Τα τελευταία χρόνια οι εκδόσεις ΜΙΝΩΑ έχουν επιδοθεί σε μια σειρά εξαιρετικών επιλογών στον χώρο του ξενόγλωσσου μυθιστορήματος με βασική εστίαση στα χρόνια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσά τους ξεχωρίζειη"Κόρη του Ράιχ"το ντεμπούτο της Λουίζ Φάιν, που έρχεται να φωτίσει την άλλη πλευρά της Ιστορίας- εξίσου χρήσιμη με ένα απολαυστικο όσο και συγκινητικό page turner.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Γερμανια-Λειψία 1930. Η Χέτι Χάινριχ είναι μια έφηβη που μεγαλώνει στη Γερμανία κάτω από τη σκιά του Αδόλφου Χίτλερ, που έχει σαγηνεύσει τη συντριπτική μερίδα του γερμανικού λαού.
Με τον πατέρα της Φραντς να έχει αναρριχηθεί στην ελίτ των Ες Ες η Χέτι συμπαρασύρεται από την εθνική φρενίτιδα νιώθοντας δέος μπρος στον νεοεμφανισθέντα ηγέτη.
Σταδιακά όμως βλέπει τον κόσμο της να αποσυντίθενται όσο η ναζιστική ιδεολογία παρεισφρέει σα δηλητήριο σε κάθε ΄έκφανση της κοινωνικής ζωής.
Η οικογενειακή γαλήνη θρυμματίζεται, φίλοι χάνονται ή αλλάζουν,
Κάποια στιγμή η Χέτι θα νιώσει το πρώτο σκίρτημα της αγάπης με τον παιδικό της φίλο τον Βάλτερ που κάποτε της έσωσε τη ζωή μα τώρα φέρει το "στίγμα του Εβραίου"...
Σύντομα το δίλημμα θα ορθωθεί με θανάσιμες συνέπειες.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Οι Εκδόσεις Μίνωα δείχνουν την τελευταία διετία να επιλέγουν ο,τι καλύτερο κυκλοφορεί αυτήν την εποχή σε Λογοτεχνία γύρω απο τη θεματική του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και δη του Ολοκαυτώματος.
(Το Παιδί του Άουσβιτς, Η ιστορία Ενός Ορφανού Παιδιού κ.ο.κ.)
Μια περίοδος που παρά τα 80 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει παραμένει επίκαιρη, όχι μόνο επειδή έχει σημαδέψει την πολιτική σκέψη του αιώνα μας με τα πολιτικά μοντέλα που ήρθαν σε σύγκρουση,
αλλά κι επειδή μια προσεκτική ανάγνωση της εποχής, με όλους τους συμβολισμούς και τις απαραίτητες αναγωγές, μπορεί να παράσχει χρήσιμα συμπεράσματα στους δικούς μας συγχυσμένους καιρούς, αφού η εξέλιξη έχει επέλθει μονάχα σε τεχνολογικό επίπεδο, αλλά όχι σε ηθικό...
"Η Κόρη του Ράιχ" ξεχωρίζει, ανάμεσά τους, διότι αποτολμά κάτι που έχω συναντήσει σε λίγα βιβλία - τουλάχιστον στα ελληνικά:
Εστιάζει στην κοινωνική πραγματικότητα που βίωσε ο μέσος Γερμανός κατά τη διάρκεια επικράτησης του Χίτλερ, μέσα όμως από ένα πρίσμα ατομικό και σχεδόν ψυχογραφικό, με τις ιδιαιτερότητες της γυναικείας ματιάς.
Μια νεαρή Γερμανιδούλα μέσα στο απέραντο Ράιχ.
Δεν είναι η πρώτη φορά που συγγραφείς επιχειρούν να κατανοήσουν την καθημερινότητα στη ναζιστική Γερμανία και τον τρόπο που ο απλός πολίτης υποδέχθηκε τη ναζιστική ιδεολογία.
Βιβλίο- ορόσημο αυτής της θεματολογίας από την καθημερινότητα στη Γερμανία του 30-40 είναι το μυθιστόρημα του Χανς Φαλάντα "Μόνος στο Βερολίνο" .
Υπάρχουν επίσης και το "Και Τώρα Ανθρωπάκο" έργο του ίδιου, με τη στοχαστικότητα του Έσσε
ή η διλογία "Λύκος Ανάμεσα Στους Λύκους" του ίδιου
ενώ το θέμα έθιξε "Στο Χείλος της Αβύσσου" ο γνωστός για τα παιδικά του βιβλία Έριχ Κέστνερ
ή ο Ρέμαρκ με τον Μαύρο Οβελίσκο και κυρίως την αριστουργηματική Δύναμη της Αγάπης!
Στην "Κόρη του Ραιχ" όμως μια προσέγγιση γυναικοκεντρική όπου το κοινωνικοπολιτικό πρόσημο υποχωρεί μπροστά στο συναισθηματικό παράγοντα.
Η Μεγάλη Εικόνα της Ναζιστικής Γερμανίας, που καλπάζει προς το αποτρόπαιο "βαγκνερικό μεγαλείο",
διαθλάται τώρα μέσα από την ατομικότητα ενός εύθραυστου κοριτσίστικου ψυχισμού, αυτού της Χέτι Χάινριχ.
Αυτό διευρύνει το ηλικιακό κοινό του βιβλίου που -πέρα από τους ενήλικες- άνετα θα μπορούσε να συγκινήσει και μια αναγνώστρια στην ύστερη εφηβεία καθώς η νεαρή πρωταγωνίστριά του, Χέτι, παρουσιάζει καθημερινές αγωνίες οικείες σε ένα νεανικό κοινό, ανεξαρτήτως εποχής.
Ένα ανάγνωσμα εντόνων κοινωνικών αποχρώσεων,λοιπόν με έκδηλο των συναισθηματικό προσανατολισμό που ισορροπεί ιδανικά με το ταραγμένο περίγραμμα της εποχής του Χίτλερ.
Μέσα από τα αθώα μάτια της ανυποψίαστης έφηβης Χέτι Χάινριχ παρακολουθούμε ένα ταξίδι γυναικείας ενηλικίωσης παράλληλα με τον μετασχηματισμό της γερμανικής κοινωνίας, κάτω από τη σκιά της εθνικής ταπείνωσης στις Βερσαλλίες, όπως τη διαδέχθηκε η χιτλερική μεγαλομανία.
Η πολιτική ανατροπή, η ρευστή ψυχολογία των μαζών, ο υστερικός φυλετισμός, το μίσος προς τους Εβραίους, η παραχάραξη της Παιδείας κι η προσωπολατρεία του Χίτλερ, σε ένα ιδιόρρυθμο πορτρέτο της δεκαετίας του '30 σε μια περιφερειακή γερμανική πόλη, αυτή της Λειψίας.
Η Γερμανία στη παράκρουση που υποβάλλει το σύνθημα Deutschland Erwachen!
Γύρω από την ευαίσθητη Χέτι, μια πληθώρα από ενδιαφέροντα πρόσωπα με το δικό τους φορτίο.
Η αριστοκρατική μητέρα με την αθέατη θλίψη της, ο λαμπερός αδελφός Καρλ, ο βλοσυρός πατέρας απορροφημένος στη ναζιστική του σταυροφορία και τα δικά του μυστικά, η Έλα με την πυρόξανθη ομορφιά, ο αδέξιος Τόμας που ζητά εκδίκηση.
Πάνω απ όλα όμως ο καλοσυνάτος Βάλτερ με το γελαστό πρόσωπο, που θα δει την πατρίδα του να γίνεται ξενιτειά αφού η εβραϊκή φυλή τίθεται υπό διωγμόν κι η ζωή του αποσαθρώνεται...
Ειδικότερα , ο πατέρας ως αξιωματικός των Ες Ες αποδίδει ιδανικά το πρότυπο μιας νοσηρής στρατιωτικού τύπου ελίτ που μετέτρεψε την εγωπάθεια και στοιχεία ναρκισσιστικής διαταραχής σε ιδεολογία...
Κάτω,λοιπόν, από τις ναζιστικές ιαχές ανθεί ένας νεανικός έρωτας ζυμωμένος από τα αρχετυπικά υλικά ενός σαιξπηρικού πάθους:
Aθωότητα , συγκρουόμενη προέλευση των δύο ερωτευμένων και ένας εχθρικός περίγυρος, που τον καταδικάζει a priori.
Ο έρωτας αυτός ανάμεσα στα δυο παιδιά εκκινεί από ένα ιδιαίτερο γεγονός και σμιλεύεται με τα χρόνια.
Χρόνια φρενίτιδας.
Ένας Ρωμαίος και μια Ιουλιέττα στη Ναζιστική Γερμανία που μας συστήνονται μέσα από τις ημερολογιακού τύπου εκμυστηρεύσεις μιας έφηβης στη δεκαετία του 30.
Η γοητεία της στολής. Η άλωση του Εκπαιδευτικού Συστήματος από τις φυλετικές θεωρίες. Η σταδιακή αλλοτρίωση.
Η συγγραφέας ιχνηλατεί πολύ διαφωτιστικά το πώς ο ρατσισμός κι η οργή του πολιτικού λόγου κυριάρχησαν στις ψυχές άλλοτε φιλήσυχων ανθρώπων, εγείροντας κατώτερα ένστικτα
Το πιο ενδιαφέρον εδώ είναι πως ο έρωτας "ερήμην του" προσλαμβάνει τον ρόλο του "αναμορφωτή" στην ψυχή της Χέτι Χάινριχ , αφυπνίζοντας μια συνείδηση συσκοτισμένη.
Το φως του διαπερνά το σκοτάδι του φανατισμού και του μίσους, ενώ το μονοπάτι του οδηγεί στους δύσβατους δρόμους της θυσίας...
Μέσα από τη δύναμη της πρώτης αγάπης η Χέτι θα κατακτήσει την αυτογνωσία και θα αναγνώσει με υγιή τρόπο το διαστρεβλωμένο είδωλο του κόσμου, που το εισηγήθηκε η χιτλερική πολιτική. Οι υπερβάσεις της πρωταγωνίστριάς μας παρουσιάζονται με συγγραφική ωριμότητα, ως αποτέλεσμα μιας επίπονης διαδικασίας μέσα στα χρόνια που καλύπτει η αφήγηση.
Δε είναι όμως μονάχα το δράμα της Χέτι καθώς με αυτό συμπλέκονται οι διαδρομές άλλων ανθρώπων των οποίων η ωραιοποιημένη "βιτρίνα" θρυμματίστηκε ακριβώς όπως... εκείνες των εβραϊκών καταστημάτων από την κατευθυνόμενη οργή του ναζιστικού όχλου την 9η Νοέμβρη του 1938.
Η εξέλιξη της ιστορίας διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη με ανατροπές τοποθετημένες στο σωστό σημείο για να επέλθει μια συγκινητική κορύφωση.
Θα ήθελα να έχει αποδοθεί λίγο περισσότερο η πορεία κάποιων προσώπων τα καθεαυτά χρόνια της σύρραξης, όπως τόσο όμορφα έγινε με την πορεία τους παραμονές του πολέμου.
Παρά τη μικρή αυτήν λεπτομέρεια θεωρώ ότι "Η Κόρη Του Ράιχ" αποτελεί μια εξαιρετική αναγνωστική επιλογή κι ένα απο τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία με θέμα τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο...
Βασιλική Νευροκοπλή , Οδύσσεια- Το Τραγούδι των Αιώνων, εκδ ΛΙΒΑΝΗ Είδος Παιδικο- Μυθολογία (απο 10-100χρ!) Βαθμολογια 10/10
Σελίδες 320
Τιμή 17,10 ευρω
Βαρος 1κιλό
Ημ Εκδοσης 01 Μαρτίου 2022
Η Οδύσσεια του Ομήρου είναι ένα θέμα οικείο στα παιδιά αφού το προσεγγίζουν ήδη από τη σχολική ύλη της Γ Δημοτικού. Η περιπετειώδης φύση της , η πληθώρα των εναλλαγών της πλοκής, καθώς και οι πολλαπλοί συμβολισμοί της καθιστούν την "Οδύσσεια" ένα πρόσφορο πεδίο έμπνευσης και ποικιλόμορφων παρουσιάσεων της και μάλιστα εδώ και αιώνες. Πληθώρα πνευματικών ανθρώπων έχουν αναμετρηθεί με το έργο , επιχειρώντας να το μεταφράσουν και να το μεταγράψουν για το αναγνωστικό αναγνωστικό της εποχής τους! Σε όλους τους καιρούς, οι περιπλανήσεις του δαιμόνιου Οδυσσέα κι η αναμέτρησή του με μια σειρά από κινδύνους, τέρατα και προκλήσεις- ηθικές και πρακτικές- συνεπαίρνουν εδώ και 2.800 χρόνια τους ανθρώπους -σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.
Μοιραία και στην Ελλάδα, η Οδύσσεια έχει τύχει πολυάριθμων μεταφράσεων και διασκευών, με χαρακτηριστικότερη τη γνωστή μετάφραση του κορυφαίου ίσως Ελληνα πεζογράφου, του φωτοβόλου Κρητικού, Νίκου Καζαντζάκη.
Ανάμεσα στις αναρίθμητες παιδικές διασκευές της Οδύσσειας φέτος κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη μια προσέγγιση που διαφοροποιείται από τις άλλες.
Η Βασιλική Νευροκοπλή, που εδώ και χρόνια εμπλουτίζει τον χώρο του παιδικού βιβλίο με ενδιαφέρουσες εμπνεύσεις γεμάτες παιδαγωγικά μηνύματα, προσφέρει φέτος μια πραγματικά ξεχωριστή παρουσίαση της Οδύσσειας.
Δεν επιλέγει την απλή, πεζή αφήγηση με τη μορφή παραμυθιού -ως είθισται σε παιδικές παρουσιάσεις των επών και των μύθων γενικά- παρά επιχειρεί να παρουσιάσει το ομηρικό έπος διατηρώντας το ποιητικό λόγο, που χαρακτηρίζει και το ομηρικό πρωτότυπο.
Η Βασιλική Νευροκοπλή, λοιπόν, σε ένα μοναδικό αφηγηματικό τόλμημα επιλέγει τον ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβογια την Οδύσσειά "της".
Ο ιαμβικός 15σύλλαβος είναι το μέτρο που συναντούμε στο δημοτικό τραγούδι, σε μια διαδοχή προς το αρχαιοελληνικό μέλος και τα ακριτικά τραγούδια των Βυζαντινών χρόνων.Οδυσσέας, Βασίλειος Διγενής Ακρίτας, Κλέφτες.Αυτή είναι η κληρονομιά που διασώζει στις σελίδες της Οδύσσειας αυτής η Νευροκοπλή με τη γοητευτική της αφήγηση...
Η Νευροκοπλή "μεταμορφώνεται σε έναν ραψωδό" σαν τον Φήμιο της Αρχαιότητας και τραγουδά το έπος του πλάνητα Οδυσσέα στα παιδικά αυτιά, με έναν λόγο αντιστοίχως μελωδικό προς το αρχαίο κείμενο, σε μια αρκετά πιστή παρουσίαση του έργου, διατηρώντας τη γνωστή του έκταση.
Η δεινότητα της Βασιλικής Νευροκοπλή μας πλέκει επιδέξια ομοιοκαταληξίες, απολαυστικές , και πανέξυπνες, στη γλώσσα των δημοτικών τραγουδιών με παραστατικότητα και γλωσσικές ακροβασίες απαραίτητες για τον ρυθμό του κειμένου.
Η πολύχρωμηεικονογράφηση του βιβλίου,σε σύμπραξη της Μάγιας Τζούριτς και του Διονύση Θάνου, συνδυάζει την παραμυθιακή ατμόσφαιρα με τις γραμμές των αρχαιοελληνικών αγγείων και τις μορφές των παραδοσιακων κεντημάτων και μεταδίδει τον διάλογο των αιώνων, όπως και το καθεαυτό κείμενο της Νευροκοπλή.
παρά τιςε πολυάριθμες σελίδες(σε γυαλιστερό χαρτί) το μικρό μέγεθος, καθιστα το βιβλίο ελκυστικά λειτουργικό κι εύχρηστο για καθε αναγνώστη.
Θεωρώ τούτη τη μεταγραφή της "Οδύσσειας" της Νευροκοπλή ένα βιβλίο που οπωσδήποτε αξίζει να γνωρίσουν τα παιδιά, καθώς είναι στο σύνολό του ίσως η καλύτερη παιδική -κι όχι μόνο- εκδοχή της "Οδύσσειας".
Ένας άθλος συγγραφικός που αξίζει να τον ανακαλύψουν όλοι καθώς αποτελεί μια γόνιμη και άκρως πετυχημένη σπουδή στην Οδύσσεια.
Λόγω της εκτεταμένης παρουσίασης του έργου, που ακολουθεί το πρωτότυπο, θα πρότεινα τούτη την έκδοση για παιδιά από 10 χρονών και πάνω, "άνετα" για εφήβους Γυμνασίου -Λυκείου φυσικά- ενώ ομολογώ ότι το βιβλίο διατηρεί την υψηλή "καλλιτεχνική" αξία ακόμη και για ενήλικες αναγνώστες!
Όποιος ανακαλύψει την "Οδύσσεια-[Τραγούδι στους Αιώνες] της Βασιλικής Νευροκοπλή από τις εκδόσεις Λιβάνη θα την απολαύσει σίγουρα!
Εξαιρετικό βιβλίο, από τις πρόσφατες παιδικές εκδόσεις που οπωσδήποτε αξίζει να κατέχει περίοπτη θέση και στις σχολικές βιβλιοθήκες καθώς είναι αξιοποιήσιμο και στην εκπαιδευτική διαδικασία με ποικίλους τρόπους,(αφήγηση, επιτόπου δραματοποίηση ,στήσιμο θεατρικής παράστασης ) κι η παιδαγωγική της αξία είναι δεδομένη ανάμεσα σε άλλα βιβλία του είδους...
Ποιο κορίτσι δεν ταυτίστηκε με τη φιγούρα κάποιας πριγκίπισσας;;;;Ιδανικό όταν αυτή η "ταύτιση" συμβεί με πρόσωπα που η αρχαιοελληνική παράδοση και πενες όπως του Ομήρου και του Ησίοδου παρέδωσαν στο παγκόσμιο πνεύμα μέσα από την Ελληνική Μυθολογία...
Ένα από τα πιο όμορφα παιδικά βιβλία,λοιπόν, που έπεσε στα χέρια μου είναι το "Πριγκίπισσες της Αρχαιότητας" των Εκδόσεων Ψυχογιός!
Πρόκειται για ένα γοητευτικό βιβλίο μεγάλου μεγέθους, από αυτά που μαγνητίζουν κατευθείαν το μάτι ενός παιδιού διατηρώντας παράλληλα μιαν υψηλή παιδαγωγική αξία!
Είναι μια ανθολογία μύθων με έναν κοινό παρονομαστή: Αφορούν σε εμβληματικές γυναίκες της Αρχαιοελληνικής Μυθολογίας, αρα αυτό οριοθετεί το κοινό του συγκεκριμένου αναγνώσματος κυρίως στα μικρά κορίτσια (χωρίς βέβαια να αποκλείονται και τα αγόρια.)
Η Ανθολογία αυτή περιλαμβάνει
Την πανώρια Ευρώπη από τη Σιδώνα, που την αγάπησε ένας... ξεχωριστός "ταύρος"!
Τη Δανάη που μια χρυσή βροχή της άλλαξε τη ζωή!
Τη Λήδα των κύκνων!
Τη δυναμική Αταλάντη των Δασών!
Την αγνή, φιλόξενη Ναυσικά από την Οδύσσεια του Ομήρου!
Την ωραιοπαθή Κασσιόπη που η περηφάνεια της έφερε μια καταστροφή!
Τη γλυκιά Ανδρομέδα που δε διστάζει να θυσιαστεί για τον λαό της, αλλά η αγάπη ανέτρεψε τη φριχτή της τύχη!
Την όμορφη ΚρητικοπούλαΑριάδνη που αντιστάθηκε στον πατέρα της για την αγάπη της για να γευθεί την προδοσία...
Με αυτόν τον τρόπο η Ελληνική Μυθολογία πασπαλίζεται με την αχλύ του παραμυθιακού στοιχείου κι επενδύεται με τα χρώματα της ονειροφαντασίας που περισσότερο προσιδιάζει σε εικόνες και σχήματα οικεία κυρίως στο σύμπαν των μικρών κοριτσιών.
Η αισθητική και ο σαφέστατα γυναικοκεντρικός προσαντολισμός των αναφορών του βιβλίου ακολουθούν τη δυιστικη λογική των δύο φύλων που παρατηρείται στα παιχνίδια της παιδικής ηλικίας... Σε σελίδεςανθόσπαρτες και αστροκεντημένες,λοιπόν, παρελαύνουν οι πιο ευγενικές φιγούρες της Ελληνικής Μυθολογίας:Παραδείγματα θάρρους, πίστης, αλληλεγγύης και ελευθερίας οι ευγενικής καταγωγής μυθολογικές γυναίκες εμπνέουν τα μικρά κορίτσια με τις ιστορίες τους.
Χρώματα ζωηρά με μια ηδύτητα προσώπωνοπτικοποιούν εξαίσια τη μυθολογική μας παράδοση, αναδεικνύοντας μια ακόμη πτυχή της πολυπρισματικής ομορφιάς της- αυτήν της φαντασίας.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η Μυθολογία με την άγρια και συμβολική της γοητεία να συστήνεται στα παιδιά μέσα από μια "αισθητικά καινοφανή" οπτική.
Αυτό οφείλεται στην ξεχωριστή, γεμάτη ευαισθησία κια λυρική αφαιρετικότητα εικονογράφηση, η οποία αφού πρόκειται για παιδικό βιβλίο διαμορφώνει όλη τη φυσιογνωμία του βιβλίου.
Πρόσωπα καλοσχηματισμένα και αξέχαστα.
Έχουμε λοιπόν μια απολαυστική σύζευξη της δυτικότροπης αντίληψης του παραμυθιού με την αρχαία εποχή και σε επίπεδο εικαστικό.
Μια μοναδική ευκαιρία για τα σύγχρονα παιδιά -και ιδιαίτερα τα κορίτσια- να προσεγγίσουν σημαντικά κεφάλαια της μυθολογίας μας, με τρόπου που θα τα γοητεύσει και δε θα τα κουράσει.
Ένα χορταστικό βιβλίο πολυάριθμων σελίδων και φαντασμαγορικών χρωμάτων με περιεχόμενο ουσίας- ελκυστικό ακόμη και για παιδιά που δεν αγαπούν πολύ το βιβλίο.
Ο,τι καλύτερο λοιπόν για ένα παιδί- ιδιαίτερα για ένα κοριτσάκι!
Πρόκειται για ένα εξαίσιο παιδικό ανάγνωσμα που θα το συνιστούσα σίγουρα για όλα τα κορίτσια σε όλο το φάσμα του Δημοτικού Σχολείου και ως ιδανικό εργαλείο εξοικείωσής τους με τη Μυθολογία.
Η Ειρήνη Βαρδάκη έχει ξεχωρίσει για την αγωνιώδη πέννα της, που ξέρει να γεννά ανατρεπτικές ιστορίες ,γεμάτες τρικυμιώδεις εντάσεις που μένουν αξέχαστες στους αναγνώστες.
Το πρόσφατο μυθιστόρημά της "Ο Μέντοράς Μου" έρχεται ως μια δυναμική επίρρωση του ταλέντου της, που μας προσφέρει ένα ακόμη δυνατο ψυχολογικό θρίλερ ερωτικών αποχρώσεων αριστουργηματικά ανατρεπτικό.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η Ειρήνη Καρρά είναι μια φιλόδοξη δημοσιογράφος που εργάζεται σε μια κορυφαία ελληνική εφημερίδα, την "Αλήθεια", αποζητώντας τη μεγάλη ευκαιρία, στη σκιά της αιώνιας ανταγωνίστριάς της, της αισθησιακής Λάουρας Ζώτου.
Στη θέση του απερχόμενου αρχισυντάκτη της όμως καταφθάνει ο κορυφαίος δημοσιογράφος Κλέων Κυριαζής. Ναρκισσιστής, εργασιομανής, δίκαιος, κι ευφυής ο Κυριαζής θα γοητεύσει την ταλαντούχα, αλλά ακατέργαστη Ειρήνη. Εκείνη πάλι θα τον κατακτήσει σταδιακά με τον παιδικό ενθουσιασμό της, το φλογερό της ταμπεραμέντο και το σπάνιο ταλέντο της.
Σύντομα μεταξύ τους θα θεριέψει ένα πάθος παράφορο που θα σαρώσει τις ζωές τις δικές τους, συμπαρασύροντας τα πάντα γύρω τους.
Σε αυτήν τη δίνη εδράζονται απαντήσεις για μια απροσδόκητη εξαφάνιση και το "έγκλημα της λίμνης"...
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Το μυθιστόρημα "Ο Μέντορας Μου" αποτελεί ένα αριστοτεχνικά πλεγμένο ψυχολογικό θρίλερ αστυνομικής ευφυίας , με διάχυτο το ερωτικό στοιχείο που δύσκολα θα αφήσει κάποιον ασυγκίνητο...
Όπως φανερώνει και ο τίτλος, το θέμα του βιβλίου αυτού εκκινεί από την αρχετυπική και πολύ ισχυρή σχέση μαθητευόμενου και δασκάλου-του νεόκοπου και του καθοδηγητή, όπως την έχουμε δει ανάμεσα στον "Πυγμαλίωνα και τη Γαλάτεια σε μια τρυφερή εκδοχή της, αλλά και στη θανατηφόρα εκδοχή ανάμεσα στον "Δαίδαλο και τον νεαρό μαθητή του,τον Αθηναίο Τάλω". Κλέων και Ειρήνη:
Το μοτίβο αυτό, λοιπόν, μεταφέρεται, από την Ειρήνη Βαρδάκη, στην αδυσώπητη Αθήνα του σήμερα, σε έναν ανταγωνιστικό επαγγελματικό χώρο, αυτόν τηςΔημοσιογραφίας, ώσπου εκτοξεύεται σε ιλιγγιώδεις κορφές ερωτικής έξαψης και βάφεται με αίμα. Το αίμα τίνος, όμως;
Από ποιον;
Τα ερωτήματα στροβιλίζονται αδιάκοπα και βασανιστικά από μια πλοκή που σε αρπάζει από την αρχή.
Η αφήγηση είναι εναλλασσόμενη,σε γλώσσα
σύγχρονη, χωρίς ιδιαίτερα καλολογικά στοιχεία που -κατορθώνει να μην εκπέσει στο "ακαλαίσθητο":
Οι καταστάσεις ξετυλίγονται γραμμικά, όμως σαν ιντερμέντζα κάνουν εμβόλιμα την εμφάνισή τους μονόλογοι με σκέψεις που πηγάζουν από τα ανεξερεύνητα μύχια του εκάστοτε ομιλητή,σχολιάζοντας από μια μεταγενέστερη χρονική στιγμή, επιτείνοντας τη δραματικότητα κ δίδοντας το τέμπο.
Από την άλλη, έχουμε την παράθεση των καθεαυτών γεγονότων με τους δυο βασικούς πρωταγωνιστές "του σχήματος" να επιδίδονται σε μια αφηγηματική σκυταλοδρομία, που παρουσιάζει το πρίσμα καθενός- ενώ ένα τρίτο πρόσωπο έκπληξη να παρεισφρέει, προσθέτοντας μιαν επιπρόσθετη πινελιά μυστηρίου.
Η ιστορία και οι σχέσεις όλων των βασικών προσώπων του δράματος χτίζονται λιθαράκι λιθαράκι, γεγονός που τούς προσδίδει απόλυτη αληθοφάνεια, καθιστώντας τον αναγνώστη κοινωνό στα πάθη τους.Πολύ παραστατικά ξετυλίγεται το δράμα όλων στην αρχή κινούμενο με τους όρους μιας ένοχης ίσως αλλά οικείας στην εποχή "κανονικότητας" (προσωπικά με ενθουσίασαν και ονομαστικές αναφορές στην παγκόσμια πραγματικότητα, με πρόσχημα τη δημοσιογραφική ιδιότητα των πρωταγωνιστών, η οποία κεντρίζει τον πιο αφυπνισμένο αναγνώστη να ερευνήσει κ να προβληματιστεί πολιτικά για το παγκόσμιο γίγνεσθαι).
Οι χαρακτήρες σκιαγραφούνται σε βάθος κι οι αντιδράσεις τους είναι πλήρως τεκμηριωμένες, με αποτέλεσμα να γίνονται ψηφίδες ενός ολοκληρωμένου μωσαϊκού ερωτικής απελπισίας, έμπνευσης, οδύνης κι απώλειας.
Ο πυρετός της δόξας κι ο νοσηρός εγωισμός που συμπλέκεται με την απώτατη αυταπάρνηση σε ενα φρενήρες γαϊτανάκι παραφοράς.
Το αιώνιο δίλημμα Καριέρα ή έρωτας σε πρωτεϊκές μεταμορφώσεις από τον ανταγωνισμό ως την ηττοπάθεια κι από την αρπαγή ως την υπέρτατη θυσία.
Κι ύστερα υπεισέρχονται οι παράξενοι συμβολισμοί.
Το Μαύρο και -οχι το "ευθέως αντίθετό του, το "Άσπρο", όπως θα περίμενε κανείς- αλλά το Κόκκινο!
Το Κόκκινο, που δεν υποδηλώνει την αθωότητα- κανείς δεν είναι αθώος τελικά εδώ! Το Κόκκινο συμπράττει με τοΜαύρο σε ένα χαρτοπαίγνιο στημένο, μια ρουλέττα θανάσιμη , σηματοδοτώντας μιαν ιδιότυπη "συνενοχή" των δυο τους.
Μαζί Κόκκινο και Μαύρο συνθέτουν αξεδιάλυτα το πορτρέτο του σκότους, της αμαρτίας και του αίματος...
κάπου εκεί αναφύεται ένα μυστήριο δυσεπίλυτο, με την μπίλια της ενοχής να ταλαντεύεται σε ένα εκκρεμές που, αναποφάσιστο, αιωρείται πάνω από αυτό ακριβώς το τρίπτυχο του ολέθρου.
Σπάνια συναντά κανείς τόσο βαθιά ιχνηλατημένες τις σκοτεινές διαδρομές στην άβυσσο του ερωτικού πάθους όσο στον Μέντορα της Ειρήνης Βαρδάκη.
Μια σχέση που ξεκινά με τον υλιστικό κυνισμό της αποστεγνωμένης εποχής μας, για να εξορύξει σταδιακά το μάγμα που κοχλάζει απειλητικά στα έγκατα δύο ψυχών αλωμένων από έναν έρωτα αρρωστημένο μαζί και θεϊκό.
Έρωτα συνδημιουργό, έρωτα γιατρικό κι εξιλέωση.
Χωρία με τη γοτθική σκιά μιας "μποντλερικής συνομιλίας" με την κόλαση και τον θάνατο επιτείνουν τον σπαραγμό του έρωτα θυμίζοντας τα χορικά των Μεγάλων Τραγωδών της αρχαιότητας, όπου κι ανατέμνεται η ανθρώπινη ψυχή με τα ένοχα μυστικά της.
Η κορύφωση στον "Μέντορα Μου"έρχεται σε έναν φινάλε θεαματικά ανατρεπτικό- όσο και ταιριαστό στη φύση των δύο(?) πρωταγωνιστών όπως πολύ ανάγλυφα την έχει "οικοδομήσει" στη συνείδηση του αναγνώστη η Ειρήνη Βαρδάκη.
Το Κίνητρο και η Κατάληξη είναι από τα πιο αρτίως τεκμηριωμένα που εχω συναντήσει σε ανάλογες αστυνομικής υφής τραγωδίες.
Αν είχα κάτι να επισημάνω είναι πως κάπου στην πορεία προς τις τελευταίες σελίδες ίσως ήθελα μια μεγαλύτερη διείσδυση σε μια πτυχή που μου φάνηκε πολύ βιαστικά δοσμένη, σε σχέση με το υπόλοιπο σύνολο. Πάντως οι τελευταίες γραμμές αποζημιώνουν, αφήνοντας ως απόηχο τον σπαραγμό της αγάπης, διότι πάνω κι από τον γρίφο διακύβευμα είναι το πάθος.
Σε κάθε περίπτωση, ο πήχυς για τη συγγραφέα Ειρήνη Βαρδάκη έχει ανέβει πολύ ψηλά και τείνει να την εδραίωσει στον ευρύτερο χώρο του αστυνομικόυ μυστηρίου, αφήνοντας όμως τη χαρακτηριστική σφραγίδα του πάθους στις εμπνεύσεις της, που την κάνει να ξεχωρίζει, αφήνοντας ξεκάθαρα αναγνωρίσιμο ίχνος σε αυτήν την κατηγορία.
Δεν υπάρχει μεγαλύτερη επιτυχία για έναν συγγραφέα όταν πέρα από το να στήνει ενδιαφέρουσες ιστορίες, κατορθώνει-να παγιώσει μια ταυτότητα που σηματοδοτεί τη μοναδικότητά του στον χώρο δίχως όμως να επαναλαμβάνεται.
Να διαβάζεις το βιβλίο του και να αναγνωρίζεις μονομιάς την πένα του ανάμεσα σε δεκάδες άλλες.
Η Βαρδάκη το πετυχαίνει νομίζω με την ιδιαιτερότητα των συλλήψεών της , τη θεματολογική της κατεύθυνση και τον ιδιάζοντα τρόπο παρουσίασής τους, κι αυτό αποτελεί ένα ακόμη κερδισμένο συγγραφικό στοίχημα.
Φιλοσοφικες και Κοινωνιολογικές Προεκτάσεις- Το Πείραμα του Μίλγκραμ
1.Ο ΜΥΘΟΣ Σε εποχές κρίσεων, όπως η σηψη στην Ελλάδα κι ο φετινός πόλεμος είθισται να ανατρέχουμε στους πνευματικούς στιλοβάτες για να ερμηνεύσουμε τα τεκταινόμενα γύρω μας και να τοποθετηθούμε στα πράγματα.
Ένα από τα πιο πολυδιάστατα κείμενα της αρχαιοελληνικής γραμματείας που προσφέρεται για πολυδιάστατες αναγωγές στο γίγνεσθαι είναι ο εμβληματικος ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ του Αισχυλου, μερος μιας ευρύτερης τριλογιας, που δυστυχως δε διασώζεται ολόκληρη.(Αλλα δυο μερη περιελαμβανε--"Προμηθεύς λυόμενος» και «Προμηθεύς Πυρφόρος».) Ο Προμηθεας Δεσμωτης (μαζί με την Αντιγόνη") εμπεριέχει το πιο μεγαλειωδες και τολμηρο μηνυμα από ολες τις υπολοιπες διασωθεισες Τραγωδιες της Αρχαιοτητας και αξιζει να στοχαστουμε σε αυτην και να δουμε πως το μήνυμά της διατρεχει την Ιστορια.Γνωστος ο μυθος :
Το χαλκινο γενος των ανθρωπων επεσε στη δυσμένεια του Δια που το εγκλωβισε σε μια μιζερη ζωη μεσα στην αγνοια, και την εξαθλιωση-παιγνιο θεων σκληρων κ σαδιστων..
Ο Τιτανας Προμηθεας πασχισε με καθε τρόπο να απαλυνει τα βασανα των ανθρωπων (δίνοντας νόηση,σκέψη,και γνώσεις τεχνικές) ,ενώ με τεχνασματα βελτιωσε τη θεση των ανθρωπων εναντι των θεων (πχ θυσιες να κρατουν το κρεας οι θνητοι ,αφιερωνοντας μονο τα κοκαλα στο ναο). Αποκορυφωμα η κλοπη της φωτιας ως δώρο στους χθονίους,που πυροδοτησε τη μηνιν του Δια. Ο Προμηθεας καρφωθηκε απο τον απροθυμο Ηφαιστο κ το Κράτος & Βια στον Καυκασο ,υποφεροντας για πολλους αιωνες -με υψιστη δοκιμασια τον Αετο του Δια που του κατασπαρασσε το συκωτι το οποίο διαρκώς αναγεννατο για να ανανεωθεουν οι φριχτοι πονοι του εκ νεου. Παραστατιδες στους φριχτους του πονους οι γλυκιες Ωκεανιδες και ελπίδα του η Ιώ.
Ο Προμηθεας ως μαντης αποκαλυψε στο Δια το μυστικο για να διατηρησει το θρονο του κι απελευθερωθηκε αιώνες μετά απο τον Ηρακλη- με τη συναινεση του Δια.
Στο τελος συμφιλιωθηκε μαζι του, με ενα συμβολικο δαχτυλιδι που το κοσμουσε μια μικρη πετρα απο τον Καυκασο.
ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΠΡΟΜΗΘΕΑ. ΜΙΑ ΑΥΘΟΡΜΗΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Το κειμενο του Αισχυλου που μας διασωζεται, κι η συνέχεια όπως τη γνωρίζουμε από τη μυθολογική παράδοση, εχει νοηματικη αυταρκεια και αρθρωνει έναν βαθυτατο πολιτικο λογο,ενα αιτημα δημοκρατιας που δρασκελίζει τους Αιωνες κι ερχεται επικαιρος να ορθώσει αναστημα απεναντι σε οποιαδηποτε μορφη τυραννιας-και μαλιστα παρουσιαζει τουτη την Ανταρσια ως μεσο "εξανθρωπισμου" του γενους!
Πρωτογενώς η τραγωδία του Αισχύλου στηρίζεται στο αυτονόητο δίπολο Δίας -Προμηθεας.
Ο Προμηθεας ειναι οντως η εξεγερση του πνευματος, ο Ανθρωπος που δεν κρυβεται πισω απο την ευθυνοφοβια των ειδωλων, ο Ανθρωπος που αμφισβητει οποιονδηποτε αυτοκλητο Σωτηρα αλλα πιστευει στον ιδιο τον Ανθρωπο, κ παιρνει τη ζωη του στα χερια του!!!! Η Φωτια που αυτός κλεβει συμβολιζει τη Γνωση -οχι μονο πρακτικα και «τεχνοκρατικα», αλλά την επίγνωση κ την κοινωνική συνειδητοποίηση- την ταξική συνείδηση όπως θα την ορίζαμε με όρους μαρξιστικούς. Τούτο το «Φως που καίει» είναι εν τέλει, η Γνωση του Αγαθου!!
Ο ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ κηρύττει ηχηρα ,οσο ισως κανενα αλλο γνωστο αρχαιο κειμενο, την ελευθερια. Την ελευθερια με οποιο κοστος.Την ελευθερια που ειναι ενα οδυνηρο μαρτυριο,σαν τις πληγες του Καυκασου,ωστοσο αυτη και μονο οδηγει στον Εξανθρωπισμο κ την Αυτοπραγματωση.Στη θεωση. Ο αντίπαλος πόλος του Προμηθέα είναι ο Δίας που θέλει να αφήσει την ανθρωπότητα δίχως Γνώση και φωτιά. Ο Δίας εκπροσωπεί προφανώς ολα τα τυρρανικα καθεστωτα, που επιδιώκουν να κρατούν το ανθρώπινο πνεύμα σε Συσκοτιση- όπως το τοποθετεί η Κατερίνα Γώγου:
«To νου σου, ε ; Δε σημαδεύουν στα πόδια…Στο μυαλό ειν’ ο στόχος!») Αυτο συμβαινει διοτι οι εξουσιες επιθυμουν να ελεγχουν μαζες κι οχι να υπηρετουν Πολιτες. Η Εξουσία πλεκει "αλυσιδες" και εγκλωβιζει λοιπον τον λαό σε απατηλα ειδωλα σκιων οπως παρουσιαζονται στην παραβολη με το Πλατωνικο Σπηλαιο. Τη Συσκότιση και Φίμωση του Πνευματος την βλεπουμε διαχρονικα στην ιστορια: Στην Αιγυπτο ,τα καταπληκτικα επιστημονικα επιτεύγματα των μαθηματικων ,των αστρονομων κ της Ιατρικης ηταν προσιτα μονο στο ιερατειο κι οχι στο λαο που τυφλα προσκυνουσε το Φαραω του. . Το Μεσαιωνα ριχνονται στη φωτια συγγραμματα κι επιστημονες που θελησαν να απαλλαξουν την ανθρωπινη σκεψη απο τη δεισιδαιμονια κ τη θρησκοληψια. Για αιώνες η μόρφωση είναι απρόσιτη στο φτωχό λαό. Στον 20ο αιωνα το ναζιστικο καθεστως καιει προοδευτικα βιβλια (10 Μαη 1933)-λογοκρινει την πνευματικη ζωη . Γι’αυτό π.χ.ο Χανς Φρανκ το ‘39 στην Πολωνια κλεινει εκπαιδευτικα ιδρυματα κ δολοφονει ολη την πνευματικη ελιτ της χωρας -προκειμενου το πολωνικο εθνος να μεινει πνευματικο ακεφαλο και να αφανιστει -υποβιβαζομενο σε μαζα απαιδευτων δουλων. Σε άλλες χωρες η Παιδεια υπηρετει ενα κατευθυνόμενο μίσος (σχολικά εγχειρίδια στην Τουρκια κ αντιρωσικά στην Ουκρανία) ή ερμηνευεται ως γλωσσική αποστέρηση. Ελαχιστες ενδεικτικες περιπτωσεις που πιστοποιουν ποσο η Εξουσια τρεμει τη γνωση κ την πνευματικη αναταση του λαου, οπως αφοπλιστικα κ προφητικα αναδεικνυει η αισχυλεια Τραγωδια. «Οποιος κραταει την Παιδεια μιας χωρας,κρατα και το μελλον της»...
Όλα αυτα αντιπροσωπευει ο Δίας κι ας τον αφήνει ο ΑΙΣΧΥΛΟΣ αθεατο στα ολύμπια νέφη. Ας δουμε γιατι ο ο ΑΙΣΧΥΛΟΣ κάνει αυτην την επιλογή:
ΣΥΜΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ - ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Το αισχύλειο κείμενο απολήγει σαφέστατα καταγγελτικό απέναντι στην τυραννία. Στο προσκήνιο, όμως δεν ερχεται ποτέ ο κατεξοχήν φορέας της καταπίεσης. Ο Δίας στην τραγωδία αυτη λαμβάνει όλες τις αποφάσεις κι ενορχηστρώνει το Μαρτύριο ως το φαύλο αντίβαρο του ενάρετου αγωνιστή Προμηθέα. Είναι πρωταγωνιστής -κι όμως! δεν τον βλέπουμε ποτέ σε α πρόσωπο: "Eμφανίζεται" και "δρα" μονάχα δι' αντιπροσώπων - του απειλητικού Αγγελιοφόρου Ερμή, του υποτακτικού Κρατους και του μεταλλουργού Ηφαίστου
Ειδικά ο Ηφαιστος ειναι που με την τέχνη του κατέστησε δυνατή την αιχμαλωσία του Τιτάνα στον βουνό. Τα δικά του χέρια-κι όχι του Διός- πέρασαν τις αλυσίδες στον Μάρτυρα-κι ας θρηνούσε οσο το έκανε- κι αυτό το σημείο είναι κομβικό: Τα έργα των τυράννων δε θα ήταν δυνατά αν δεν υπήρχε όχι μονάχα η συνενοχή ή το συμφερον κάποιων ξεκάθαρα διεφθαρμένων που επωφελούνται από τη σύμπραξη με αυτήν αλλά κυρίως η Υπακοή των περισσοτέρων, που δεν έχουν προσχωρήσει στο Κακό αλλά . ...Ώστε, η κρίσιμη μάζα συντήρησης της τυραννίας δεν είναι οι ξεκαθαρα κακοί αλλά οι ουδέτεροι: Ενίοτε προβαλλουν ως «πενθουντες λιποτακτες»,γιατί συνθηκολογησαν απροθυμα μην αντέχοντας τις συνέπειες μιας αντίστασης ή διότι δεν πιστεύουν στην Αλλαγή. Την τραγικοτητα τουτης της «ηθικης ομοιοστασης» (της απροθυμιας για αλλαγη) που την προσωποποιει ο πονεμενος Ηφαιστος : Ο σκυφτός Ηφαιστος του Αισχύλου διαδραματίζει ρόλο πολύ πιο αποφασιστικό από οσο δειχνει το πέρασμά του στην Τραγωδία: Αυτος κατασκευασε τις αλυσιδες του ΠΡΟΜΗΘΕΑ, οχι ο Δίας. Αυτος μόνο ειχε τη δυναμη να τις καρφωσει τους ήλους στην πέτρα του Καυκάσου,κι όμως !-την εκμεταλλευεται ειδεχθώς ένας άλλος- όπως ακριβώς η εργασία των εθνών καθιστα δυνατη την υλοποίση κάθε απόφασης και συσσωρεύει τον πλούτο που λιμαίνονται οι ελίτ. Μια δυναμη , όμως, που τα εθνη δεν τη συναισθανονται! Το τραγικο ειναι πως ο Ήφαιστος δεν ειναι φαυλος, ουτε κοινωνιοπαθής .Ειναι καλος και με τιποτα δε συναινει στην αδικια,αντιθετως πενθει και ντρέπεται για τη συμμετοχη του στην ανομη πράξη.Τότε γιατί το κάνει ;;; Eίναι ο φόβος του,που δεν τον αφήνει να αντιδράσει κι ετσι συμβιβαζεται μοιρολατρικα... Μια τσακισμένη αυτοεκτίμηση, ίσως, που δεν του επιτρέπει τον αυτοσεβασμό ωστε να μη γίνει ενεργούμενο ενός τυράννου!
Και με αυτην την ανοχη γινεται Συνενοχος στο Μεγαλο Εγκλημα, την Καταδικη του Αληθινου,του Δικαιου,του ιδιου του Ανθρωπου. Γιατι…Πιο πολυ κι απο την φαυλοτητα, ειναι η παθητικοτητα κi ο συμβιβασμος του Μεσου που στηριζει καθε ειδους Τυρρανια με σχέδια σκοτεινά όπως πόλεμοι κ εκμετάλλευση χωρών από άλλες!! Ειναι ο… "Παροιμιωδης Μεσος Ανθρωπακος" του Βολφ Μπιρμαν ,που διαφθειρεται σταδιακα απο την ιδια του την ηθικη οκνηρια κι απο τη θρασυδειλη επιθυμια του να πληρωσουν Αλλοι το Τιμημα της Προοδου κ της κοινωνικης αναμορφωσης- και για…λογαριασμο του. Η περίπτωσή του κι άρνησή του να στηρίξει το δίκαιο- ενώ έχει επίγνωση ποιο είναι-θυμίζει λίγο τη ρήση του Dante Aligueri πως
"Τα σκοτεινότερα διαμερίσματα της κόλασης είναι φυλαγμένα γι αυτούς που σε καιρούς μεγάλης ηθικής κρίσης έμειναν ουδέτεροι..."
Αυτή η μετριοτητα είναι η ποιοτητα οσων στελεχωνουν ολοκληρωτικα καθεστωτα και γενικότερα άνομες κυβερνήσεις σε χαμηλες θεσεις, διεκπεραιωνοντας τις ειδεχθεστερες αποφασεις των ανωτερων –με αλλοθι ιδανικο την ιεραρχια.Καπως ετσι επανδρωθηκαν τα Αουσβιτς… Ειναι η ευθυνοφοβη ροπη,όπως ανατριχιαστικα την ανεδειξε στο συγκλονιστικο του πειραμα ο Ψυχολόγος Στανλευ Μιλγκραμ, στα 1961. Μετά τη δίκη του Adolf Eichman, ο Stanley Milgram, Αμερικάνος Ψυχολόγος στο Yale, θέλησε να διερευνήσει "αν η τυφλή υπακοή ήταν ίδιον της γερμανικής νοοτροπίας ή αν μπορεί να παρουσιαστεί σε άλλες κοινωνίες. Το πείραμά του έχει ως εξής: Ζητούσε από εθελοντές να διδάσκουν σε μαθητές κάποιες λέξεις, τιμωρώντας κάθε λάθος τους με κλιμακούμενα (εν αγνοία τους εικονικά) ηλεκτροσοκ, από 50 Volt, μέχρι 450Volt. Οι συμμετεχοντες που ειχαν τον ρόλο των "δασκάλων"πληροφορούνταν οτι καθε ευθυνη για την επιβολή των ηλεκτροσόκ »- ανήκει στον ερευνητη, οπότε ειχαν τη διαβεβαίωση που θα υφίσταντο συνεπειες αντα ηλεκτροσοκ εβλαπταν τους " μαθητές" .
Σε μεγάλο ποσοστό, λοιπόν, υπακουαν τον όρο κι εκαννα ηλεκτροσοκ χωρις να πτοούνται από τις "κραυγές πόνου" των "μαθητών" τους. Όταν καποιοι δίσταζαν να εφαρμόσουν το ηλεκτροσοκ ο επιβλέπων τους έλεγε "Το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε". To πείραμα έληγε στο σημείο που ο εξεταζόμενος συμμετέχων επέμενε στην άρνησή του ή όταν έφτανε στην ανώτατη βαθμίδα του ηλεκτροσόκ (την υποτίθεται επιβλαβή για τον "μαθητή"). Ένα ποσοστό 60%, τελικά, έδειξε υπακοή εφαρμόζοντας 300-400volt στους "μαθητές του"- συχνα με ισχνές ενστασεις που ομως δεν αναστελλουν την πραξη.
Είναι όμοιοι αυτοι οι "δασκαλοι" του πειράματος με τον Ήφαιστο της τραγωδίας μας, που, απρόθυμα κατασκεύασε τις αλυσίδες του Προμηθέα, υπακούοντας την Εντολή του Δία, κι ας μην το ηθελε!
Αυτή ειναι μια κρίσιμη καμπή: Ακούσια Υπακοή- όσο κι αν ελέγχεται σε επιμέρους υστερόγραφα, αυτό το Κοινωνικό Πείραμα απέδειξε πως Ο Μίλγκραμ ουσιαστικά ήρθε με κάποια μεθοδολογική εγκυρότητα να επιβεβαιώσει ότι "ο άνθρωπος σε μεγάλο ποσοστό χάνει τους φραγμούς του όταν τον απαλλάξεις από τις -πειθαρχικές- συνέπειες των πράξεών του" ,ενώ συνήθως προτιμά τη συμμόρφωση από την σύγκρουση ή τη διαφοροποίηση.Τουτο το γεγονός -σόκαρε τη Δύση, διότι απέδειξε ότι ο καθενας κι από την ευμάρεια της Ευρώπης ακόμη- δυνητικά μπορεί να ενέχεται στη φρική, αφού ο ναζισμός δεν ήταν "ενδημικός", όπως βόλευε τους λαούς της Γηραιάς κυρίως ηπείρου να πιστέψουν. (Βέβαια αργότερα το απέδειξαν μόνοι τους συμπράττοντας "πολιτισμένα" στο Βιετνάμ, στην Κορέα, στο Γκουαντάναμο, στη Γιουγκοσλαβία κια σήμερα στην Ουκρανία κτλ.) Αυτή τη ροπή προς αποτίναξη της ευθύνης και υπαγωγής σε άνωθεν αυθεντίες, πάντως την είχε ήδη αναδείξει 2μιση χιλιάδες χρόνια πριν ο Πλάτωνας με το "Δαχτυλίδι του Γύγη", όπου ένας καλοκάγαθος βοσκός εξαχρειώθηκε και μετατράπηκε τελικά σε εξαδολοφόνο και σφετεριστή της εξουσίας όταν βρήκε ενα δαχτυλίδι που τον έκανε αόρατο, παρέχοντάς του τη δυνατότητα να εγκληματεί χωρίς συνέπειες. Αυτή η διαχρονική σύγκλιση προβληματίζει έντονα και μεταθέτει το κέντρο ενδιαφέροντος από το πολιτικό γίγνεσθαι στον πρωταρχικό πυρήνα πολιτικοποίησης του ατόμου: Στην Παιδεία. Αυτη η παράξενη συνομιλία τόσο διαφορετικών κοινωνιών κι αιώνων καταδεικνύει, εν τέλει, το διαχρονικό έλλειμμα της Παιδείας, που συχνά μετουσιώνεται σε σύστημα ελέγχου κάθε νεότερης γενεάς προς μια αναπαραγόμενη "Συμμόρφωση" κι όχι προς "εσωτερικοποίηση" των ηθικών κανόνων.
Η Παιδεία δηλαδή τεινει να ανάγεται σε ένα κρατικό πλέγμα επιβολής εμφυσώντας την κουλτούρα της πειθαρχίας όχι ως "πορεία προς την αυτοσυγκράτηση και την αυτονομημένη ηθική", αλλά ως προδιαγεγραμμένη πορεία προς τη μελλοντική χειραγώγηση. Αυτή είναι κι η καταγγελία από τον θρυλικό εκ των επιδραστικότερων δίσκων της Μουσικής το The Wall των Pink Floyd, με το εμβληματικό Αnother Bric in the Wall( που οπτικοποιηθηκε στην ταινια του Alan Parker) . Ενα συστημα που προπαρασκευάζει τον "πρόθυμο στρατεύσιμο" των επόμενων πολέμων προς χαρην αθεατων ελίτ, περιχαρακώνοντας το άτομο στα τείχη ενος μονισμού", διαταράσσοντας την δυνατότητα του κοινωνείν. Η εσωτερικοποίηση της ηθικής και η εφαρμογή τους εξω από το μπιχιεβιοριστικό πλαίσιο ποινών και ανταμοιβών στάθηκε, εντούτοις, ζητούμενο πολλών λαμπρών παιδαγωγών , με προεξάρχοντα εισηγητή αυτού του σχήματος τον Lawrence Kohlberg που την όρισε ως υψηλότερο στάδιο και απώτατο στόχο της εκπαίδευσης.
Τα περισσότερα άτομα είναι πειθήνιοι ακόλουθοι της εξουσίας, όπως ο Ηφαιστος του Αισχύλου έχουν, δηλαδή, μεινει στο 2ο στάδιο της αναπτυξης του Kohlberg. Ειναι υπήκοοι όχι πολίτες.
Το ανωτατο σταδιο του εσωτερικοποιημένου ηθικού κανόνα ως "πυξίδα" φέρεσθαι ανεξάρτητως του άρχειν είναι μια ανώτερη μορφή που οδηγεί προς την ελευθερία. Oδηγεί στον κριτικό άνθρωπο της μετασυμβατικής ηθικής, που διεκδικέι την ειρήνη, την πρόοδο και την αλήθεια για εαυτόν και αλλήλους και δεν θα είναι πια "πρόσφορη μάζα προς εξυπηρέτηση διαφόρων ελίτ" .
. Η ΗΘΙΚΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΠΥΡΗΝΑ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΑ-ΜΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ. ...Και βεβαια στην κορυφη της Ηθικης Κλιμακας,στο Τερμα,στην Εκπληρωση στεκει ο Προμηθέας: ΑΥΤΟΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Ο απολυτος μαρτυρας ,που προσφερει ακεραιο το Είναι του στη Μεγαλη Υποθεση του Ανθρωπου, απαρνουμενος κάθε προνομια της θεσης του.Τα ειχε όλα και τα εδωσε όλα.
Η ολύμπια Εξουσία του αθάνατου Τιτάνα στη διάθεση της Ανθρωπότητας!
Μπορει να αντιπαραβληθεί με τους Σοφους του Πλατωνικού Σπηλαίου,που σπανε τα δεσμα,βγαίνουν απο τη Σπηλια κι αναμετρωνται με το άλγος του φωτος για να κατακτησουν τη Γνωση και να τη μοιράσουν. Γιατί το μεγαλειο των Σοφών εγκειται στο γεγονος οτι ,κι οταν αποκτησουν τη γνωση,δεν αναπαυονται στις δαφνες μιας "ελιτ": Οι Σοφοι επιστρέφουν στην πρότερη "κολαση" τους με τους αλυσοδεμενους συντροφους τους για να προσφέρουν την Αλήθεια ,που με κοπο γνωρισαν... Κι ας ξερουν οτι θα χλευαστουν κι ισως να θανατωθουν απο το αλυσοδεμενο Πληθος... "Όρθιοι και μόνοι μες στη φοβερή ερημίαν του πλήθους", όπως λεει κι ο Μανώλης Αναγνωστάκης Θυσιάζουν το εγώ τους, όπως θυσιάστηκε ο μυθολογικός Προμηθέας, αλλά και ο φιλόσοφος Σωκράτης όταν τον καταδίκασαν οι Αθηναίοι επειδή σπέρνει "καινά δαιμόνια".
Αυτά, προσφερουν στον άνθρωπο την Επιλογη της Ελευθεριας. Είναι ο Απαγορευμένος Καρπός που αν τον γευθείς δεν υπάρχει επιστροφή,ουτε για σένα αλλά ίσως ουτε και για τους εξουσιαστές σου. Με τη γνώση στα χέρια ο Άνθρωπος λαμβάνει και την ευθύνη να επιλέγει το αγαθό ως στοιχειοθετημένη απόφαση κι όχι ως αποχυμωμένο πρέπει. «Η Ευθύνη της ελευθερίας που λιγοι την αντέχουν κ λιγοι τη συγχωρουν»,οπως αναφερει κι ο Ιεροεξεταστης στην αναμετρηση του με τον Ιησου στους Αδελφους Καραμαζωφ του Ντοστογιεφσκι... Το αίτημα της ελευθερίας είναι αίτημα ευθύνης
Είναι ο φθόνος που, στους Αδερφοφάδες του ο Καζαντζάκης αποτύπωσε στη φράση"Είναι Ελευθερος! Σκοτώστε τον!" Αυτη η ελευθερία ήταν, άλλωστε, και το "εγκλημα" του Σωκρατη απεναντι στην αθηναικη πολιτεία, που- για χαρη της- ανέβηκε τον προσωπικό του "Καυκασο" για να της χαρισει προθυμα τη ζωη του. Η δυσβάσταχτη πρόταση ελευθερίας, που απαιτεί ηθικό απογαλακτισμό του ατόμου κι ενηλικίωση. Αποτελεί αποδέσμευση από τις αλυσίδες της πατριαρχίας, η οποία πέραν του σεξιστικού προσήμου της έχει να κάνει με την άκριτη υπαγωγή σε μια άνωθεν Αυθεντία και τη μετάθεση της ευθύνης σε αυτήν Αυτο βλεπουμε να πραττει κι ο Τιτανας Προμηθεας στην Τραγωδία ,επιδιώκοντας να ανυψώσει τον Ανθρωπο ως το "θειο",την Τελειωση. Δηλαδη την Ελευθερια. Για να το πετυχει πληρώνει το τίμημα ,όπως το παρουσιάζει ο ΚΧ Μύρη στον "Γιγαντα" με την πικρή προτροπή "Στοχάσου"...
Πόσοι όμως αντέχουν να τον ακολουθήσουν στο Δρόμο της Ευθύνης και της Αυταπάρνησης που προδιαγραφει η γνώση και η δυνατότητα της ελεύθερης βούλησης και της αυτοδιάθεσης;
Ο Προμηθέας είναι ο ευνοημένος Πολίτης του Κόσμου και θυμίζει Μάρτυρες της Δημοκρατίας απελευθερωτικών κινημάτων … Απο τα αλυσοδεμενα χερια του Φιλανθρωπου Τιτανα τρεχει το αιμα τοσων εξαισιων αγωνιστων- επώνυμων κ ανώνυμων, που έσπρωξαν Μπροστά τον Τροχό της Ιστορίας: Είναι το άγιο Αίμα του Σπάρτακου. Είναι ο σαλπιγκτής Ρηγας Φερραίος, ο αγωνιστής της Αγροτιάς ο Μαρίνος Αντυπας, είναι ο θεωρητικός της Ρωσικής Επανάστασης Ίλιτς Λένιν
η Ηλεκτρα Αποστόλου που αν κ πλούσιας καταγωγής συντάχθηκε με το ΚΚΕ κ την Αντίσταση, η Ηρώ Κωνσταντοπούλου,οι αδελφές Μιραμπάλ στον Άγιο Δομηνικο Είναι ο δολοφονηθείς βουλευτής- υφηγητής Γρηγορης Λαμπρακης ,η Γερμανίδα μουσικός Σοφι Σολ, ο Επίσκοπος αντάρτης Καμίλο Τορρες, ο Όσκαρ Ρομερο, ο Μαχάτμα Γκαντι,και πλήθος ευγενών μαρτυρων της ανθρωπιάς και της ελευθεριάς Είναι ο θάνατος τόσων άγνωστων επαναστατών ανά τη γη ,των ανωνυμων που κομματιαστηκαν στα Μακρονήσια και στα αποσπασματα των πολεμοκαπηλων-πολλοί από αυτούς έχοντας απαρνηθεί τα προνόμια μιας πλούσιας καταγωγής ή εστω μια ακύμαντη ζωή… Η αταλάντευτη στάση του Προμηθέα μπρος στις απειλές του Δία και στον αετό που του ξέσκιζε τις σάρκες, όπως κι η αγωνία του για τον Άνθρωπο, θυμίζει έντονα πχ τη λεβέντικη στάση του Μενέλαου Λουντέμη στη δίκη του,όταν του ζητήθηκε να υπογράψει δήλωση μετανοίας για να γλυτώσει, κι εκείνος είπε περήφανα: "Xρειάστηκαν 2 εκατομμύρια χρόνια να σηκωθεί ο άνθρωπος στα Δύο Πόδια.Δε θα τον ρίξω πάλι εγώ στα Τέσσερα..." Τι εξαίσια σύζευξη! Αυτό είναι το διαχρονικό ήθος κάθε κοινωνικού αγωνιστή, και έρχεται η ώρα της θυσίας για όποιον θέλει να "Λέγεται Άνθρωπος", όπως το κηρύττει ο Τάσος Λειβαδίτης... Για να κατορθώσει όμως ο άνθρωπος αυτήν την ηθική ανάταση, απαιτείται να νικήσει τον ίδιο του τον εαυτό όπως δείχνει κι η εμβάθυνση στα ατομικά χαρακτηριστικα,στο ήθος του Προμηθέα… Απο απόψεως ,εμβάθυνσης στο χαρακτήρα ανιχνεύουμε το κεφάλαιο της ατομικής ευθύνης…Την ετοιμότητα του επαναστατη να επωμισθεί το κόστος της ελευθερίας. Ο Προμηθέας κομίζει ανθρωπισμό βγαλμένο θαρρεις απο τη χριστιανική βιβλιογραφία κι οχι απο τη σκληρή ελληνική μυθολογία: Απαρνήθηκε τα προνομία της αθανασίας του και έκανε αυτοσκοπο του την ευτυχία των ανθρώπων. Τι απόλυτο δόσιμο εαυτού!Τι πύρινος έρωτας! Ο ΓΚΑΙΤΕ σημείωσε οτι Κανενα αλλο πλασμα,που γέννησε πένα ανθρώπινη, δεν υπεφερε τόσους πόνους ,όσο ο Προμηθέας για χάρη του ανθρωπινου γενους. Καμιά άλλη μορφή απο πενα ανθρώπινη δεν προβάλλει τόσο εξαίσια ερωτική ,όσο ο γιος του Ιαπετού, που αναμετράται στην Αιωνιοτητα με τις φριχτές του πληγές και τη Μοναξια της Πέτρας για να σώσει τους ανθρωπους- οντα δηλαδή πλασμένα κατώτερα από τον ιδιο,οντα που πότε δε θα ηταν επαρκή να του ανταποδώσουν την Ευεργεσία . Κι όμως ποτε του ο Προμηθέας δε ζήτησε ανταπόδοση ,ποτε δεν αξιωσε να τον προσκυνήσουν οι άνθρωποι ,γιατι τους ηθελε ελευθερους,Ορθιους,στα ..."Δυο Ποδια" τουτος ο Μέγας "Εραστής της Ανθρωποτητας"-αγάπη θεϊκή... Μεσα απο την απολυτή Φιλανθρωπία του ο Προμηθέας αναγεται σε συμβολο – οχι μονο πολιτικό,μα και ηθικό και ψυχολογικό. Με τη θυσία του ο Προμηθέας ανάγεται στο ευθέως αντίθετο του Ναρκισσου. Παρολη την αντιπαλότητα του με το Δια,ο Προμηθέας στέκει στον αντίποδα οχι τόσο του θρονου της Τυρρανιας , αλλα του ωραιοπαθούς αντικατοπτρισμου στη Λίμνη!!!!!! Προμηθεας και Ναρκισσος :ΜΟΝΟΙ και οι Δυο. Απολυτοι κι οι δυο.Ο Νάρκισσος συμβόλισε τον απόλυτο εγκλωβισμό στο Εγώ, ο Προμηθέας το αδιαπραγματευτο δόσιμο του εαυτού-χωρίς ανταμοιβή. Το Κάλλος του Ναρκισσου έγκειται σε μιαν απρόσωπη Συμμετρια, Το Καλλος του Προμηθεα είναι Ψυχικο ,το Φως που αγωνια για το σκοταδι των αλλων και διαχεεται για να ομορφυνει καθετί στο περασμα του. (Αυτό που λεει ο Χικμετ «Αν δεν καεις εσυ πως θα γινει η Νυχτα Φως?») Η στάση του Ναρκίσσου οδηγεί στο θάνατο, του Προμηθέα στη ζωή και την πρόοδο- οχι μονο του ατομου ,αλλα και για οσα το περιβάλλουν... Ο Αριστοτελης θα προσωποποιουσε στην δια της α-παθειας μοναξια του Ναρκισσου το «θηριο» του, ενώ στο μοναχικο δρομο της Θυσιας του Προμηθέα ξαναβρισκουμε το «θεο», οπως τον όρισε ο Σταγειριτης.
Σε τελική ανάλυση,το ψυχολογικο υπόβαθρο κάθε τυραννίας είναι η οπτική του Ναρκισσου- δηλαδή ο εγωκεντρισμός που φιλτραρισμένος από την Ισχύ που καταληγει σε σαδισμό, ενώ κάθε πραξη ανιδιοτελειας-αρα ανδρείας- πηγαζει από υπερνικηση του Εγω. Θα μπορου΄σε κανεις να επικαλεστεί τη συγκρουση του Καλλικλή με τον Σωκράτη στον Γοργία του Πλάτωνα. Ο Καλλικλής εκφράζει πρόοιμα τον ατομικισμό σε αντιδιαστολή προς τον Σωκράτη αυτό που ο Νίτσε όρισε ως Υπεράνθρωπο Αρα λοιπόν η υγιής πολιτικοποιηση είναι ζητημα πρωτίστως ατομικής ηθικής. Διαθεση Προσφορας… Με ορους θεολογικούς θα μπορουσαμε να ορισουμε το μυθολογικό Ναρκισσο κατάδικο της Κόλασης που ο Ντοστογιεφσκι ορισε ως "ανικανότητα να βιώσεις την αγαπη"-(βασικο γνωρισμα του Εωσφορου), Από την άλλη, ο Προμηθέας ,που τα έδωσε όλα , είναι ο «νικηφόρος κληρονόμος του Παράδεισου»- διότι πέτυχε την υπέρτατη Νίκη.. Η θυσιαστική στάση είναι η ύψιστη κορωνίδα κάθε ύπαρξης-είναι η ίδια η Θέωση, όπως με απόλυτο κι ανυπέρβλητο τόπο εκφράστηκε μέσα από τον Ιησού Χριστό.Κι από την ατομική ηθική εξακτινώνεται στο κοινωνικό γίγνεσθαι και μετουσιώνεται από προσωπική αναμόρφωση σε κοινωνική…
4 Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΑΙΣΧΥΛΕΙΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΑ, ΩΣ ΣΗΜΕΙΟ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΜΕ ΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ Η αθανασία του Προμηθέα και η καταγωγή του που συνδιαλέγεται ευθέως με το θείο, μας επιτρέπει να εντοπίσουμε έμμεση αναφορά στο Χρέος της Εξουσίας… Περαν της κριτικης στην Εξουσια του Δία,μεσα απο το εργο προδιαγραφεται και μια πρόταση εξουσιας που ειναι η Προασπιση του Δικαιου κι η Διακονια του Συνολου.
Απο τη μια ο Προμηθεας εξυμνει πχ τον αγωνα του Δια εναντια στην τυρρανια του Κρονου κ την αποκατασταση της δικαιοσυνης και της Γαληνης. Από την άλλη,ο Προμηθεας δεν καρπωνεται τα οφελη της νικης όταν αυτή μετατρεπεται σε ανομια κι αδιαφορια για τους Πασχοντες Ανθρωπους., Αντιθετως,ο ισχυρος κ αθάνατος Τιτανας Προμηθέας αφήνει τον Ολυμπο και την ανετη ζωη και διαθετει καθε του δεξιοτητα στην Υπηρεσια της Ανθρωποτητας.
Ο Αθανατος Προμηθεας Γινεται Ακουραστος Εργατης για χαρη του ανθρωπου,για μια ευτυχία που δεν αφορά τον ίδιο.
Θυμίζει τη ρήση ενός κομμουνιστή που αποδόθηκε στον Μπελογιάννη "Οι κομμουνιστές είναι διωκώμενοι σαν τους πρώτους χριστιανούς , όμως οι πρωτοι χριστιανοί προσβλέπουν στομν παράδεισο ενω οι κομμουνιστές αγωνίζονται για ένα αύριο που δε θα δουν οι ίδιοι"
Αυτός είναι ο "προμηθεϊκός" αγωνιστής σε όσους θώκους κι αν φτάσει. Αυτήν την οπτική της εξουσίας υπηρέτησε κατεξοχήν ο εμβληματικός Ιωάννης Καποδίστριας Αυτη η οπτικη της Εξουσιας και της Υπεροχής ως ευκαιρια για Προσφορά ,μπορεί να προσλάβει χριστιανικες προεκτασεις στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, που ως Υιος του Θεού ενσαρκώθηκε σε μια ταπεινή φάτνη κι έζησε ως Ξένος.Χαρακτηριστικά, πριν το Μυστικο Δειπνο,βλέπουμε τον Ιησου ,το Βασιλεα των Βασιλεων, να ζωνεται ποδια και να νίβει τα πόδια των Ψαράδων -Μαθητών Του (Τελετη του Νιπτηρος) δινοντας μια πολυτιμη παρακταθηκη ταπεινοφροσυνης κ αυταπαρνησης:"Θα γινετε ο ενας υπηρέτης του αλλου."Αφου ο Θεος "διακόνησε¨τον άνθρωπο , κανενας ανθρωπος δεν εχει το δικαίωμα να νιωσει οτι στεκει πιο ψηλα απο τους αλλους, κανενας δε δικαιουται να αξιωσει υπηρέτες..." Διοτι και ο χριστιανισμος κήρυξε την αυταπάρνηση κ την υπηρεσια του συνολου μέσα από το παράδειγμα του Ιδρυτή του..
Στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ Έχουμε μια αναμέτρηση κοσμοθεωριών,
έχουμε μια επανάσταση με ξεκάθαρα κοινωνικοπολιτικα χαρακτηριστικα ,που «απαιτεί τα εαυτής», που διεκδικεί από τον θύτη,δεν τον συγχωρεί...Ο «σταυρωτής» στον Προμηθέα, ο «Δίας», είναι ο τύραννος όλων και ζητούμενο δεν είναι η σωτηρία του αλλά η ήττα του…Δηλάδή στον Προμηθέα, ο καταπιεζόμενος συναισθάνεται την ισχύ του και την προβάλλει ώστε να αποσπάσει από τον τύραννο τα δικαιώματά του-για λογαριασμό όλων. Είναι η αντίστηξη στην παθητικότητα του Ηφαίστου Οι μαντικές ιδιότητες και το επίμαχο «μυστικό» του Προμηθέα ως μέσο εκβιασμού του Δία συμβολίζει την ισχύ των εθνών, που την τρέμουν οι τυραννοι- για αυτό κρατούν σε καταστολή τη γνώση, εμποδίζοντας τη συνειδητοποίηση και την ταξική συνείδηση.. Iδεολογικα,θα μπορούσε κανεις να θεωρήσει πως το μηνυμα του Προμηθέα -εμπεριεχει ακουσίως προδρομικα σπέρματα του Οράματος της Κομμουνιστικης Κοινωνίας - ανεξαρτητα αν αυτό τελικά συνετρίβη στην άρνηση του ανθρωπου να απαλλαγει απο τα πνευματικά και ηθικά δεσμά της πραγματικοτητας που ο ιδιος διαμόρφωσε στην Ιστορία... 3. ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗΣ ΔΙΑ –ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΩΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ-ΣΗΜΕΙΑ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΜΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΧΩΡΙΑ... Σε αυτό το σημείο ,ωστοσο,πρέπει να γίνει προσεκτική πολιτική αποκωδικοποίηση-συνυπολογίζοντας και την κατάληξη του μύθου ,όπου ο Προμηθέας επιστρέφει στη συντροφιά των ολύμπιων. Η συμφιλίωση Δία –Προμηθέα πάνω σε μια νέα βάση , δικαίοτερης διακυβέρνησης του Κόσμου, δε μας επιτρέπει να αναγνώσουμε το μήνυμα της Τραγωδίας ως αίτημα για πλήρη ανατροπή ,αλλά ως αίτημα για Αναμόρφωση της Καθεστηκυίας Τάξης. Με άλλα λόγια ,τούτη η «Επανάσταση» δεν αποσκοπεί στην κατάλυση των θεσμών δια της Βίας ,δεν αποσκοπει στην ΑΝΑΡΧΙΑ ,αλλα στην αφύπνιση και τη δίκαιη κατανομή Πλούτου και αρμοδιοτήτων. Το ανθρώπινο είδος εξασφάλισε την επιβίωσή του ,όταν οργάνωσε τη συνύπαρξή του με τους άλλους σε «Κοινωνία» θέτοντας σε αυτήν Κανόνες. Δομικό στοιχείο της κοινωνικής ζωής ήταν ο Καταμερισμός της Εργασίας και των των Ρόλων -στοιχείο που από λειτουργικής απόψεως θέτει κάποια έννοια ιεραρχίας, με σκοπό την εξυπηρέτηση του συνόλου. Όταν αυτή γίνεται εκμετάλλευση όμως η κοινωνία οφείλει να αντιδρά κ να ξεσηκώνεται. Ο ξεσηκωμός και η αλλαγή όμως ,δε δικαιούνται να εκτραπούν σε αναρχία, αποχαλίνωση και παντελή καθαίρεση κάθε αρχής, δομής, θεσμού , οριοθέτησης κι οργάνωσης διοτί τότε γίνεται Ασυδοσία και Αποκτήνωση-που τόσο απέχει από την πολυπόθητη Ελευθερία … Η ανατροπή της αδικίας στον Προμηθέα, λοιπόν, δεν ήλθε με βίαιη σύγκρουση ,αλλά δια της αυταπάρνησης, της πνευματικής υπεροχής και της ηθικής ανωτερότητας. Αυτό συνιστά σημείο τομής προς το χριστιανικό κήρυγμα ,που καλεί σε κοινωνικούς αγώνες μέσα από το πρίσμα της φλογερής Φιλανθρωπίας του, που αγκαλιάζει καθολικά τον Άνθρωπο και του ζητά να παλέψει και επί γης για την αγαπητική «κοινωνία» του Παραδείσου κατ’έικόνα και ομοίωση του ίδιου του Θεού. Ώστε η εξαίσια «ανταρσία» του Προμηθέα περισσότερο από τους Ζηλωτές παραπέμπει στο χριστιανικό μήνυμα ή στη φιγούρα του εμβληματικού φιλειρηνιστή Γκάντι. Πιθανόν να παραπέμπει και στη Θεολογία της Απελευθέρωσης- Κίνημα της Λατινικής Αμερικής,όπου ανώτεροι κληρικοί συντάχθηκαν με τους αγώνες του φτωχού λαού ενάντια στα απολυταρχικά, φιλοαμερικάνικα καθεστώτα,όπως ο Γκουτιέρες, ο Καμίλο Τόρρες(Βολιβία) ή ο Όσκαρ Ρομέρο(Ελ Σαλβαδόρ),που έπεσαν αγωνιζόμενοι για τα δικαιώματα των φτωχών. Η Ιστορία δικαιώνει τούτη την οπτική. Όπου η Επανάσταση κατέφυγε στην άκριτη βιαιότητα και τον καταναγκασμό για την εδραίωση της, έφερε άδικο αίμα και μετουσιώθηκε σε νέα τυρρανία ,ανατρέποντας το αρχικό της όραμα. Το είδαμε να συμβαίνει με τους Ερυθρούς Χμερ του Πολ Ποτ, με τον Τσαουσέσκου κ.α. . Επανάσταση δίχως αρετή ,δεν μπορεί να επικρατήσει κ να φέρει τη Δικαιοσύνη,αλλα η ηθικη εκκινεί από το κύτταρο Κοινωνία υγιής και δημιουργική είναι σίγουρα η συντεταγμένη κοινωνία της Ισονομίας ,των ίσων ευκαιριών,της Κοινωνικής Δικαιοσύνης,που αγκαλιάζει τους πολίτες της και προπάντων τους αδύνατους (όπως το περιγράφει και στον Επιτάφιό του ο Περικλής-θεωρώντας την Παιδεία και το κοινωνικό κράτος πυλώνες της Δημοκρατίας και πηγές της Αρετής των Αθηναίων του….) Πυρήνας κάθε πολιτικής πράξης πρέπει να είναι η φιλανθρωπία... κι αυτό προυποθέτει αγώνα ηθικό μάλιστα σε επίπεδο ατομικής ευθύνης:
5.ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΜΗΘΕΑ Ωστοσο ο Προμηθεας παραμένει η μοναδική μυθολογική θεότητα ανα τους αιώνες που δεχεται να Υποφέρει για χάρη του Ανθρώπου. Κι εδώ διερωτωμαι ,αν η φιλανθρωπη φιγουρα του Προμηθεα,αποτυπωνει καποιο αρχεγονο αιτημα του ανθρώπου να νιωσει το Θεό ως προστατη,ως Πατερα κι Ελευθερωτή κι οχι ως φόβητρο και Τιμωρο και μέσο χειραγώγησης μαζών. Γιατί ναι μεν ο Προμηθέας ενέχει την τόλμη αμφισβήτησης της άνωθεν εξουσίας,την απόρριψη της θεοκρατίας ίσως,ωστόσο δεν παυει να ειναι και ο ίδιος μια φιγούρα θεϊκής προέλευσης κι όχι ένας θνητός ,ας πουμε ημίθεος ήρωας τύπου Ηρακλή. Αρα δεν μπορουμε να ερμηνεύσουμε τον Προμηθεα ως απορριψη της έννοιας του θεου, ουτε ως απόρριψη της αγαθότητας του θείου. Εξαλλου η θρησκευτικότητα ειναι έντονη στον Αισχύλο. Ισως ο Προμηθέας ειναι μια διαφοροποιηση απο τον ανθρωπομορφισμο των θεών,στους οποιους αποδιδονταν ανθρώπινες μικρότητες και πάθη. Ίσως στο πρόσωπο του Προμηθέα γίνεται μια δειλή στροφή προς την ανόρθωση του θείου πάνω από την ανθρώπινη ηθική,Αυτην κανενας ως τοτε αποδεκτός της αρχαιότητας θεός δεν ξεπέρασε-αφου ολοι τους υποκυπτουν σε πειρασμούς και παραμένουν αλαζονικοί,σκληροι και -στην καλυτερη-ευκαιριακοι μονο συμπαραστατες του ανθρωπου, εν αντιθεσει με το Μεγαλοψυχο γιο του Ιαπετου που τα εδωσε ΟΛΑ.
Κι εγινε κινητηριος δυναμη για την Προοδο.
Ο ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ εχει ηθικό διαμέτρημα απρόσιτο στα ανθρώπινα μέτρα η σε αυτα που αποδόθηκαν στους ολύμπιους θεούς κι αυτο δεν μπορει να αμφισβητηθει Πιθανόν σε ολα αυτα μπορούμε να ανιχνεύσουμε μια τάση αμφισβήτησης ,στη λογική του βωμού με την αφιέρωση "Τω Αγνώστω Θεώ"...Ίσως ο Προμηθέας αντιπροσωπεύει μια υφέρπουσα απόπειρα να διαφοροποιηθει η στάση του πολίτη απέναντι στη Θρησκεία. Ισως χαμηλόφωνα και υπαινικτικά το αισχύλειο έργο ζητά να μην ειναι πια η θρησκεία το "όπιο του λαού"- πηγή καταδυναστευσης ,δεισιδαιμονιας κ φοβου- αλλα να γινει κίνητρο Γνωσης,ηθικης Ανατάσεως και Αυτογνωσιας εν τελει για τον άνθρωπο και τον Υψηλό Προορισμό του...
ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟΝ Προμηθέα Δεσμώτη ΑΝΑΓΩΓΕΣ Μια αλλη ειδική κατηγορία στον αισχύλειο Προμηθεα είναι οι γυναικες μεσα από τον χορο των τρυφερων Ωκεανιδων και την αγελαδόμορφη Ιώ .
Οι Ωκεανιδες με πιθανοτητα να δυσαρεστησουν το μεγαλο Δυναστη, δε δισταζουν να συντρεξουν τον Προμηθεα στη φριχτη του Μοναξια...σε λανθάνοντα ερωτισμό Αγανακτουν απεριφραστα με το Μεγαλο Αδικο και δυσφορουν εναντια στον πανισχυρο Δια. -Θρηνουν με τους Πονους του Προμηθεα. -Συμπονουν τους κατατρεγμενους ανθρωπους,που αυτος λατρευει. -ωστοσο η οδυνη τους δε γινεται δραση ανατρεπτικη Ο Μαρτυρας ομως-εμφανως δυνατοτερος- δινει κουραγιο στις θλιμμενες συμπαραστατριες του,που κλαινε για την οδυνη του , τις εμψυχωνει με το πεισμα του και με την Ελπιδα, σκορπιζει την απελπισια τους με τολμηρο οπτιμισμο. Αγαπουν,Πονουν αλλα δεν μπορουν να αλλαξουν τα πραγματα-μονο να τα απαλυνουν. Η παρουσια των Ωκεανιδων στον Προμηθεα,θυμιζει για παραδειγμα πληθος ανωνυμων μελων σε ιεραποστολες και ανθρωπιστικες οργανωσεις,απο εξεχουσες φιγουρες , οπως ο Σβαιτσερ ,ο Πεσταλοτσι,η Μητερα Τερεζα- εως καθε προθυμο λειτουργο του Ερυθρου Σταυρου η των Γιατρων Χωρις Συνορα κλπ. Δεν μπορουν να συμβαλουν σημαντικα στο ρου της Ιστοριας η να ανατρεψουν τα πολιτικα δεδομενα,ωστοσο υποφερουν με τους πασχοντες κι η παρουσια τους βελτιωνει τα κακως κειμενα και ανακουφιζει τον Πονο. Ειναι το Στολιδι του Κοσμου.Διασωζουν την ανθρωπια μας.
Μεσα από τις Ωκεανιδες όμως προβαλλει το διπολο Αρρεν-Θηλυ, με τη Γυναικα σε σαφως πιο αδυναμη θεση,οπως αλλωστε εκφραζεται στην αθηναικη κοινωνια. Γενικά στον Προμηθεα η Γυναικα πρεσβευει σιγουρα το Καλο,αλλα το Καλο στα συμβατικα πλαισια κι οχι ως αναμορφωση.. Η Γυναικα δηλαδη,αδυνατει να υπερβει το ρολο της Παραστατιδας του Πολεμιστη αγωνια θαρρεις μιας Μητερας που αποχαιρετωντας το γιο-στρατιωτη δεν βλεπει καμια δοξα και καμια προοδο, μα μονον το Παιδι που Χανει. Στις Ωκεανιδες δηλαδη δεν προβαλλει η σκληραγωγημενη Σπαρτιατισσα του "Ή Ταν ή Επι Τας", αλλα η πιο συναισθηματικη γυναικα μιας λιγοτερο στρατοκρατικης κοινωνιας στον περιορισμενο ρολο της Κυρας του Σπιτιου κ μονον,όπως στην Αθηνα του 5ου αιωνα..
Θυμίζει ττην τρυφερή αγωνία της Μάνας του Αγωνιστή όπως την εκφράζει ο Βάρναλης στους "Πόνους της Παναγιάς":
Η Ιώ, πάλι που κατατρύχεται από την ανελέητη αλογόμυγα- με κορμί καταπληγιασμένο,εξαιτίας του άνομου δεσμού με τον Δία, ίσως συμβολίζει τη δυσμένη γυναικεία μοίρα,παίγνιο στις βουλές του άντρα. Από την άλλη ,αυτή η τσακισμένη ,η απαξιωμένη ύπαρξη κυοφορέι την πιο μεγάλη ελπίδα. Ο Προμηθέας ανακοινώνει στην Ιώ ότι από αυτή θα γεννηθεί ο Ηρακλής που θα τον απελευθερώσει από τα δεσμά του. Από τη Γυναίκα θα γεννηθεί η Λύτρωση. Χωρίς αυτήν δεν υπάρχει Σωτηρία. Θυμίζει τον επεισοδιακό διάλογο ανάμεσα στον μελλόνυμφο Αυτοκράτορα Θεόφιλο και την καλλιπάρθενο Κασσιανή: Αυτός για να την υποτιμήσει είπε"Από τη γυναίκα πηγάζουν τα δεινά"(υπονοώντας το μήλο της Εύας) Εκείνη αντιγύρισε"Εκ γυναικός πηγάζει τα κρειττονα" (υπαινισσόμενη την Παναγία που έγινε πέρασμα για τον Άνθρωπο προς Συμφιλίωση με τον Θεό κ Ανάκτηση του Παραδείσου)... Στον Προμηθεα,λοιπόν, η Γυναικα ακολουθεί το Αιωνιο Πεπρωμενο της ως Ερωμενη και Μάνα ,αλλά εν τέλει ανυψώνεται ως ύστατη Ελπίδα του Κόσμου- ως απώτερη Δύναμή του. Η Γυναικα στο αισχυλειο αυτο εργο παραμένει λοιπον στη σκια μιας πατριαρχικης οπτικης- πλαισιωνεται ομως με σεβας ως κατι Πανοσιο και Αγαθο,και καταξιώνεται ως αθόρυβη Πηγή της Ζωής.
6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Περαν οιασδηποτε επιμέρους προσέγγισης ,συνιστά γεγονός οτι Ο ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ειναι η πιο "θεια"φιγουρα ανάμεσα στους Αθανάτους,το μεγαλειωδεστερο Προσωπο της Ελληνικης Μυθολογιας!!! Η σπουδαία αυτη Τραγωδία -στη συνδιαλλαγή της με τον Αιώνα μας-χριζει περαιτέρω μελέτης και στοχασμού ως προς τις προεκτάσεις σχετικά με την Πολιτική, τη Θρησκεια και την Ηθική του Ατόμου που μπορουν να προστεθουν στο κεντρικο πολιτικο μηνυμα της. Ειναι βεβαιο παντως πως θα λαμπει παντα ,σα Φαρος στη Σκεψη μας, το τολμηρο αυτο εργο ,που διατρανωνει Φωνη Αμφισβητησης της καθεστυκυιας ταξης, αποτελωντας ηχηρη ,σκληρη κριτικη σε πασης φυσεως Καταδυναστευση του Ανθρωπου. Ο ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ αποτελει την πιο τολμηρή τραγωδία της Αρχαιότητας με το υψιστο πολιτικό μήνυμα ,απο "την πένα"του στοιβαρου,εμβληματικού τραγωδού,Αισχύλου!! Δεν ειναι τυχαιο οτι μεταγενεστερα ενεπνευσε σπουδαιους ανθρωπιστες ποιητες οπως ο Βαρναλης και ο Βρεττακος οι οποιοι στα εργα τους (ΤΟ ΦΩΣ ΠΟΥ ΚΑΙΕΙ και ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΙΑΣ ΜΕΡΑΣ) ανασυνεθεσαν το διαχρονικο της μηνυμα σε μια πιο στοχευμενη,στρατευμενη προσεγγιση σοσιαλιστικου προσανατολισμου... Ο «Προμηθέας» πάντα θα ανοίγει δρόμους γαλουχώντας αγαθούς πολίτες και ανθρώπους, «διψώντες την δικαιοσύνην» , «πρόθυμους να διωχθούν ένεκα αυτής»- σαν αυτούς που μακάρισε ο Ιησούς στην Επί του Όρους Ομιλία,ως "Κληρονόμους της Βασιλείας των Ουρανών"-δηλαδή της Τελείωσης. Πολίτες και ανθρώπους όπως όρισε ο σοσιαλιστής Γληνός λέγοντας πως «Αξίζει η ζωή όταν ζεις και πεθαίνεις για ένα Ιδανικό.
Ο Ισίδωρος Ζουργός αποτελεί -κατά κοινή ομολογία- μια από τις κορυφαίες γραφίδες της γενιάς του, οπότε κάθε του βιβλίο αποτελεί είδηση χαρμόσυνη για κάθε λάτρη της Ελληνικής Λογοτεχνίας και κόσμημα στην Ελληνική Πεζογραφία μας. Ειδικα όταν- όπως το "Περί της Εαυτού Ψυχής"- αποδεικνύει πως ο συγγραφέας πάντα αναζητά πηγές έμπνευσης πέρα από τα κορεσμένα θεματολογικά πεδία που δεσπόζουν στον λογοτεχνικό τοπίο της χώρας μας.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Βρισκόμαστε στα 1.114μ.Χ. την εποχή της δυναστείας των Κομνηνών.
Ο Σταυράκιος Κλαδάς αποσυρμένος στη μόνωση των γηρατειών και καταθέτει έναν απολογισμό μιας ζωής στις παρυφές λαμπρών γεγονότων και στη σκιά ένδοξων ανδρών, φωτίζοντας την ξεχωριστή συντεχνία των αντιγραφέων του Βυζαντίου που με την Τέχνη τους διέσωσαν μοναδικά μνημεία του γραπτού λόγου της Αρχαιότητας και της Εποχής τους, χαρίζοντας σπάνιας ομορφιάς χειρόγραφα!
Η αφήγησή του εκκινεί από το Δορύλαιο στο Θέμα του Οψύκιου όταν ένα τραγικό γεγονός θα σκορπίσει τον Σταυράκιο και τα άλλα δύο του αδέλφια στις άκρες της Αυτοκρατορίας, οδηγώντας τον ίδιο στη Μονή Στουδίου, όπου θα ανακαλύψει το ξεχωριστό του τάλαντο στην καλλιγραφία, ενώ η συνάντησή του με μια αινιγματική προσωπικότητα θα του ανατρέψει δραματικά την πορεία της ζωής του.
Φάρος του στην αναζήτηση της αυτογνωσίας του είναι μια μυστηριώδης ποιητική φράση στις υποσημειώσεις ενός χειρογράφου κι η φιγούρα μιας μυστηριώδους γυναίκας, που θα γίνει η αναζήτησή του οδηγώντας τον σε ένα ταξίδι στην Ιστορία και στην αυτοπραγμάτωσή του. Στη φτώχεια και στην αναγνώριση, στη σκληρή δουλειά και στις δοπλοκίες των παλατιών, στον έρωτα και στην απώλεια ο Σταυράκιος θα αγωνιστεί να διατηρήσει το ήθος του πνεύματός του ακέραιο...
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Το Βυζάντιο κάλυψε περίπου μια χιλιετία συναρπαστικών εξελίξεων. Εντούτοις, ολιγάριθμοι είναι οι συγγραφείς που αναμετρήθηκαν με την πολυτάραχη και λαμπερή αυτή περίοδο της Ιστορίας μας, σε επίπεδο μυθοπλασίας.
Από τα βιβλία με θέμα το Βυζάντιο πρωταρχική θέση έχουν τα έργα της Πηνελόπης Δέλτα διαποτισμένα από ευαισθησία και βαθιά αγάπη στην Πατρίδα, που προσέδωσαν στην αφήγηση μιαν ηρωική διάσταση η οποία συνυπήρξε ιδανικά με ισχυρούς ανθρώπινους δεσμούς -είτε πρόκειται για τη φιλία, είτε για τον αγνό έρωτα ("Τον Καιρό του Βουλγαροκτόνου", "Για την Πατρίδα" κλπ).Υπάρχουν κι άλλα όπως η "Θεοφανώ" και τα σύγχρονα μυθιστορήματα της Μαρίας Πόθου "Πηραν την Πόλη Πήραν Τη..." και της Μάρως Δούκα , όπωςκαι το ξεχωριστό "Εράν" του Γιάννη Καλπούζου.
Ο Ισίδωρος Ζουργός έρχεται να προσθέσει τη δική του πινελιά στη βυζαντινή μυθιστοριογραφία με το "Περί της Εαυτού Ψυχής", ένα έργο ηθογραφικό με σπέρματα ενδοσκοπικής εμβάθυνσης στον ήρωα του, που το ανάγει σε ένα δράμα υπαρξιακό εν τέλει.
Το αξιοσημείωτο όμως είναι ότι ο Ζουργός δεν επιστρατεύει το πλεονεκτικό πεδίο των μεγάλων μαχών, της αυτοκρατορικής αίγλης,ούτε ψηλαφεί το Τραύμα της Άλωσης,όπως είναι το σύνηθες γι αυτή τη θεματολογία, παρά επιλέγει να αναδείξει πλευρές της καθημερινής ζωής των απλών πολιτών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στη χαραυγή του 11ου αιώνα.
Μια γλώσσα που βρίθει λεκτικων σχημάτων καθώς και ζωηρή εικονοπλασία καθιστούν απόλαυση την ανάγνωση παρά το μεγάλο μέγεθος του έργου.
Έτσι ο Ισίδωρος Ζουργός διαθλά φευγαλέες λάμψεις του βυζαντινού μεγαλείου, αλλά καποιες σκιές των αμφιλεγόμενων προσώπων του, μέσα από το πρίσμα της ατομικότητας του πρωταγωνιστή του, του Σταυράκιου Κλαδά.
Ο πρωταγωνιστής παίρνει τον λόγο σε πρώτο πρόσωπο κι έκτοτε ακολουθεί μια εναλλαγή ανάμεσα στην προσωπική του κατάθεση με την τριτοπρόσωπη αφήγηση του "παντεπόπτη συγγραφέα"
Ο ήρωας του Ζουργού αποδύεται σε ένα ερήμην του οδοιπορικό στον νότιο και ανατολικό κυρίως τομέα της Αυτοκρατορίας, φωτίζοντας πτυχές της καθημερινότητας αλλά και των ιδιαίτερων συνθηκών της εποχής του.
Με γλωσσική αγωνία και παραστατικότητα, ο Ισίδωρος Ζουργός ανασυστήνει μια εποχή λιγότερο γνώριμη στον μέσο αναγνώστη.
Μοναδικές πληροφορίες, "προϊόντα" όλες εμβρυθούς μελέτης και επίπονα κατακτημένης γνώσης του συγγραφέα γύρω από τη ζωή αυτής της περιόδου κάνουν τον αναγνώστη μέρος της.
Πρόκειται για μια εποχή παρακμής:
Οι θρίαμβοι του Βουλγαροκτόνου και η πρωτοποριακή πολιτική της Μακεδονικής Δυναστείας είναι πια παρελθόν.
Η ταπεινωτική και κρίσιμη ήττα στο Ματζικέρτ από τους Σελτζούκους του Αλπ- Αρσλάν σηματοδοτεί την αναπότρεπτη παρακμή της Αυτοκρατορίας και σηματοδοτεί την αντίστροφη μέτρηση για την επερχόμενη πτώση της.
Ο Ισίδωρος Ζουργός όμως δεν αναλύει τη Γενική Εικόνα, παρά επικεντρώνει τις αναφορές του στον μικρόκοσμο των συνοικιών και των επαγγελματιών και μόνο μερικά θραύσματα της πολιτικής κατάστασης παρεισφρέουν στην πλοκή, παρακολουθώντας την πορεία του Σταυράκιου.
Πολύβουοι δρόμοι, χαμόσπιτα και μέγαρα, πέτρινα τείχη, κι επαγγελματικές συντεχνίες, αλλά και παλάτια με περίτεχνο διάκοσμο κι αίγλη συνθέτουν ένα πειστικό πορτρέτο της εποχής - από τη Βασιλεύουσα, ως την Καστορία με την ονειρική λίμνη, τη Βέροια, ή την εφιαλτική πραγματικότητα των αλυκών στο Κίτρος με την κοινωνική αδικία.
Φωτοβολεί ωστόσο στις σελίδες, το πνευματικό πρόσημο της περιόδου αυτής, με τα αξιόλογα αρχαία συγγράμματα που διασώζονται για να φωτίζουν ως λύχνοι τις σκέψεις των λιγοστών που έχουν πρόσβαση σε αυτα. Ξεχωρίζει το σύγγραμμα του θαλασσοπόρου Πυθέα που μίλησε για τη μυθική Θούλη.
Η σπανιότητα του χειρογράφου μπορεί να υπονοεί την απόκρυψη επιτευγμάτων της επιστήμης από τις μάζες του popolo.
Παράλληλα με τους αξιόλογους στοχαστές, έχουμε τη θρησκευτικότητα , τους μικρούς αγίους της, τον μοναστηριακό βίο, αλλά και τις θρησκευτικές διαμάχες με αφορμή το Δόγμα.
Έτσι καποια ιστορικά πρόσωπα κάνουν ένα πέρασμα απολύτως εναρμονισμένο με το κάδρο της πλοκής.
Ασφαλώς μας δίνεται η ευκαιρία να μπούμε στο Ιερόν Παλάτιον και να παρακολουθήσουμε κάποιες από τις μηχανορραφίες ενώ μοιραζόμαστε το κλέος κάποιες οικογενειακές στιγμές του αυτοκράτορα Αλεξιου και της Άννας της Κομνηνής.
Η δε μορφή του Μιχαήλ Ψελλού ασκεί τη δαιμονική σαγήνη της και στον αναγνώστη.
Ταυτόχρονα ο Ζουργός πλαισιώνει τον Σταυράκιο με πλήθος καλοχτισμένους δευτερεύοντες χαρακτήρες...
Ο στρυφνός δάσκαλος Ιγνάτιος,ο οξυδερκής και πνευματώδης άρχοντας Λέοντας ,η Θεολένια,ο απροσδόκητος φίλος με την αγιοσύνη ενός σαλού,κι ένα καλόψυχο ζευγάρι που θα πληρώσει ακριβά τον αντικομφορμισμό του...
Δεσπόζοντα ρόλο στην πλοκή κι εν μέρει στην ταυτότητα του ήρωα, διαδραματίζει το στοιχείο της οικογένειας, που ο Ισίδωρος Ζουργός το τοποθετεί ψηλά στην αξιολογική κλίμακα.
Αφενός, αυτή εκφράζεται διαμέσου του έρωτα, που μετουσιώνεται σε συντροφικότητα, κοινή δημιουργία και κοινό όραμα ζωής με τη Γυναίκα να παραμένει από τη μια σκιά του ονείρου από την άλλη συνοδοιπόρος χωρίς όμως να αυτονομείται η δυναμική της στο έργο.
Η άλλη πτυχή της οικογένειας έγκειται στους δεσμούς αίματος και εκφράζεταιως νοσταλγία του του Σταυράκιου προς τα δύο του άλλα αδέλφια, τον αξιωματικό Θεοφύλακτο και τον μοναχό Ιωάννη.
Θα μπορούσε να διαφανεί μια αμυδρή παραλληλία προς το τρίπτυχο των αδελφών Καραμαζόφ (δόκιμος Αλιόσα/Ιωάννης αλλά και Σταυράκιος, πνευματικός,αλλά άβουλος Ιβάν και ο παθιασμένος προσδεδεμένος στην κοσμική ζωή Ντιμίτρι/Θοεφύλατος) -όμως η συμβολή των άλλων αδελφών στην πλοκή παραμένει μικρή για να αποδωθούν ξεκάθαρα τα γνωρίσματα του ντοστογιεφσκικού δράματος στο "Περί της Εαυτου Ψυχής" .
Η τάση συνομιλίας με μεγάλα έργα είναι μια τάση που γενικά τη συναντάμε στα έργα του Ισίδωρου Ζουργού...
Στα "Ανεμώλια" όπως... ο Τζόυς συνθέτει μια δική του αντιπαραβολική Οδύσσεια σε σχέση με τον σύγχρονο αστό.
Στο "Λίγες και Μια Νύχτες" αφηγείται σαν παραμύθι τα χίλια δυο πρόσωπα μιας Θεσσαλονίκης στις αρχές του 20ου αιώνα, ενω στις "Ρετσίνες"μεταφέρει το σαιξπηρικό δράμα του Βασιλιά Ληρ στην ελληνική επαρχία της Μνημονιακής Κρίσης.
Στο "Περί της Εαυτού Ψυχής" είναι εμφανής ο διακειμενικός διαλογος με το έργο "Τα Εις Εαυτόν" του Ρωμαίου διανοητή -αυτοκράτορα, Μάρκου Αυρηλίου.
Ως ένα "συρρικνωμένο κοινωνικά&θεσμικά"- αλλά όχι ηθικά- alter ego του Αυρήλιου, ο Σταυράκιος Κλαδάς- με όχημα τη γραφή του- στοχάζεται κι αυτός γύρω από τις τραγωδίες, αλλά και τη λάμψη, που τον περιβάλλουν, και πασχίζει να παραμείνει παρατηρητής στα κελεύσματα του πλούτου και της εξουσίας που διεκδικούν την ίδια την ψυχή του.
Ο χαμηλόφωνος αντιγραφέας-οξυγράφος, δηλαδή, σε μια βαθύτερη ανάγνωση, αντιπροσωπεύει τον αγώνα του ατόμου να μην αλλοτριωθεί, να μην απο-προσωποποιηθεί, όπως θα το όριζε ο Αλέξανδρος Κοσμόπουλος,
να μην εκχωρήσει τη συνείδηση του,
να μη γίνει απρόσωπο γρανάζι του συστήματος που κονιορτοποιεί συνειδήσεις στο όνομα της ανάρρησης σε θώκους και των όποιων υλικών απολαύσεων και του εφήμερου.
Ο Σταυράκιος Κλαδάς με την αγωνία του Μάρκου Αυρηλίου προσπαθεί να μη χαθεί στη "βουή της αγοράς", όπως λεει ο ματαιωμένος στίχος του Μάνου Ελευθερίου
ούτε στη μαυλιστική αχλύ των ανακτόρων,
αλλά να διατηρηθεί "ακέραιος" στην πορεία του για την ηθική ολοκλήρωσή του.
Είναι- κοντολογίς- η μάχη καθενός με τη συνείδησή του γιανα ανακαλύψει τελικά τον "θεό" που κυοφορείται σε κάθε ανθρώπινη ψυχή και ζητά να αναδυθεί από το ατομικό "Υπόγειο" όπου καθένας μας είναι "ανεπαισθήτως" εγκλωβισμένος.
Το "Περί της Εαυτού Ψυχής" -μαζί με τις "Ρετσίνες του Βασιλιά"- παραμένουν τα πιο εσωστρεφή έργα του Ζουργού με κεντρικό διακύβευμα μια ζωή σε αποδρομή που σε καζαντζακικό απολογισμό μετρά το ζύγι της συνείδησης, σηματοδοτώντας ενδεχομένως μια νέα περίοδο του συγγραφέα λίγο πιο ενδοσκοπική.
Σε κάθε περίπτωση κρατούν ψηλά τον πήχυ της λογοτεχνικότητας, διατηρώντας τον Ισίδωρο Ζουργό ψηλά στη συνείδηση των ένθερμων αναγνωστών και όσων γνωρίζουν σε βάθος την Ελληνική Λογοτεχνία.
