Παλίρροια, Μαρία Κωνσταντούρου, εκδ Λιβάνη
Είδος : Koινωνικό
Βαθμολογία: 10/10
Μετά το "Ασκίμ" η Μαρία Κωνσταντούρου, που έχει αγαπηθεί για την ευαίσθητη πένα της, "επαναπατρίζεται" εκδοτικά στον Οίκο Λιβάνη, με ένα συγκλονιστικό βιβλίο που με το ιδιαίτερο , θέμα του παραπέμπει σε αξιόλογα μυθιστορήματα του εξωτερικού: Η "Παλίρροια", λοιπόν, αποτελεί μια κοινωνική ιστορία με στοιχεια εποχής που δύσκολα θα ξεχνά όποιος τη διαβάσει. Ένα βιβλίο που έχει να προσφέρει πολλά περισσότερα από "ένα δυνατό μυθιστόρημα".
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στο νησί της Poveglia κοντά στη Βενετία πλανάται ένα στοιχειωμένο παρελθόν τέφρας και οδύνης από τα σκοτεινά χρόνια της πανούκλας κι αγκαλιάζει σαν κατάρα το Ψυχιατρικό Άσυλο που αρχές του 20ου αιώνα φυλάκισε εκατοντάδες βασανισμένες ψυχές.
Δεκάδες ασθενείς θα βρεθούν στο έλεος ενός παρανοϊκά φιλόδοξου επιστήμονα, που θα τους χρησιμοποιήσει ως πειραματόζωα στο κυνήγι της παγκόσμιας αναγνώρισης.
Μέσα στο καταθλιπτικό κλίμα του Ασύλου, με τον κίνδυνο να παραμονεύει, ο δοτικός Βιτόριο η αρχοντική Λουτσία, η ιδιόρρυθμη Ρεγγίνα παλεύουν να επιβιώσουν ,πελαγοδρομώντας ανάμεσα στη νόσο και στο πνεύμα που ανθίσταται με συμμάχους έναν ιδεαλιστή γιατρό και την απροσδόκητη ανθρωπιά, όσο ο Αλεσσάντρο ανατρέχει σε ένα παρελθόν από τα βάθη των αιώνων, βγαλμένο από την "Κόλαση" του Ιερώνυμου Μπος.
Δυο διαφορετικές εποχές κατ' αντιπαράσταση, με διαχρονικό παρονομαστή το αίτημα για ανθρωπιά που συχνά διασώζεται σαν κειμήλιο ακριβό από τις Εξαιρέσεις που τρεμοφέγγουν στο σκοτάδι του Κανόνα...
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Επιτέλους! Ένα ελληνικό μυθιστόρημα που- χωρίς ασάφειες ως πρόσχημα ποιότητας- ξεχωρίζει, ξεφεύγοντας από τις ελληνοκεντρικές κοινοτοπίες και φέρνει ανάταση ψυχής μέσα από την κατάδυση στο σκοτάδι για να φτάσει το Φως.
Μ ένα θέμα που ΔΕΝ έχει αγγίξει άλλοτε Έλληνας συγγραφλέας η Μαρια Κωνσταντούρου εκπλήσσει, , συγκλονίζει, διδάσκει όμορφα...
Η Μαρία Κωνσταντούρου στην "Παλίρροια" μας συστήνει την "ΙΤΑΛΙΚΗ ΣΠΙΝΑΛΟΓΚΑ", συνθέτοντας μια Ωδή στην ελπίδα και την ανθρωπιά που διασχίζει οκτάβες οδύνης, παραλογισμού και τρόμου για να κορυφωθεί σε ένα Κρεσέντο Αγάπης , πίστης και Φωτός.
Σύμμαχοί της ένα πλήθος καλοδουλεμένων χαρακτήρων που υποβάλλουν τα προσωπικό τους μυστήριο, εκπροσωπώντας μια πλευρά της ανθρώπινης ψυχής.
Η αγγελική φιλευσπλαχνία του Βιτόριο, το ανυπότακτο πνεύμα της Ρεγγίνα, η μητρική αγάπη της Λουτσία αντάμα με τα κελεύσματα του έρωτα γίνονται ψηφίδες ενός μωσαϊκού που ανατέμνει την ψυχική νόσο και τις δυνάμεις του ανθρώπου όπως η Θεοδώρου επιχείρησε να κάνει για τη Λέρο με την "Αποικία της Λήθης".
Ένας "Κήπος με Χελιδόνια" (όπως έγραψε ο Μπαμπης Τσικληρόπουλος) που ψάχνουν τα τσακισμένα τους φτερά...
Ανάμεσά σε όλα αυτά τα πρόσωπα το δίπολο ενός ευσυνείδητου γιατρού που υπηρετεί με αριστοτελική ευσυνειδησία την επιστήμη του,
κι από την άλλη πλευρά- ένας ναρκισσιστής επιστήμονας με την εωσφορική σαγήνη του Μένγκελε, αντιμετωπίζει τους ανυπεράσπιστους ασθενείς του σαν ινδικά χοιρίδια στο εργαστήριο, θυμίζοντας τα εφιαλτικά πειράματα που διενεργήθηκαν στο ναζιστικό στρατόπεδο του Άουσβιτς.
Αντίβαρο ζωής ένας τρυφερός ερωτισμός που φέρνει γλυκά στον νου την ελπιδοφόρα "Αίθουσα του Χορού" της Ανν Χόουπ.
Η Παλίρροια, εξάλλου, είναι μια ονειροφαντασία ζυμωμένη από θρύλους, όπου συμπλέκονται αξεδιάλυτα κι άκρως ατμοσφαιρικά η αλήθεια και η μυθοπλασία.
Η ιστορία του Αλεσσάντρο, πάντως, πραγματικά ανατριχιάζει τον αναγνώστη.
Οι σελίδες του είναι πραγματικά στοιχειωμένες σαν το χώμα της Ποβέλια που ποτίστηκε με φωτιά, αίμα και θάνατο.
Η πορεία του από την πολυτέλεια και την επαρση στη συντριβή σφυρηλατεί την ανθρωπιά του κι αφοπλίζει!
Η άλλη όψη του ανθρώπινου πόνου που ξετυλίγεται εδω, στρέφει το βλέμμα σε ένα αποτρόπαιο, ανήμερο παρελθόν που αιώνες κραυγάζει για δικαίωσή και ανάπαυση:
Ως άλλος Bruegel η Μαρία Κωνσταντούρου στην "Παλίρροια" φιλοτεχνεί το κολασμένο πορτρέτο της φρικιαστικής πανδημίας που σάρωσε την Ευρώπη από τον 14ο αιώνα , επιφυλάσσοντας έναν μαρτυρικό θάνατο σε εκατομμύρια ανθρώπους- ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, ηλικίας φύλου. Το νησί της Ποβέλια σχετίστηκε με την Πανούκλα μέσα από έναν αδιανόητο τρόπο, που θα τον παρουσιάσει η συγγραφέας πολύ γλαφυρά.
Δεν είναι, βέβαια, πρώτη φορά που ένας συγγραφέας χρησιμοποιεί μεταφορικά το σχήμα της Πανώλης** για να προφητεύσει σκοτεινές εξελίξεις για την εποχή του ή για να αναδείξει ζοφερές πτυχές του πολιτικοκοινωνικού γίγνεσθαι στον καιρό του.
Εμβληματική είναι η φιλοσοφική αλληγορία του Albert Camus "Η Πανούκλα" όπου ο Γαλλοαλγερινός στοχαστής προοικονομεί την άνοδο του φασισμού και την ολέθρια επίδραση που αυτός θα είχε σε ολόκληρη την Ευρώπη για να τον επιβεβαιώσει ο Β ΠΠ, όταν οι στρατιές του Χίτλερ με ρυθμούς πανδημικούς- αποσάθρωναν κράτη, κοινωνικές δομές , συνειδήσεις, ζωές.
Γνωστό και το αλληγορικό διήγημα "Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου" του Edgar Alan Poe και φυσικά το "Δεκαήμερο" του Βοκκάκιου. 
Η Μαρία Κωνσταντούρου με τη σειρά της αξιοποιεί την οδυνηρή συνθήκη της Βουβωνικής Πανώλης**- όχι μόνο ως ιστορική καταγραφή μιας παγκόσμιας τραγωδίας, αλλά με έμμεσες αναγωγές διαχρονικού και ηθικοπλαστικού χαρακτήρα. Δεν είναι ότι την "αντιπαραβάλλει" με τον Κορωνοϊό που μας ταλανίζει τα τελευταία 2 χρόνια, όπως ίσως θα περίμενε κανείς αλλά ζητά να εμβαθύνει στο ηθικό έλλειμμα του καιρού μας.
Με έναν ευφυή παραλληλισμό η Μαρία Κωνσταντούρου αναπλάθει τις εικόνες της Πανούκλας που από τα ποντίκια των καραβιών μεταδόθηκε εκθετικά στον άνθρωπο για να τους προσδώσει, έπειτα, μια κοινωνιολογική ανάγνωση:
Με αντίστοιχο τρόπο προς την πανούκλα του 14ου αιώνα, τα "τρωκτικά" της αδιαφορίας και της εγωπάθειας σταδιακά μολύνουν την ψυχή του Ανθρώπου ώσπου να την αλώσουν, φέρνοντάς της την πλήρη εξαχρείωση,που με τη σειρά της καταστρέφει τους γύρω της
Σαν την Πανώλη η ατομική "πανούκλα" της σκληρότητας επεκτείνεται στο συλλογικό επίπεδο, αλλοτριώνοντας τα ήθη και διαφθείροντας το σύνολο- υπονομεύοντας τους αρμούς της κοινωνίας της ίδιας, ενώ σε περίπτωση δυνατών ανθρώπων αυτή εκφράζεται με κατάχρηση εξουσίας, πολέμους, ολέθριες επιστημονικές δραστηριότητες, σκοτώνοντας εκατόμβες...
Αυτός είναι ο κεντρικός προβληματισμός του έργου, με την πανούκλα να μετουσιώνεται σε σχήμα πολιτικοποιημένης σκέψης .
Χωρίς καμιά διάθεση άνισων συγκρίσεων, μπορούμε να πούμε πως
Στον Καμύ "πανούκλα" είναι ο Φασισμός.
Στην Κωνσταντούρου "πανούκλα" είναι η Απανθρωπιά, δηλαδή η ψυχολογική ρίζα του- σε μιαν ιδιότυπη σκυταλοδρομία κι αλυσίδα ιδεών.
Βέβαια η συγγραφέας μας αποκωδικοποιεί πολύ γρήγορα κι αναλυτικά τους συμβολισμούς της, απλουστεύοντας τα πράγματα και δεν αφήνει το έργο της να λειτουργήσει ως παραβολή, αφού κυρίαρχο στοιχείο στην "Παλίρροια" είναι η μυθοπλασία κι ο ανθρωποκεντρικός πυρήνας του έργου.
Κι έτσι όμως είναι ηχηρότατο το μήνυμά της:
Σε ένα βιβλίο όπου "Ο Χρόνος Παραμορφώθηκε", κάποιοι πρωταγωνιστές κι η "κινητοποίησή τους για τον διπλανό", μού θύμισαν τον στίχο της ποιήτριας" Ρένας Χατζηδάκη
"Θα πολιορκώ το 'Κοίταζε τη Δουλεία Σου'
με την αγωνία μου..."
καθώς παρακινούν τους ανθρώπους να μη μένουν αμέτοχοι στον πόνο γύρω τους, αλλά να συμμετέχουν στην προσπάθεια για να καλυτερέψει λίγο έστω αυτός ο κόσμος.
Η Μαρία Κωνσταντούρου αγαπάει τους ξεχωριστούς ήρωές της, γι αυτό και φροντίσε να κλείσει αρμονικά τον κύκλο όλων τους- άλλοτε φέρνοντας θλίψη στην ψυχή μας, άλλοτε ανακούφιση άλλοτε απορία και θυμό.
Το βέβαιο είναι πως στις σελίδες της "Παλίρροιας" δικαιώνονται ανώτερα ιδανικά όπως η ανθρωπιά, η συμπόνια, η αλληλεγγύη, η φιλαλήθεια κι η ευσυνειδησία, κι αυτό είναι το πρωταρχικό μέλημα ενός Καλού Βιβλίου.
Η "Παλίρροια" θα παραμείνει για κάθε αναγνώστη που θα την ανακαλύψει μια αξέχαστη Ελεγεία για τη Δύναμη του Ανθρώπου απέναντι στο άλγος της Ασθένειας και στον Θάνατο. Ύμνος στη Ζωή και στην Αλήθεια που μόνον η αγάπη διασώζει.
Η Μαρία Κωνσταντούρου θα παραμένει μια από τις πιο αξιόλογες κι ελπιδοφόρες πένες του καιρού της με βιβλία ξεχωριστής ευαισθησίας, που δίνουν απολαυστικά στον αναγνώστη έναυσμα να στοχαστεί πάνω σε ανώτερες αξίες της ζωής εκτιμώντας την ομορφιά της..
ΑΛΛΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΥΡΟΥ
*****ΣΗΜΕΙΩΣΗ Καταχρηστικά έχει επικρατήσει να χρησιμοποιούμε τη λέξη "πανώλη" ως πρωτόκλιτο θηλυκό ουσιαστικό
πχ "βουβωνική πανώλΗ"
Στην πραγματικότητα η λέξη ειναι τριτόκλιτο επίθετο που συνοδεύει τη λέξη νόσος, και παραλείπεται ως ευκόλως εννοούμενο
"Η πανώλης νόσος" -κι η κλίση πάει έτσι: ο πανώλης -η πανώλης- το πανώλες
Βγαίνει από τις λέξεις "πας + όλλυμι" και σημαίνει αυτό που τα καταστρέφει όλα (εξου και ολετήρας, όλεθρος κλπ).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου