Matthew-Gregory Lewis , Ο Καλόγερος

                                                        Ο Καλόγερος, Matthiew- Gregory Lewis

                                    Κατηγορία: Κλασσική Λογοτεχνία

                                       Είδος: Φιλοσοφικό Θρίλερ

                                        Βαθμολογία 9,5/10

Μετάφραση Αλέξανδρος Κοσματόπουλος/Kυριάκης Αθανασιάδης

Τιτλος πρωτοτυπου The Monk

Σελίδες 568

Σειρά #12 Ex Obris Literae

Πρωτη έκδοση 2005

Κυριάκος Αθανασιάδης 

ΙSBN 139789600110616

Τιμή 25- 17, 50 ευρώ

Η Γοτθική Λογοτεχνία και τα παρακλάδια της είναι ένα πεδίο που προκαλεί δέος και γοητεία σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, καθώς αγγίζει ενδόμυχους φόβους και μεταφυσικές ανησυχίες.

Κεντρική θέση σε αυτήν κατέχει φυσικά  ο "Dracula" του Abrahm Stocker.

Αν θέλουμε, όμως, να αναζητήσουμε τις ρίζες της Γοτθικής Λογοτεχνίας πρέπει να ανατρέξουμε  στην Αγγλία του 18ου αιώνα όταν ο Matthew Gregory Lewis έδωσε το ανατρεπτικό έργο "Ο Καλόγερος", ξεπερνώντας την εποχή του, με τη φλόγα των 19 του χρόνων και την οξυδερκή του πένα.

Ένα ακόμη "κόσμημα"-το 12ο-  από την "ακριβή" λογοτεχνική συλλογή των εκδόσεων Gutenberg Ex Obris Literae!

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

  Όπως φανερώνει και ο σαφέστατος τίτλος του, στο μυθιστόρημα του νεαρού Lewis  πρωταγωνιστεί ένας ξεχωριστός Καλόγερος από ένα μοναστήρι της Μεσαιωνικής Ισπανίας, τη Santa Klara.

Είναι ο χαρισματικός Αμβρόσιος, που σαγηνεύει τα πλήθη με τις γνώσεις του, την αρετή του και την αμίμητη ευγλωττία του ενόσω αποτελεί υπόδειγμα με την αυστηρότητα της απαρέγκλιτης αρετής του...

Κι όσο αυτός κατακεραυνώνει την αμαρτία και μοιράζει ποινές στους παραβάτες, τα χαρίσματά του σταδιακά τον παγιδεύουν σε μια δίνη αυταρέσκειας κι ερωτισμού, με τον Πειρασμό να πλέκει επιδέξια τον θανάσιμο ιστό του σε μια κολασμένη διαδρομή που εξελίσσεται σε μια σκοτεινή ονειροφαντασία ως την απροσδόκητη κορύφωσή της.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

'Ισως τρομάζει με το μέγεθός του στην πραγματικότητα όμως ο "Καλόγερος" του Λιούις είναι ένα συναρπαστικό page turner , που έχει τα πάντα:

Δυνατά συναισθήματα, ανατροπές κι ενδιαφέροντες χαρακτήρες- δοσμένα όλα με μια μαγική πληρότητα και υποβλητικότητα μακρυά όμως από την ανοικονόμητη περιγραφικότητα που χαρακτήριζε τον 18ο -και κυρίως τον 19ο αιώνα.

Το βιβλίο του Lewis βρίθει προβληματισμών γύρω απο την κοινωνία ,την ηθική, την επίδραση της οργανωμένης θρησκείας στον Ανθρωπο,την Καθολική Εκκλησία, τη δεισιδαιμονια και την κρίσιμη υπόθεση της "Αρετής"- όλα μέσα απο συναρπαστικές εξελίξεις-κι όχι εμβόλιμους διδακτισμούς δοκιμιακού τύπου.

         Το κείμενο ρέει σαν νερό με μια γλώσσα απλή, που την κοσμούν και κάποια ιντερμέντζα λυρισμού που εντείνουν την ατμοσφαιρικότητά του.

Θραύσματα μιας ποίησης μελαγχολικής και συνάμα εκφραστικής που ξεπηδά από τις πιο ομιχλώδεις εκφάνσεις του Ρομαντισμού.

            Κυρίαρχη φιγούρα στο έργο είναι- φυσικά- ο καλόγερος Αμβρόσιος που αποτελεί πρότυπο "άσπιλου" κάλλους και πνευματικής ακτινοβολίας.
Η περίπτωση του Αμβρόσιου αναδεικνύει τον ιδιότυπο ναρκισσισμό εκείνων των βαθιά θρησκευόμενων που απέχουν από τα πάθη και τη χαρά της ζωής, διαπρέποντας στα μάτια των γύρω τους με την απαρασάλευτη εγκράτειά τους.
Παρουσιάζουν, όμως, μια ανελαστική αυστηρότητα στις αδυναμίες των γύρω τους, διαχωρίζοντας τον εαυτό τους από τις μικρότητες της ζωής και συντρίβοντας ενίοτε ζωές- για να υποπέσουν τελικά στο χειρότερο αμάρτημα- αυτό της Έπαρσης που οδηγεί στην Ασπλαχνία κι "εξορίζει" από τους "κήπους της Χριστιανικής Αγαθότητος", όπου ανθίζουν η Ταπεινοφροσύνη και η Κατανόηση στις θύελλες των πλανημένων ψυχών.

Μια παράξενη "ωραιοπάθεια του πνεύματος",λοιπόν, που, εν τέλει, διαφθείρει- κι εκείνη- αφού εξαλέιφει τη συμπόνια και τη συγχώρηση, άρα το ίδιο το πνεύμα του χριστιανισμού. Αυτή η φιλαρέσκεια θα γίνει το κλειδί να αλωθεί η ψυχή του Αμβρόσιου. Ωριμότητα σύλληψης εντυπωσιακή για 21 χρονο συγγραφέα!

           Το μοτίβο του Αμβρόσιου ακολουθεί στη μεταγενέστερη "Παναγία των Παρισίων" η τραγική φιγούρα του καρδινάλιου Κλωντ Φρολό, μέχρι που το ανάρμοστο και σαρωτικό πάθος του για μια γυναίκα τού "επιβάλλει έξωση" από τη μακαριότητα των βιβλίων του και της α-πάθειας.

Ο Βικτόρ Ουγκό όμως παρουσιάζει τον "δικό του" ακόλαστο ιερωμένο από ένα πρίσμα ψυχογραφικό και κοινωνιολογικό- σίγουρα λιγότερο "θεολογικό"-, ενώ ο Λιούις καταδύεται σε υπαρξιακά σκότη μεταφυσικής χροιάς για να συναντήσει την απώτατη αλήθεια του δικού του ήρωα σε μια κατάληξη που κόβει την ανάσα. 

Από αυτό το πρότυπο εκκινεί και ο Hoffman για να συνθέσει τα δικά του "Ελιξίρια Του Διαβόλου". 

Ίσως σαν μοναδική μικρή αδυναμία, που φανερώνει την απειρία του νεαρού Λιούις, προβάλλει  το γεγονός ότι δε "χτίζει" επαρκως την αρετή του ήρωά του Αμβρόσιου- παρά την αναφέρει στις πρώτες σελίδες για να την ανατρέψει, περνώντας  αμέσως στη "δράση".

     Ο Μάθιου Λιούις συμπληρώνει το κάδρο με αρκετούς ακόμη ιδιαίτερους χαρακτήρες που πλαισιώνουν τον Αμβρόσιο- τις καλόγριες της Σάντα Κλάρα, τη Ματθίλδη, την Αγνή .

Μέσα από παράλληλες ιστορίες προβάλλει μια  καλειδοσκοπική θεώρηση του έρωτα - από την πιο αγνή του εκδοχή μέχρι την πιο νοσηρή, που ενδύεται ακάθαρτους πόθους κι αιματοβαμμένα τιμαλφή- κάτω από τη σκιά του Όφεως.

Στον πολυπρόσωπο αυτό καμβά, το έργο του Λιούις αναπτύσσει τον προβληματισμό του σε επίπεδο κοινωνικό για να καταλήξει στο ατομικό: 

           Στη σκιά της θρησκοληψίας, λοιπόν,νέοι άνθρωποι  διεκδικούν την ευτυχία  σε ένα πλαίσιο ξεκάθαρα κοσμικό αλλά όχι ανάρμοστο- για να δουν την άτεγκτη εκκλησιαστική αρχή να ορθώνει τείχη δογματισμού και άκρατης σκληρότητας που φτάνει στον ωμό σαδισμό.

Με τέτοιον τολμηρό για τον 18o αιώνα τρόπο o Μαtthiew Lewis καταγγέλλει η φαυλότητα της εκκλησιαστικής εξουσίας σε μια διαχρονικότητα σχεδόν θεαματική:

Ο Λιούις αναφέρεται μεν στην Ισπανία της Ιεράς Εξέτασης- όμως παραμένει σταθερή η πρόσδεση του ανώτατου Κλήρου στις αντιλαϊκές μορφές εξουσίας και στον πλούτο- με παράδειγμα τέτοιας ιστορικής αναλογίας μόλις στον 20ο αιώνα και τη στήριξη των εκκλησιαστικών κύκλων στον Ισπανό δικτάτορα Φράνκο και τις απάνθρωπες φυλακές του υπό την επιτροπεία ισπανικών μοναστηριών(γεγονός σε άμεση συσχέτιση με όσα διαμείβονται στον Καλόγερο)...

        Αυτή η συνάφεια προσδίδει στον "Καλόγερο" μια υπαινικτικά πολιτικοποιημένη διάθεση και τον καθιστά  επίκαιρο 2μιση αιώνες μετά!.

Σε επίπεδο ατομικής ηθικής ο "Kαλόγερος" παρακολουθεί αφενός τα πάθη των αθώων

και αφετέρου την εφιαλτική περιδίνηση του ήρωά του σε ένα σπειροειδές γαϊτανάκι λαγνείας και αλλοτρίωσης που στην πύρινη άκρη του επιφυλάσσει μια από τις πιο ηχηρές και ατμοσφαιρικές ανατροπές που συνάντησα σε φινάλε κλασσικότροπου έργου.

Πρόκειται για αυθεντικό τρόμο, που απογειώνει την ένταση κι ενεργοποιεί γόνιμα ηθικά ερωτήματα 

στον -άναυδο πια- αναγνώστη. 

Αιφνιδιάζει η οξυδέρκεια του νεαρού Lewis να κλείσει το έργο τη στιγμή της κορύφωσής του, σε ένα φινάλε σαρδόνια ανατρεπτικό με τον πανέξυπνο τρόπο που συναντάμε στην ταινία Devil's Advocate

Όσο κι αν εμπλουτίστηκε η γοτθική λογοτεχνία τα επόμενα 300 χρόνια, ο "Καλόγερος" ,σαν πρωτογενής έκφανσή της, θα ξεχωρίζει για την αφηγηματική του ευελιξία, τη συμπαγή πλοκή του και την πληρότητά του.

Η αξια του "Καλόγερου" δεν περιορίζεται στην υψηλή αισθητική της γραφής του, αλλά στην κριτική του ματιά και στο γεγονός ότι δεν έκανε τον τρόμο αυτοσκοπό, αλλά τον νοηματοδότησε ως "όχημα για να αναπτύξει ανώτερους προβληματισμούς γύρω από την κοινωνική και την ατομική συνείδηση ".

             Ο Καλόγερος μαζί με τον Μέλμοθ του Μασούριν και τον Dracula του Στόκερ θεωρω αποτελούν την προμετωπίδα της Γοτθικής Λογοτεχνίας και τη βάση όπου πάτησαν τα επόμενα έργα χωρίς απαραίτητα να τα ξεπεράσουν σε έμπνευση και βάθος.

                 Αξίζει να επισημανθεί η υποδειγματική μετάφραση και η προσεγμένη επιμέλεια του Καλόγερου από τους Αλέξανδρο Κοσματόπουλο και Κυριάκο Αθανασιάδη σε ένα διαχρονικό "διαμάντι" των εκδόσεων Gutenberg -κι ως γνωστόν "Diamonds Are Forever..."