Γιάννης Καλπούζος, ΣΑΟΣ-Παντομίμα Φαντασμάτων

                               ΣΑΟΣ -Παντομίμα Φαντασμάτων, Γιάννης Καλπούζος

                                   Eίδος:Αλληγορικό Θρίλερ
                                   Βαθμολογία 8,5/10(κάθε βιβλίο αξιολογείται στην κατηγορία του)

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Σελίδες 456 6η χιλιάδα Τιμή Από 17,70-11,07 Ανάμεσα στις πιο ξεχωριστές εκδοτικές κινήσεις της χρονιάς (2015) ήταν η πρωτοβουλία των εκδόσεων Ψυχογιός να επανεκδόσουν το πρώτο πεζογράφημα του Γιάννη Καλπούζου ,που το γνωρίσαμε από τις Εκδόσεις Άγκυρα και αποτελεί το πιο ξεχωριστό από τα έργα του.          Πρόκειται για το "ΣΑΟΣ, Παντομίμα Φαντασμάτων", ένα έργο που δε μοιάζει με κανένα από τα δείγματα της σύγχρονης λογοτεχνίας μας. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο Παρασκευάς μεγαλώνει στο κεφαλοχώρι ενός εύπορου νησιού, παρέα με τους τρεις αγαπημένους του φίλους-αποτελώντας τα περιώνυμα και κοσμαγάπητα "τετράδυμα", λόγω των ισχυρών δεσμών τους.             Το πέρασμα του χρόνου σκορπίζει τους 4 φίλους στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα με διαφορετική εξέλιξη για τον καθένα.      1989. Στο προσκήνιο έρχονται πλέον οι απόγονοί τους με κοινό γνώμονα το νησί,όπου ο γηραιός Παρασκευάς ζει σαν προύχοντας με τα παιδιά του και την αγαπημένη του εγγονή Θαρρενή.          Η κανονικότητα ανατρέπεται βίαια από έναν τρομακτικό σεισμό που ανοίγει ένα τιτάνιο ρήγμα στα έγκατα του νησιού ίσου με την επιφάνειά του- με αποτέλεσμα τη σταδιακή καταβύθισή του. Ο σεισμός ενεργοποιεί και τις ηφαιστειογενείς νησίδες που περιστοιχίζουν το νησί κι ένας καπνός τοξικών αναθυμιάσεων και τέφρας τυλίγει το νησί στο σκοτάδι.            Μπροστά σε αυτή τη βιβλική καταστροφή οι κάτοικοι πασχίζουν να σώσουν τη ζωή τους περισώζοντας ταυτόχρονα και ο,τι μπορούν από το βιος τους... Σταδιακά, σαν πρόσφυγες, καταφεύγουν κατά καραβάνια σε όλο και ψηλότερα σημεία ορεινών περιοχών  του νησιού, με το νερό να τους ακολουθεί , θάβοντας πολιτείες και χωριά στον βυθό. Απώτατο σημείο οι κορυφές του όρους Σάος, που αποτελούν τη στερνή τους ελπίδα πριν το νερό τους βυθίσει όλους...                Αποκλεισμένοι και με τον χρόνο να μετρά αντίστροφα,σκαραφαλώνοντας όλο και ψηλότερα,οι απελπισμένοι κάτοικοι προσμένουν μάταια κρατική βοήθεια που λόγω της ομίχλης και περιδινήσεων του νερού, είναι αδύνατο να φτάσει.      Σε αυτές τις δραματικές συνθήκες  οι κάτοικοι θα οργανωθούν σε νέους κοινωνικούς σχηματισμούς-οι οποίοι θα αναδείξουν "μεγάλους και μικρούς -ήρωες και λιποτάκτες, αναστρέφοντας πλήρως την ως τότε στρεβλή κοινωνική ιεραρχία. Ένστικτα,έρωτες, πάθη και μυστικά ζωής ξεπηδούν απενοχοποιημένα στην επιφάνεια ,ξεμπροστιάζοντας την αλήθεια του καθενός... Ο Άνθρωπος σε μια θανάσιμη αναμέτρηση με τα στοιχειά της φύσης και το ίδιο το Θηρίο που ελλοχεύει μέσα του.Ποιος θα νικήσει; ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Το ΣΑΟΣ αποτελεί ένα από τα πιο πρωτότυπα βιβλία των τελευταίων χρόνων στα ελληνικά δεδομένα.                 Πρόκειται για ένα υπαρξιακό θρίλερ, μια δυστοπική αλληγορία, που εξελίσσεται σε έναν τόπο φανταστικό, πλασμένο όμως με υλικά και εικόνες της απτής πραγματικότητας. Ο συγγραφέας περιγράφει με φυσικότητα έναν φανταστικό τόπο διανθισμένο με υπαρκτά τοπωνύμια από διάφορες γωνιές της Ελλάδας μας κι εκεί στήνει το δράμα του.       Στο επίκεντρο μια κοινωνική μετάλλαξη, που υπαγορεύεται από μια φυσική καταστροφή.                Έχουμε,λοιπόν, μια κοινωνία που διάγει μια επίπλαστη ευημερία με την τεχνολογική εξέλιξη να έχει αποκόψει τον άνθρωπο από το φυσικό περιβάλλον. Η κοινωνική καταξίωση είναι η επιδίωξη...              Νεόπλουτοι,πολιτικάντηδες, εφήμεροι έρωτες, κοινωνικοί ανταγωνισμοί  και οι λίγοι που έμειναν αγνοί, συνθέτουν τη μικροκοινωνία του νησιού σε μια Ελλάδα,που ζει το όνειρο της ανάπτυξης και του ευρωπαικού μετασχηματισμού της... Μια πλειάδα προσώπων,που αντιπροσωπεύουν κ από μια διαφορετική πλευρά...            Αίφνης ένα τερτίπι της φύσης ανατρέπει και ρευστοποιεί ένα σκηνικό που οι άνθρωποι αφελώς εκλάμβαναν ως κατευθυνόμενο από τους ίδιους...           Ο Γιάννης Καλπόυζος ιχνηλατεί με περιγραφική δεινότητα και επιστημονική τεκμηρίωση το τρομερό γεωλογικό φαινόμενο- όμοιο με ο,τι η Ελλάδα γνώρισε στο τέλος της μινωικής εποχής- όταν το ηφαίστειο της Σαντορίνης έθαψε έναν αξιοθαύμαστο,φωτεινό πολιτισμό.           Οι λεπτομέρειές του στήνουν μια εφιαλτική σκηνογραφία όπου θα παιχτεί ένα δράμα επιβίωσης και αυτογνωσίας. Η καταστροφή καταφθάνει σε μια δαντική κλιμάκωση,που από το καθαρτήριο ,περνά πολλαπλές βαθμίδες για να φτάσει στη θέαση του ίδιου του "δαίμονα", στην απόλυτη Νέμεση...              Αρχικά δοκιμάζει την συμπόνια των άθικτων προνομιούχων προς τους πρώτους πληγέντες των Νοτίων Περιοχών- με τον αρχηγό τους Μαρίνο Μενελάου να θέτει ένα ηθικό δίλημμα, παραπέμποντάς μας στο προσφυγικό καραβάνι που ζήτησε καταφύγιο από τους κατοίκους του κρητικού χωριού στο έργο του Καζαντζάκη "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται". Δίλημμα γύρω από το οποίο εξυφάνθη το θαυμαστό εκείνο έργο,κι εδώ αναδεικνύει μια από τις πολλές πτυχές της ανθρώπινης αβύσσου.                 Τελικά, οι άνθρωποι απεκδύονται τον μανδύα του εκπολιτισμού όσο η βύθιση των υλικών προσχημάτων φέρνει την ανάδυση των αναγκών και των  ενστίκτων, σε ένα εχθρικό φυσικό περιβάλλον που συντρίβει την εξουσία του "γυμνού πια ανθρώπου", αναστρέφοντας την εξέλιξή του σε κοινωνικές δομές πρωτόγονες. Έχοντας επιστρέψει στη βάση της πυραμίδας των αναγκών του Μάσλοου, οι χαρακτήρες του Καλπούζου αναμετρώνται με τα απώτατα βάθη της ύπαρξής τους, φανερώνοντας άλλοτε το μεγαλείο  κι άλλωτε ύστατη αποκτήνωση. Αρετή και φαυλότητα,σθένος και παραφροσύνη, θυσία και ατομικισμός μεγεθύνονται στο φακό μιας ολοκληρωτικής πρόκλησης. '          Αλλοτε προβάλλει  το κάλλος στο αθώο παιχνίδι λευκοντυμένων παιδιών και την αυταπάρνηση , κι άλλοτε φανερώνονται αποτρόπαια πορτρέτα εξαχρειωμένων συνειδήσεων. Σε αυτήν την φρίκη, τεμνώνται επίσης  ο άνθρωπος και τα ζώα. Τα ζώα ως σύντροφοι πιστοί και προδομένοι,ως αγόγγυστοι συνοδοιπόροι,αλλά κι ως αμείλικτοι "δικαστές"εν τέλει...                Το ΣΑΟΣ είναι ένα έργο που συνδιαλέγεται με την αλήθεια του ανθρώπου και την υπαρξιακή του αγωνία, απελευθερώνοντάς την από τις παρεμβολές των υλικών υπεκφυγών της εποχής μας. Αποδομώντας πλήρως αιώνες πολιτισμικής εξέλιξης ο Καλπούζος παραδίδει τον άνθρωπο γυμνό στον καθρέφτη μιας φύσης που περιφρόνησε κ μιας συνείδησης που καταπάτησε. Ο Καλπούζος,λοιπόν φωτίζει αντιδράσεις και μεταστροφές ενώπιον του ολέθρου, με την οξυδερκή εμβρίθεια που σκιαγράφησε ο Πρίμο Λέβι το μωσαικό των χαρακτήρων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης,ερμηνεύοντας γιατί και πώς κάποιοι επιβίωσαν, στην ψυχαναλυτικ΄΄ης χροιάς  μαρτυρία από το Αουσβιτς, "Αυτοί που Βούλιαξαν&Αυτοί Που Σώθηκαν".        Ακριβώς έτσι κι ο Καλπούζος ερμηνεύει πειστικά τους ήρωές του παρακολουθώντας την σταδιακή τους μετεξέλιξη μέσα στη συμφορά.                Εργο, με σαφή εσχατολογικό χαρακτήρα , που ιδιότυπα θεολογεί, το ΣΑΟΣ του Καλπούζου αποζητά την αναμόρφωση του αλλοτριωμένου ανθρώπου και την "ανα-καίνιση του κόσμου" που o ίδιος αποδόμησε , πάνω στις νέες βάσεις της Αγάπης,της Αλληλεγγύης και του Έρωτα!       Σε ολα αυτά μας επιφυλάσσεται ένα φινάλε εφιαλτικό και παράφορο, σαν σκηνή από μποντλερικό ποίημα, αδυσώπητο  σαν παραβολή της Αποκάλυψης, σκηνοθετημένο με μια ένταση που χαράσσεται ανεξίτηλη στην ψυχή του αναγνώστη. Από τα κορυφαία, τα πιο ανατριχιαστικά φινάλε σε βιβλίο, φέρνει μια ασύλληπτης δύναμης συναισθηματική κορύφωση σε αυτό το "καθαρόαιμο" υπαρξιακό θρίλερ.     Ως άμελητέα αδυναμία στο έργο αυτό, ίσως κάποιος αναγνώστης εκλάβει τις διεξοδικές γεωλογικές λεπτομέρειες,που είναι απαραίτητες, αλλά κάποιους ίσως τους κουράσουν. Πέραν αυτού -προσωπικά τουλάχιστον- θεωρώ πως κάποιοι χαρακτήρες μπορούσαν να ξετυλιχθούν λίγο παραπάνω ,όπως ο συγκινητικός Μαρίνος Μενελάου και καταστάσεις που σχετίζονται με αυτόν...        Αυτά εντούτοις, ελάχιστη σημασία έχουν απέναντι στη μοναδική αυτή υψηλή λογοτεχνική έμπνευση και την προφητική της αξία: Αν και γράφτηκε το 2005, είναι ευθείες οι αναγωγές του ΣΑΟΣ με τη σημερινή εθνική καταστροφή που βιώνει η πατρίδα μας μέσα από τον μνημονιακό στραγγαλλισμό και τη διεθνή ταπείνωσή της.           Τα νέα μνημονιακά δεδομένα έχουν φέρει την ελληνική κοινωνία σε μια σταδιακή αποσάθρωση των συνεκτικών της αρμών, μια σταδιακή της "καταβύθιση"... Το ΣΑΟΣ, σαν βιβλίο Προφητικό ατενίζει το σκοτεινό του μέλλον και σκιαγραφεί με ακρίβεια το ζοφερό πορτρέτο της Ελλάδας μας σήμερα, όπου ο καθένας μας μπορεί να εντοπίσει την προσωπική του αλήθεια και ίσως να τη διορθώσει εγκαίρως ,αναστοχαζόμενος στις σοφά γραμμένες σελίδες του...               Βιβλία σαν το ΣΑΟΣ είναι κέρδος για την κοινωνία, αφού την ενεργοποιούν πνευματικά, αλλά πρωτίστως ηθικά, σε επαναπροσδιορισμό των αξιών της- μήπως και τελικά διασώσουμε το μέγα ζητούμενο του Διογένη, τον Άνθρωπο...