η στροφή του εφήβου Ιάκωβου στον νεοναζισμό δεν είναι το διακύβευμα ,αλλά χρησιμεύει απλά για να δώσει δικαιολογία να γυρίσουμε στις μνήμες της Κατοχής ενώ θα επρεπε να θσχύει το αντίθετο.
Η δική του πορεία παραμερίζεται κι έρχεται στο προσκήνιο η γιαγιά του γεγονός πού μόνο του δεν καλύπτει πλήρως τον "ηθικοπλαστικό στόχο" του έργου.

Ο κοινωνικός χαρακτήρας υποχωρεί μπρος στον ιστορικό
Η ολοκλήρωση της αφήγησης γίνεται διεκπεραιωτικά
    Κατ' εμέ ,αν ο συγγραφέας ήθελε να έχει δώσει κάτι καινοτόμο, θα έπρεπε να εστιάσει ξεκάθαρα στον νεαρό Ιάκωβο και να έχει σταθεί στην πορεία του παιδιού.

 Οι δικές του συγκρούσεις πριν κ αφότου αναμετρήθηκε με την ιστορική αλήθεια είναι το ζητούμενο αφού σήμερα η αγωνία είναι η ροπή της νεολαίας προς τη λήθη και η δική της αφύπνιση είναι ο απώτερος στόχος.
Αυτό δεν αναδεικνύεται επαρκώς 
Παρ'όλαυτα η απλή δομή του βιβλίου, κι ο ευχάριστος τρόπος που κυλά το καθιστούν ιδανικό ανάγνωσμα για εφήβους που δεν είναι εξοικειωμένοι ακόμη με όλες τις αλήθειες της Κατοχής και θα μάθουν πολλά.
Ίσως προβάλλει πεπερασμένο για έναν αναγνώστη ενημερωμένο , όμως το προτείνω για το πλαίσιο μιας σχολικής βιβλιοθήκης.
Η ανάδυση του νεοναζισμού κι η παρείσφρησή του σε νεανικούς κύκλους είναι ζήτημα που η νεανική Λογοτεχνία οφείλει να αναδείξει.
Ο Εγγονός της Άννας μπορεί να υπηρετήσει αυτόν τον σκοπό παρέα με άλλα αντιφασιστικά νεανικά βιβλία όπως τα ρηξικέλευθα για την εποχή τους Τέρατα Του Λόφου,Το Αγόρι Με τη Ριγέ Πιτζάμα κ πολλά παιδικά αντιπολεμικά βιβλία που οφείλουν να γίνουν περισσότερα...