Νατάσσα Καραμανλή, ΜΙΡΑΜΠΕΛ

                                                                     Μίραμπελ, Νατάσσα Καραμανλή
                                                                      Είδος Ιστορικό Δράμα
                                                                      Βαθμολογία 8,5/10

Η Θεσσαλονικιά Νατάσσα Καραμανλή φέτος μας εξέπληξε με ένα ιδιαίτερο ιστορικό μυθιστόρημα γεμάτο ευαισθησία, ζητώντας να ξεπλύνει μια κηλίδα στη Ιστορία της πόλης της:           Η "Μίραμπελ" της ήρθε να μιλήσει για την εκρίζωση της εβρα'ι'κού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί κατακτητές, με έναν πρωτότυπο- όσο και σπαρακτικό- τρόπο, που μένει αξέχαστος.

(ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ)

"Με λένε Μίραμπελ. Είμαι μια κούκλα. Όχι σαν τις άλλες· ασυνήθιστη. Πήρα μορφή σε ένα εργοστάσιο στη Γερμανία, σε μια βάναυση εποχή. Ολόγυρα πόλεμος, μπαρούτι και μίσος.

 Δε θα έπρεπε να νιώθω, δεν πλάστηκα για να αισθάνομαι, αλλά για να γαληνεύω ψυχές. Αν μπορούσα να κλάψω θα το έκανα με μανία[...] Κατοίκησα σε αποθήκη παιχνιδιών, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, σε βιβλιοπωλείο, σε σπίτια. Αντίκρισα πολλούς θανάτους – με κάθε πιθανό κι απίθανο τρόπο.Γιατί οι άνθρωποι πνίγουν με τα ίδια χέρια που αγκαλιάζουν; Γιατί;"

ΠΕΡΙΛΗΨΗ (ΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΜΑΣ)

Η κούκλα Μίραμπελ από την αποθήκη του εργοστασίου της καταλήγει στα χέρια της μικρής Ρόζας, κόρης του Ες Ες γιατρού του Μπούχενβαλντ, που τη φροντίδα της έχει αναλάβει ως οικιακη υπηρέτρια η Εβραία όμηρος Σωσσάννα- φετίχ και θύμα ενός βάρβαρου αξιωματικού.

 Η απελευθέρωση του στρατοπέδου θα οδηγήσει την κούκλα σε άλλα χέρια- πονεμένα και πιο ανθρώπινα.

       Οι εναλλαγές και το πεπερασμένο της ανθρώπινης ζωής θα στερήσουν από τη Mirabel την ασφάλεια μιας σταθερής αγκαλιάς, φέρνοντας τη στα χέρια ετερόκλητων ανθρώπων. 

Κι όσο η Μίραμπελ αποζητά την αγάπη θα γίνει μάρτυρας θλίψεων καταστροφών αλλά, πάνω από όλα, μιας νέμεσης συγκλονιστικής που έρχεται να κλείσει κύκλους σε μια οδυνηρή συμμετρία και συμφιλίωση.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Η "Μίραμπελ" της Νατάσσας Καραμανλή δεν είναι ένα συνηθισμένο ιστορικό μυθιστόρημα. 

Αποτελεί ένα σπονδυλωτό μωσα'ι'κό τραγικότητας και νέμεσης σχετικά με το Ολοκαύτωμα των Εβραίων- ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης, που η συγγραφέας έχει μελετήσει σε βάθος παρέχοντας στον αναγνώστη ενδιαφέρουσες πληροφορίες άγνωστες στο ευρύ κοινό.

       Πρωταγωνίστρια του βιβλίου με το εύηχο όνομα δεν είναι κάποια γυναίκα, αλλά μια πορσελάνινη κούκλα, τύπου Mirabel, κατασκευασμένη στη Θουριγγία (κρατίδιο της Γερμανίας) λίγο πριν το ξέσπασμα του ΒΠΠ.

      Παρόλαυτα η "Μίραμπελ" είναι από τα πιο ανθρώπινα κείμενα μυθοπλασίας που διάβασα τελευταία.

Η εξαίσια κούκλα αντίκα ζωντανεύει σε αυτές τις σελίδες, με έναν τρόπο γεμάτο ευαισθησία, καθώς παρατηρεί ενδεικτικά στιγμιότυπα του Ολοκαυτώματος της Θεσσαλονίκης

        Ένα πανέξυπνο συγγραφικό εύρημα που γίνεται ο κεντρικός κορμός εξακτίνωσης της πλοκής σε ετερόκλητους άξονες και πρόσωπα.

          Πολλοί δημιουργοί έθεσαν σύμβολα αθωότητας στον αντίποδα του πολέμου και της ναζιστικής θηριωδίας ειδικότερα, με συνηθέστερα τα παιδιά (Ζουσάκ- "Κλέφτρα των Βιβλίων", Μπόυν- "Πιτζάμα" Μπενίνι -"Η Ζωή Είναι Ωραία") και τα ζώα ( Μορπούγκο "Άλογα του Πολέμου", Κερρ -"Αλογα του Χειμώνα", στο πρότυπο του Ομήρου και του Καβάφη) 

         Ακολουθώντας αυτό το συγγραφικό μοτίβο, η κα Καραμανλή επέλεξε την "Κούκλα" με τη διττή ιδιότητα της παιδικότητας και της θηλυκότητας, που αμφότερα λαβώνονται στον Πόλεμο. Αυτή της η επιλογή προσδίδει λυρισμό στο έργο και στοιχείο μοναδικότητας στη σύγχρονη λογοτεχνία μας που συνήθως προβάλλει πιο αποστεγνωμένη: 

           Η Νατάσσα Καραμανλή, όμως, καταφάσκει δια μέσου της Μίραμπελ το "αγνό κορίτσι που παραμένει άναυδο μπρος στην ενήλικη θηριωδία, λαχταρώντας πάντα το φως" κι αυτό αναδεικνύεται στους συγκινητικούς μονολόγους της κούκλας όπου είναι διάχυτο το παράπονο για τον παραλογισμό του μίσους και εμφανές αίτημα ανθρώπινης επαφής...

       Πέραν της ιστορικής διάστασης το εύρημα της Κούκλας θίγει παράλληλα και το πρόβλημα της Μοναξιάς και της ανθρώπινης αποξένωσης.

        H κούκλα Mirabel ίσως, τελικά, προσωποποιεί την εύθραυστη ψυχή της ίδιας της συγγραφέως, που διατηρώντας μια λαβωμένη αθωότητα γίνεται μάρτυρας κατηγορίας της ανθρώπινης σκληρότητας μέσα στην πρόσφατη Ιστορία και την καταγγέλλει με την αμείλικτη αλήθεια των Αθώων, όσο αναζητά της αγκαλιά-αίτημα πανανθρώπινο. 

           Δια μέσου αυτής της Κούκλας, προσεγγίζουμε αποσπασματικά το ζήτημα του Ολοκαυτώματος από διαφορετικές πτυχές του.

        Αρχικά είναι τα ευάλωτα θύματα (3 πρόσωπα) και οι δήμιοί τους (με 4 χαρακτήρες της γερμανικής πλευράς) για να ακολουθήσουν κι άλλοι.

          Η συγγραφέας είχε την πρόκληση να διαχειριστεί την τεχνική του τρίτου παρατηρητή (κούκλα Mirabel) που πρεπει να δώσει ενδεικτικές πληροφορίες για τους εμπλεκόμενους χαρακτήρες, χωρίς να υπερβαίνει τη δεσμευτική υπαρξιακή συνθήκη του -επί της ουσίας άβιου- αντικειμένου.

Σε αυτό ανταποκρίνεται μέσες ακρες επιτυχώς.

         Έτσι κατορθώνει να αναδείξει στιγμές της τραγωδίας των Εβραίων, αποδίδοντας όλην την αλαζονεία και τον παρανο'ι'κό σαδισμό του ναζιστικού καθεστώτος. Κάποια στιγμιότυπα φάνταζαν βγαλμένα από την αλληγορική παραφορά του Pasolini όταν- και αυτός- μίλησε για τον φασισμό με όρους διαστροφής.

        Η διαδρομή της κούκλας μάς μεταφέρει έπειτα στη μεταπολεμική Θεσσαλονίκη για να αναδείξει ένα όνειδος: 

Τα ετεροφοβικά/ ρατσιστικά αντανακλαστικα μιας μερίδας της ελληνοχριστιανικής κοινωνίας, που όχι μόνο ανέχθηκε ή και υποβοήθησε τον διωγμό των Εβραίων γειτόνων από τις γερμανικές αρχές, αλλά τον εκμεταλλεύτηκε σε κάποιες περιπτώσεις, για να υφαρπάξει της εναπομείνασες εβραϊκές περιουσίες των εκτοπισμένων και να οικειοποιηθεί τα σπίτια τους (καθημερινοί πολίτες κι όχι μόνο δωσίλογοι) !

Από τις λίγες φορές που πένα Έλληνα συγγραφέα θίγει τούτη την ντροπή και δε σπεύδει να ξεπλύνει σύσσωμη την ελληνική κοινωνία στον συμψηφισμό των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας.

 Όχι. Κάποιοι Χριστιανοί πολίτες, εξίσου τρομοκρατημένοι από τον κατακτητή, (χωρίς τη στάμπα του δοσίλογου) συναίνεσαν σιωπηλά στην εβραϊκή γενοκτονία! Αλήθεια πικρή σαν αυτές που έχει χρέος ένας ευσυνείδητος συγγραφέας να φέρνει στο φως σαν οίστρος σωκρατικός, υπηρετώντας τη Λογοτεχνία κι από την παιδευτική της σκοπιά, όχι μόνον την ψυχαγωγική:

"Αυτήν που εγείρει συνειδήσεις" και γι' αυτό είναι αξιέπαινη η σχετικά νέα συγγραφέας.

               Η συνέχεια για τη Μίραμπελ μάς συστήνει 2 ανθρώπινες τραγωδίες,  οι οποίες μετατοπίζουν το "κέντρο βάρους" από το πιο κοινωνικό στο ατομικό. 

    Δε νιώθω ότι προσέφεραν γοητεία στο μυθιστόρημα, όπως η δυναμική αρχή του.

Αυτές ήταν ιστορίες λίγο "μουντές", λειτουργικά όμως είχαν βάση. Η δε μια ήταν σίγουρα χρήσιμη αφού στάθηκε η απαραίτητη- όσο και πειστική- "γέφυρα" για να μεταβούμε προς το φινάλε και την απαραίτητη κάθαρση. 

         Αισθάνθηκα πως αυτή η κάθαρση ήρθε σύντομα , προτού γνωρίσουμε καλύτερα κάποιους χαρακτηρες.

 Συμπεριέλαβε εντούτοις κάποια πρόσωπα, που οπωσδήποτε είχαν "ανοιχτούς λογαριασμούς" -και μεταξύ τους και ...με τον αναγνώστη.

       Η λύση του δράματος, ωστόσο, μπορούσε να έχει αποκτήσει μεγαλύτερο βάθος και να συνταράξει την ψυχή του αναγνώστη, πραγμα που δεν έγινε.

Νιώθω πως δόθηκε λίγο πιο βιαστικά από όσο θα της αναλογούσε.

Αυτό όμως δε με εμπόδισε να απολαύσω εν τέλει το ξεχωριστό αυτό μυθιστόρημα, αφού ειναι σιγουρο πως δεν μπορείς να μείνεις ανεπηρέαστος από τις αναφορές του βιβλίου αυτού.

        Η ΜΙΡΑΜΠΕΛ είναι ένα  μυθιστόρημα, συναισθηματικής φόρτισης , που κάνει τη διαφορά και αξίζει να διαβαστεί- πρωτίστως για την ευφυή σημειολογία της Κούκλας- αφηγήτριας, που προσδίδει μια σπάνια ευαισθησία και διάθεση σχεδόν ποιητική στο κείμενο, παραμένοντας εξαίσιο δείγμα δημιουργικής γραφής .