ΕΝΑ ...ΝΟΜΠΕΛ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Η 25η Νοεμβρίου έχει θεσπιστεί επισήμως ως η Παγκόσμια Ημέρα Για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.
Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι με αυτήν ο Ο.Η.Ε. τιμά επισήμως ( από τη Συνελευση της 17ης Δεκεμβρίου του 1999) τη μνήμη τριών ηρωικών γυναικών από τη Λατινική Αμερική, που υπέστησαν πολλαπλώς αυτήν τη βία, με αίτια πολιτικά και σεξιστικά μαζί. Τρεις γυναίκες που διώχθηκαν πρωτίστως, γιατί ήταν "γυναίκες", αλλά και γιατί επέλεξαν να παραμείνουν "Άνθρωποι", όπως το προδιέγραψαν οι στίχοι του Λειβαδίτη, αγωνιζόμενες άοκνα για την ελευθερία, ενάντια σε ένα τρομακτικό καθεστώς- καταλήγοντας να δολοφονηθούν τελικά άγρια από αυτό, χωρίς ποτέ να "ηττηθούν" ...
Πρόκειται για τις τρεις αδελφές Μιραμπάλ,
την Πάτρια (Patria Mercedes Mirabal Reyes, Φεβρουάριος 1924),
τη Μινέρβα (María Argentina Minerva Mirabal Reyes, Μάρτιος 1926)
και τη μικρή Μαρία Τερέσσα Μιραμπάλ (Antonia María Teresa Mirabal Reyes, Οκτωβριος του 1935)
που όρθωσαν γενναία το ανάστημά τους στον επί χρόνια φοβερό δικτάτορα του Άγιου Δομίνικου, τον Rafael Leonidas Truhillio Μοlina ("Τρουχίλλιο"- ή "Τρουχίγιο", αναλογα ποια ισπανική διάλεκτο επιλέγουμε για τα δυο "ll"!)
που σαφέστατα περιελάμβανε το τυπικό μοτίβο ενός ξενοκίνητου ολοκληρωτισμού όπως τον γνώρισαν πολλές ακόμη χώρες της Λατινικής Αμέρικής :
Υποτέλεια στις Ξένες Δυνάμεις, ολιγαρχία, γαιοκτησίες σε εταιρείες, έλεγχος από μονοπώλια, τρομοκρατηση των πολιτών, περιστολή πολιτικών ελευθεριών, ακραία διαφθορά, βασανιστήρια στους αντιφρονούντες- και - ασφαλώς!- μιαν επιβληθείσα “προσωπολατρεία προς τον Ηγέτη”, που εδώ υιοθέτησε το προσωνύμι "Ευεργέτης του λαού"!
Η ιδιοσυστασία του καθεστώτος στον Αγιο Δομίνικο, όμως, έγκειται σε μια παθολογική επίδειξη αρρενωπής εξουσίας του Τρουχίγιο : Η 30ετης Δικτατορία του Τρουχίλλιο πάνω απ' όλα αποτέλεσε έναν πολυπλόκαμο μηχανισμό έκφρασης της πιο ζοφερής πατριαρχίας, που ξεπηδά από τα ριζά ενός ακραιφνούς μισογυνισμού , όπως αυτός προσλαμβάνει διαστάσεις υπαρξιακού τύπου σε σαθρούς ψυχισμούς και διαχέεται σε κοινωνικά περιβάλλοντα μικρής ή μεγαλύτερης κλίμακας.
Αυτό το ντελίριο πατριαρχίας στην περίπτωση του Τρουχίλλιο εκδηλώθηκε με την παρανοϊκή συνήθεια να εξαπολύονται κλιμάκια σε όλη την επικράτεια, προκειμένου να εντοπίζουν όμορφες νεαρές γυναίκες,και να τις απαγάγουν, για να ικανοποιούν τις σεξουαλικές ορέξεις του ακόρεστου δικτάτορα- σε μια επαναλαμβανόμενη "θυσία", που θύμιζε την ανθρωποφαγία του μυθικού Μινώταυρου!
Οι αδελφές Μίραμπαλ ανήκαν στα ανώτερα στρώματα αυτής της -έστω λαβωμένης- δομινικανής κοινωνίας: Κόρες ενός νομικού, με καφεκοπτείο και φάρμα δικά τους, διέθεταν υψηλή μόρφωση και καλούς οιωνούς για την προσωπική τους πορεία.Η ισχυρή οικογένεια, εντούτοις, ήταν στοχοποιημένη από τος αρχές εξαιτίας ενός αντικαθεστωτικού θείου τους.
Η πολιτικοποίησή των τριών από αυτές ξεκίνησε από τη Μινέρβα: Το 1949 εκείνη μπήκε στο στόχαστρο του διαβόητου κλιμακίου που την επελεξε "ανάμεσα στα "άτυχα κορίτσια για τη σεξουαλική πείνα του Τρουχίλλιο", και δέχθηκε οικογενειακώς πρόσκληση για δεξίωση στο σπίτι του δικτάτορα. Δεν μπορούσε να την αποφύγει, όμως όταν βρέθηκε ενώπιόν του Τρουχίλλιο βρήκε το κουράγιο να αποκρούσει ευθέως τις άνομες προτάσεις του, χαστουκίζοντάς τον !
Ως συνέπεια, κατεσχέθη η οικογενειακή της περιουσία και ακολούθησε μια βραχυχρόνια φυλάκιση για τον πατέρα της και την ίδια. Οι ισχυρές διασυνδέσεις της οικογένειας, ωστόσο, οδήγησαν προσωρινά στην απελευθέρωσή τους.
Ο Τρουχίγιο όμως εξακολούθησε να διώκει τους Μίραμπαλ. Στέρησε από τη Μινέρβα το δικαίωμα να βγάλει άδεια ασκήσεως του νομικού επαγγέλματος που είχε σπουδάσει, ενώ φυλάκισε τη μητέρα της σε ένα ξενοδοχείο επανερχόμενος εκβιαστικά στις προτάσεις του προς τη Μινέρβα. Κατάφεραν να αποδράσουν και οι δυο, αλλά η οικογενεια παρέμεινε σε δυσμένεια.
Εν τω μεταξύ, η Μινέρβα παντρεύτηκε έναν αντικαθεστωτικό ακτιβιστή τον Μανόλο Ταβάρες Χούστο, με αποτέλεσμα να αφυπνιστεί ακόμη πιο δυναμικά από εκείνον και να κλιμακώσει τον αγώνα της.
Σύντομα την ακολούθησαν κι άλλες δυο από τις αδελφές της .
Συνέθεσαν μια τριάδα επαναστατική, με το προσωνύμι
"Las Mariposas" κατα το πρότυπο της «Τρινιτάρια» του Χουάν Δουάρτε, το 1838. Όπως μαρτυρά η επιζήσασα αδελφή τους Ντέντε " η Μινέρβα ήταν το μυαλό, η Μαρία Τερέσα η φωτιά, η Πάτρια η συγκολλητική ουσία!" ..
Συσπειρώνοντας κι άλλους αντιφρονούντες, οι "Πεταλούδες" κορύφωσαν τη δράση τους οργανώνοντας το "Κίνημα της 14ης Ιουλίου" προς τιμήν των εκτελεσθέντων του 1959.
Οι δραστηριότητές τους περιελάμβαναν την εκτύπωση προπαγανδιστικού υλικού και τη συγκέντρωση όπλων με προοπτική την άμεση ανατροπή του Τρουχίλιο.
Η εκδίκηση του Ραφαέλο Τρουχίλλιο εναντίον των τριών αγωνιστριών Μίραμπάλ δεν άργησε: Φυλάκισε τους συζύγους τους σε μια απομακρυσμένη εγκατάσταση στο Puerte Platta.
25 Νοεμβρίου του 1960, ενω οι 3 αδελφές επέστρεφαν από ένα Επισκεπτήριο, άνθρωποι του υπολοχαγού Αλισίνιο Πένια Ριβέρα (υπό τις εντολές στρατηγού Πούπο Ρόμαν) τις σταματησαν σε μια φυτεία ζαχαροκάλαμων. Εκεί τις ξυλοκόπησαν άγρια- σπάζοντάς τους τα κόκκαλα!- κι έριξαν έπειτα το αυτοκίνητό τους στον γκρεμό...Μαζί τους σκοτώθηκε κι ο ηρωικός οδηγός τους, Ρουφίνο Ντε Λα Κρουθ.
Η βάναυση δολοφονία των "Μαριπόζας" σηματοδότησε την αρχή του τέλους για τον δικτάτορα Ραφαέλο Τρουχίγιο, που δολοφονήθηκε - κι αυτός!- 30 Μαΐου του 1961, απαλλάσσοντας τη χώρα του από το σκοτάδι του...
Ο ηρωικός- διττός στην ουσία- αγώνας των 3 αδελφών ανήχθη σε σύμβολο αξιοπρέπειας, κοινωνικής αφύπνισης και γυναικείας χειραφέτησης.Δικαίως, λοιπόν, προσέλαβε οικουμενικές διαστάσεις και τιμάται από τον Ο.Η.Ε. κάθε 25η Νοέμβρη, στο όνομα όλων των κακοποιημένων γυναικών...
Η ιστορία των "Mariposas" αποδόθηκε κινηματογραφικά στην ταινία《Ο Καιρός των Πεταλούδων》από τον σκηνοθέτη Marianno Baroso με πρωταγωνίστές τη Σάλμα Χάγιεκ και τον Edward Olmos,
εμπνευσμένη το ομώνυμο βιβλίο της Χούλια Άλβαρες κι από αναφορές της επιζήσασας αδελφής τους Ντεντε, που "έμεινε πίσω" , διαφυλάττοντας τη μνήμη τους αλλα και φροντίζοντας τις οικογενειές τους (όπως είχε κάνει η δική μας Διδώ Σωτηρίου κατ' αντιστοιχία για τη διωκώμενη αδελφή της, Έλλη Παππά και τον γιο της δεύτερης με τον Μπελογιάννη.)
Γι’ αυτόν τον "δήμιο" των τριών γενναίων γυναικών, τον Ρ. Τρουχίγιο, έγραψε ενα έργο παγκόσμιας εμβέλειας ο διαπρεπής Περουβιανός λογοτέχνης Μάριο Βάργκας Λιόσα ( Mario Vargas Lliosa , Αρεκίπα, 28 Mαρτίου 1936) , που τον Οκτώβριο του 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, κι έφυγε από τη ζωή στις 13 Απρίλιου του 2025 :
Ξεχώρισε για βιβλία όπως "Η Πόλη και τα Σκυλιά", το "Πράσινο Σπίτι" και το "Παλιοκόριτσο", όπου σκιαγράφησε την περουβιανή κοινωνία, ενώ αργότερα διεθνοποίησε τις αναφορές του με έργα όπως "Το Όνειρο του Κέλτη", "Η Συντέλεια Του Κόσμου", κι άλλα, που σύστησαν με επιτυχία στο ελληνικό κοινό οι εκδόσεις Καστανιώτη.
Ένα του όμως έργο στάθηκε πιο επιδραστικό, κι ίσως ήταν το αποφασιστικότερο κριτήριο για να του αποδοθεί τελικά το Νόμπελ: Πρόκειται για το πολιτικό μυθιστορημα
" Η Γιορτή του Τράγου"( "La Fiesta del Chino" )
Η αφήγηση κινείται σε τρεις εναλλασσόμενους άξονες:
Αρχικά είναι η βασική ηρωίδα, Ουρανία Καβράλ, μια 50χρονη που επιστρέφει στον Άγιο Δομίνικο 30χρόνια μετά την αυτοεξορία της, προκειμένου να παρασταθεί στον γηραιό πατέρα της που πάσχει από άνοια, κι υπήρξε έμπιστος του δικτάτορα Τρουχίλιο. Εκείνη κουβαλά ανομολόγητα τραύματα από την εποχή της κυριαρχίας του, που ξεδιπλώνονται σε έναν απολογισμό μπρος στον άρρωστο πατέρα της, που καταλήγει σε ανελέητο "κατηγορώ", για να κορυφωθεί στην εφιαλτική αποκάλυψη.
Στον άλλο αφηγηματικό βραχίονα, πρωταγωνιστεί "αυτοπροσώπως" ο Δικτάτορας Τρουχίλλιο.
Ο Λιόσσα τον παρακολουθεί την τελευταία ημέρα της εξουσίας του, όπου τον ξεγυμνώνει, "εισχωρώντας" στις πιο μύχιες σκέψεις του, στα πιο ντροπιαστικά μυστικά του και τους παρασιτικούς «δορυφόρους του»...
Το τρίτο επίπεδο περιλαμβάνει την ομάδα που οργάνωσε τη δολοφονία του την 30η Μαΐου, σκιαγραφώντας διαδοχικά την προσωπική ιστορία και τα ατομικά κίνητρα καθε μέλους της, μέχρι την τελική δραματική έκβαση...
Αυτές οι τρεις αφηγηματικές ψηφίδες συνθέτουν το πλήρες πορτρέτο της μακροβιότερης δικτατορίας που γνώρισε η Λατινική Αμερική, αυτήν του Στρατάρχη Τρουχίλιο στον Άγιο Δομίνικο- την επονομαζόμενη Κισκέγια.
Στον "Τράγο", εναρκτήριο λάκτισμα ειναι η άνοια ενός γηραιού προσώπου, όπως ακριβώς αργότερα έκανε με τον δικό του ήρωα Αντρια Αρντέβολ στο εμβληματικό, ισπανόφωνο "Confiteor" ο Καταλανός Jaume Cabre , που κατατρύχεται από μιαν άλλη αντίστοιχη Δικτατορία (του Φράνκο)!
Το φαινόμενο της Εξουσίας ως αλλοίωση του αρχετυπικού μηχανισμού της κοινωνικής διάρθρωσης του γένους και της υπαγωγής του ατομου στη συλλογικότητα, μάς συστήθηκε εξίσου ηχηρά σε μυθιστορηματικό πλαίσιο πολλάκις: Από τον Άρθουρ Κέσλερ ως τον Όργουελ και μιαν άλλη προσωπικότητα, που ειχε συγγενή πολιτική πορεία προς τον Βάργκας Λιόσσα, τον Σέρβο Ντόμπριτσα Τσόσιτς που και αυτός αποστασιοποίηθηκε από τον κομμουνισμό και διεκδίκησε θώκους στη χωρα του, με μεγαλύτερη επιτυχία από τον Λίόσα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στο πολιτικό οδοιπορικό του,
«ως αντίπαλο δέος» προς την πρωταγωνιστική μορφή του Τρουχίλλιο", ο Μάριο Λιόσσα επιλέγει ένα μυθοπλαστικό πρόσωπο- μια γυναίκα- αντί να σταθεί λ.χ. στην ασφαλή γοητεια των γνωστών Μίραμπαλ.
Με την "Ουρανία Καβράλ" του, ο Λιόσα δεν εγκλωβίζεται σε επώνυμη περιπτωσιολογία, αλλά συμψηφίζει σε μια φανταστική- αλλά αντιπροσωπευτική- φιγούρα τα χιλιάδες άγνωστα θύματα του καθεστώτος Τρουχίλλιο: Η «Ουρανία» δεν έχει την αχλύ του ηρωισμού, γι' αυτό γίνεται «φωνή» "καθημερινών" ανθρώπων που υπέφεραν όλα τα 30 χρόνια, και ανάγεται ευκολότερα σε απτό σύμβολο , αναδεικνύοντας χωρίς επικές παράτες την τραγωδία του ανώνυμου ατόμου που το συνθλίβει η Ιστορία.
Ασφαλώς, βασικό διακύβευμα στην περίπτωση της Ουρανίας που μένει ως τελική εντύπωση στο κλείσιμο του βιβλίου, είναι η κατακρεουργημένη Θηλυκότητα από το φαλλοκρατικό μένος, και εδώ υπεισέρχεται η συνάφειά της προς το "επίδικο" της 25ης Νοεμβριου: Το σχήμα της πατριαρχίας αναπαράγεται, στην πιο νοσηρή εκδοχή του, διαγενεακά, καταλύοντας τους ιερότερους δεσμούς -ενόσω μετουσιώνει τη γυναίκα σε «res».
Σχήμα που το συναντήσαμε σε ποικίλα μοντελα ανα την Ιστορία- από πρωτόγονες φυλές της Αφρικής, μέχρι ανατολιτικα χαρέμια, τις Καλόγριες- δεσμοφύλακες στην Ισπανία του Φράνκο ή τη μοίρα των κολλίγων της Θεσσαλίας, αλλά και τις «κλειστές οικογενειακές πόρτες» της ελληνικής επαρχίας και της μικροαστικής υποκρισίας...
Αυτή η ανάδειξη της Γυναίκας διαφοροποιεί αισθητά τη «Γιορτή του του Τράγου» από παρόμοιας θεματολογίας πολιτικά έργα , αλλά και το μεταγενέστερο έργο του ίδιου του Llosa, «Tiempos Recios», που επίσης επιστρέφει στον εφιαλτικό Τρουχίλλιο...
Έγκειται καταρχήν, στην καθ'εαυτή διεύρυνση των γνωστικών οριζόντων του, ξεφευγοντας από τη θεματολογική αυτοαναφορικότητά της ελληνόφωνης Πεζογραφίας. Αυτό καλλιεργεί μια οικουμενική συνείδηση και μια ολίστική θεώρηση του παγκόσμιου γιγνεσθαι, που συνενώνει τους λαούς σε παναθρώπινες αξίες, με προεξάρχουσα την «ελευθερία».
Σε τετοια λογοτεχνήματα, έχουμε, όμως, προσέγγιση της Ιστορίας μέσα από προσωποποιημένο πρίσμα, με την ενσυναίσθηση που απουσιάζει από την ψυχρή αποστασιοποίηση της Ιστοριογραφίας- όπως το ζητούσε ο αγωνιστής Χρόνης Μίσσιος στο "Καλά, Εσύ Σκοτώθηκες Νωρίς" όταν επεσήμανε πως πίσω από τους αριθμούς κρύβονται ο Ηιάννης και ο Γιώργοςκοκ- δηλαδή τα πρόσωπα και το δράμα τους . Έτσι ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός των πολιτικών παθών, οδηγούμενος και σε μια ψυχογραφική κατανόηση των πολιτικών φαινομένων .
Στη "Γιορτή Του Τραγου" – ο αναγνώστης θα προβληματίστεί- μεταξύ άλλων- για τις ομοιότητες με τη σημερινή ζοφερή εποχή του ιδιότυπου ψηφιακού «ολοκληρωτισμού», ενώ, μέσα από το μαρτύριο της γυναικείας μορφής, μοιραία θα οδηγηθεί στον ανθρωποκεντρική εικασία ότι ίσως η τάση καταδυνάστευσης του Άλλου- με κριτήρια είτε ρατσιστικά, είτε σεξιστικά- ελλοχεύει και σε προσιτά πρόσωπα της καθημερινότητας, με μοναδική διαφοροποίηση από τα καθεστώτα όχι το επίπεδο της ηθικής εξαχρείωσης, αλλά μόνο την επιδραστικότητα και την εμβέλεια της δράσης τους... Ας μην ξεχνάμε ότι από το κύτταρο ξεκινά κάθε ολέθρια μετάλλαξη. Η αλλαγή, λοιπόν, των πραγμάτων μπορεί να αρχίσει από τον προσωπικό μικρόκοσμό μας, κι η Ευθύνη εκκινεί από τον καθένας μας όπως το προδιέγραφε κι ο Καζαντζάκης...
Το δίπολο Μνήμης και Δραστηριοποίησης- για- Αλλαγή είναι που νοηματοδοτεί βιβλία σαν τη «Γιορτή του Τράγου» κι επετείους σαν την 25η Νοεμβρίου.
...Γιατί, καλή λογοτεχνία είναι εκείνη που σαν τον Φανό του Διογένη αναζητά τον Άνθρωπο και την αλήθεια του!
...Γιατί τους ήρωες σου τους τιμάς όταν αγωνίζεσαι να δικαιωθούν οι αγώνες τους...
Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥ
ΕΙΔΟΣ: ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ: 9,5/10
ΕΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
ΣΕΛΙΔΕΣ 502
Τιμη 13 ευρω
.webp)
