Gregory Chukhray, Η Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη

                                      Gregory Chukhray , Η Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη (Баллада о солдате)

                                       Είδος :Aντιπολεμικό (Σοασιαλιστικος Ρεαλισμός)

                                         Βαθμολογία : 10/10 

Πρωτότυπος Τίτλος: Ballada o Soldate Баллада о солдате,
Σκηνοθέτης: Grigori Chukhrai
Σεναριογράφοι: Valentin Ezhov, Grigori Chukhrai
Πρωταγωνιστές: Vladimir Ivashov (Αλιόσα),
Zhanna Prokhorenko (Σούρα),
Antonina Maksimova(Μητέρα)
Ημερομηνία Κυκλοφορίας: 1959

23 Φεβρουαρίου 2022, Τσικνοπέμπτη,που γράφεται το παρόν άρθρο, ξημέρωσε μια μαύρη ημέρα για την Ευρώπη: Σε ένα επικίνδυνο παιχνίδι γεωστρατηγικών συσχετισμών για το έλεγχο ενεργειακών πόρων και περασμάτων
ανάμεσα στις δυτικές δυνάμεις του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (Ν.Α.Τ.Ο.) , την Ουκρανία και τη Ρωσία,
ρωσικά στρατεύματα του Πούτιν προσέβαλαν τα ξημερώματα το ουκρανικό έδαφος, κηρύσσοντας επίσημα πλέον τον πόλεμο στην Ουκρανία του Ζελέσκι, που καιρό "ερωτοτροπεί" με τη Δύση και την αναβίωση νεοφασιστικής ρητορικής.

    Ο πλανήτης παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα πυραύλους , τανκς και όλμους να σφυροκοπούν ουκρανικές πόλεις, με απρόβλεπτες συνέπειες στο παγκόσμιο σκηνικό.

              Σε μιαν επικαιρότητα που αναδεικνύει τη μωρία του ανθρώπινου γένους "να εμμένει στον Πόλεμο", καμιά ταινία δε θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρη από το αριστούργημα του πολυβραβευμένου Σοβιετικού(ουκρανικής καταγωγής) σκηνοθέτη Γκριγκόρι Τσουχράι "Η Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη" (Баллада о солдате)

        Μια ταινία σπαρακτικά απλή στη σύλληψή της, γι αυτό και σοφή, με υποψηφιότητες στα Όσκαρ και στο Φεστιβάλ των Καννών- που τελικά έδωσε στον Τσουχράι  ειδική διάκριση για τα υψηλά ανθρωπιστικά μηνύματά της"...

Το δε 1960 η ταινία "Баллада о солдате" θα βραβευθεί και στο Φεστιβάλ του Σαν Φραντσίσκο ενώ θα αποσπάσει και το  BAFTA Award for Best Film. Ας ανακαλύψουμε μαζί γιατί ξεχώρισε τόσο πολύ.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η "Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη(" Баллада о солдате), αφηγείται την ιστορία του Αλεξέι(Αλιόσα) Κολτσόφ ενός 19χρονου παλικαριού από τη ρωσική ύπαιθρο που μάχεται με τη μονάδα του εναντίον των ναζιστικών δυνάμεων.

Όταν σε μια μάχη ο Αλεξέι κατορθώνει με επιδεξιότητα να ανατινάξει ένα Πάντσερ λαμβάνει τιμητική άδεια 2 ημερών ώστε να ξαποστάσει στο σπίτι του και να ξαναδεί τη μητέρα του, Αικατερίνα...

Ο Αλεξέι ξεκινά την περιπλάνησή του προσβλέποντας στην ώρα που θα σμίξει με τη μητέρα του και θα επισκευάσει τη στέγη της μικρής αγροικίας που μένει.

Στο ταξίδι του ο Αλεξέι συναντά πλήθος ανθρώπων, kι έναν άγουρο έρωτα,  όταν, μεσα στο τρένο της επιστροφής, θα γνωρίσει τη γλυκιά Σούρα...

Θα ανταμώσει ξανά με τη μητέρα του;

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

Η "Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη" του Γκριγκόρι Τσουχράι ανήκει στα διαμαντάκια του σοβιετικού κινηματογράφου. Είναι το κορυφαίο του έργου του μαζί με τον " 41ο".

"Η Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη" αποτελεί ένα μοναδικό κράμα σοσιαλιστικού ρεαλισμού και λυρισμού και, σε πείσμα του τίτλου της, αντιμιλιταριστική. Κομίζει και αυτή ένα βαρύ συναισθηματικό φορτίο που εκτείνεται πέρα από την ιστορική συγκυρία που την ενέπνευσε...

Η πληθώρα των ρωσικών ταινιών της εποχής όπου μεσουράνησε ο Τσουχράι (1950-1980) εξύμνησε-δικαιολογημένα-  τα ανδραγαθήματα των ηρωικών Ρώσων στην τιτανομαχία Γερμανών και Κόκκινου Στρατού που έλαβε χώρα στα εδάφη τους με τη γερμανική εισβολή.

Παρότι ο σοβιετικός κινηματογράφος εισηγείται σταθερά μια ανθρώπινη προσέγγιση των χαρακτήρων, η επική διάθεση κυριαρχεί στις πολεμικές του ταινίες, ενώ συχνές είναι οι πολύ σκληρές εικόνες από τις ναζιστικές-κυρίως- θηριωδίες, που σάρωσαν τη Ρωσία το διάστημα 41 ως το 44, όπου κι άρχισε η ηρωική αντεπίθεση των Ρώσων που διέλυσαν τον ναζιστικό στρατό.

     Ο Γκριγκόρι Τσουκράι εκπλήσσει με την "Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη", διότι αναδεικνύει την αντιηρωική πλευρά του πολέμου, κάνοντας καθημερινούς ανθρώπους σαλπιγκτές ενός ηχηρού αιτήματος για ειρήνη.

Με ελάχιστους διαλόγους, χωρίς βαρύγδουπες ή μελοδραματικές εκφράσεις ή πομπώδεις εξελίξεις στην πλοκή, ο Τσουχράι συνθέτει μια ιδιαίτερη καταγγελία ενάντια στον παραλογισμό του πολέμου.

             Η Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη δεν είναι, λοιπόν, μια ακόμη ταινία από τα χρόνια του πολέμου αλλά ένα αντιπολεμικό ποίημα διαποτισμένο από τον ρομαντισμό και το όνειρο .

Πίσω από τη λιτή κυριολεξία του στρατιώτη που νοσταλγεί το σπιτικό του και ψηλαφεί το πρώτο σκίρτημα του έρωτα στο πρόσωπο της Σούρα, στο τρένο της επιστροφής

αναφύονται συμβολισμοί απερίφραστα αντιπολεμικοί.

Αρωγός στο μήνυμα του Τσουχράι ενάντια στον πόλεμο στέκεται η φύση.

Είναι θεαματικό πόσο όμορφα κατάφερε μια ασπρόμαυρη ταινία να αποδώσει τη γοητεία της φύσης χάρη σε μια υποδειγματική φωτογραφία:

 Μάγεμα η φύσις κι όνειρο, οπως σημείωνε στους "Ελεύθερους Πολιορκημένους" κι ο Διονύσιος Σολωμός,σε "διάλογο" δυο αιώνων με κοινό καημό,

 ενόσω το τρένο του στρατιώτη, διασχίζει την ρωσική ύπαιθρο που με ανθισμένους κλώνους υποδέχεται την άνοιξη, 

Ο Έλληνας θεατής ίσως με αυτες τις εικόνες θυμηθεί και τον λόφο με τις παπαρούνες από τη "Ζωή Εν Τάφω" του Στρατη Μυριβήλη...

Είναι φανερό όμως πως, ενώ στις περισσότερες σοβιετικές πολεμικές ταινίες "η μονάδα" αποπροσωποποιείται κι απορροφάται από το συλλογικό στοιχείο κι από τη σκηνογραφική απεραντοσύνη των μαχών που την υπερβαίνει, ο Τσουκράι με την "Μπαλάντα" του αντέστρεψε αυτήν την τάση, φτιάχνοντας μια ξεκάθαρα ανθρωποκεντρική ταινία με τα καθεαυτά λιγοστά πρόσωπα να αναδεικνύουν σε πρωτο πλάνο τα μηνύματα της ταινίας του.

           Πρωταγωνιστής του ένας νεαρός στρατιώτης, ο γλυκύς Αλιόσα, που συνομιλέι με τον "Μικρό Στρατιώτη" του Δημήτρη Χριστοδούλου στο αντιπολεμικό τραγούδι του Λίνου Κόκκοτου, ενόσω πλανιέται στον κόσμο με τη μοναχική αθωότητα του "Μικρού Τυμπανιστή" που ψάχνει την αγαπη και τη θαλπωρή. 

Ο Αλιόσα  θα μπορούσε να είναι μέρος στη συντροφιά με τους "8 Ανθρώπους -που- Βαδίζουν στη Γη" στο σπαρακτικο αντιπολεμικό ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη με τους 8 στρατιώτες που τους συνθλίβει ο Πόλεμος τα απλά καθημερινά τους όνειρα και την οικογενειακή ευτυχία που μέσα από τη φτώχεια παλεύουν να χτίσουν...

Έτσι κι ο Αλιόσα  ως ανταμοιβή για το κατόρθωμά του δε θέλει παράσημο παρα να δει τη μάνα του και να επισκευάσει τη στέγη του σπιτιού του, γιατί όπως σημείωνε ο Ελύτης " 

"Πολλλα Δε θέλει Ανθρωπος

 να είν ημερός να ειν' άκακος.

λίγο φαί λίγο κρασί

Χριστούγεννα κι Ανάσταση..."

Η γυναίκεία παρουσία στην ταινία του Τσουκράι, προβάλλει στην ευγενέστερη εκδοχή της με τις δυο κορυφαίες ιδιότητες: Αυτήν της Μάνας στο πρόσωπο της Εκατερίνας, κι εκείνη της τρυφερής αγαπημένης, της Σούρας.

Η μάνα του στρατιώτη λοιπόν, στον Τσουκράι , που τόσο εκφραστικά την ερμηνεύει η πανέμορφη και διακεκριμένη Σοβιετική ηθοποιός Αντονίνα Μαξίμοβα προσλαμβάνει το σύμβολισμό της Οδύνης όπως αρχετυπικά της έχει αποδοθεί στην ορθόδοξη παράδοση και πολλές φορές έχει αποδοθεί στη σοσιαλιστική λογοτεχνία.

Δεν είναι η μάχιμη Μάνα του Γκόργκι,που αφυπνίζεται από τη θυσία του εργάτη γιου της. 

Είναι η μάνα του Εσταυρωμένου που βιώνει όλα τα απότοκα της ανθρώπινης κακίας και  του πολέμου, καθώς θάβει παιδιά σφάγια στον βωμό των πολεμοκάπηλων και θρηνεί στον Επιτάφιο του Ρίτσου ή στους Πόνους της Παναγιάς του Βάρναλη.

Τα κεντρικά πρόσωπα συμπληρώνονται από τον αγνό νεανικό έρωτα,τη δροσερή Σούρα...Δεν είναι μια Ανδρομάχη που εμψυχώνει τον στρατιώτη να πολεμήσει, αλλά η υπόμνηση μιας βίαια λεηλατημένης αθωότητας. 

Η ταινία που δεν αποσκοπεί στην παρουσίαση ενός ρομάντζου , ούτε εξυμνεί τα ανδραγαθήματα της μάχης κλείνει σε μια ευφυή "κυκλική" συμμετρία διαγράφοντας μια πλήρη περιστροφή συγκίνησης και πόνου για να αφήσει το πικρο της μήνυμα κόντρα σε όλους τους πολεμοκάπηλους που σέρνουν τους λαούς σε αναίτιες "σφαγές" ανά την Ιστορία...

        Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ του ουκρανικών καταβολών Σοβιετικού σκηνοθέτη φέρνει, λοιπόν, σε πρώτο πλάνο τους Μικρούς όπως το κάνουν οι απανταχού μεγάλοι ποιητές του κόσμου από τον Ρίτσο, τον Βρεττάκο ως τον Νερούδα και τον Λόρκα.

Στα" Μωρά του Κόσμου" της ευαγγελικής περικοπής δίνει φωνή και ο Τσουχράι για να μιλήσει για την αγάπη και τις ομορφιές της ζωής που οι μεγαλόσχημοι βυθίζουν στη στάχτη και στο αίμα εξ' ονόματος φιλόδοξων προσχημάτων για την απληστία και το μίσος...
Όλες αυτές οι διακειμενικές αντιπαραβολές αποδεικνύουν το οικουμενικό πνεύμα της ταινίας του Τσουκράι που δυστυχώς παραμένει πάντα επίκαιρο- ειδικά στην εποχή μας που έχουν αναζωπυρωθεί εθνοτικά πάθη κι ο κόσμος διολισθαίνει επικίνδυνα προς φασίζουσες αντιλήψεις με τον εθνικιστικό φανατισμό να αντικαθιστά την αγάπη στην πατρίδα με μίσος και φιλοπόλεμο πνεύμα ...

Ελπίζω κάποτε τέτοιες ταινίες σαν την "Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη" του Γκριγκόρι Τσουκράι να μην τις απολαμβάνουμε μονάχα για την αισθητική τους ή για να εμπλουτίζουμε τη σινεφίλ φαρέτρα μας, αλλά συνειδητοποιώντας την παιδευτική τους αξία και εμπλουτίζοντας τους ηθικούς μας ορίζοντες και τη συνείδησή μας ως πολίτες του Κόσμου...

Για να μην προσμένουν άδικα άλλες μητέρες στην άκρη αυτού του δρόμου έναν γυρισμό που δε θα δουν...

ΔΕΙΤΕ εδώ  ολόκληρη την  "ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ" 

                                      ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΓΚΡΙΓΚΟΡΥ ΝΑΙΜΟΒΙΤΣ ΤΣΟΥΧΡΑΙ

Γεννήθηκε στη Μελιτόπολ της Ουκρανίας στις 23 Μαιου 1921 κι έφυγε από τη ζωή 28 Οκτωβρίου του 2001.

Οι γονείς του χώρισαν όταν ο Γκριγκόρι ήταν 3 ετών κι αυτός μεγάλωσε στο πλευρό του πατριού του Pavel Antonovich Litvinenko, ο οποίος ηγείτο ενός κολχόζ.

Η μητέρα του, Κλαούντια  έλαβε μέρος στην κολεκτιβοποίηση και εργαστηκε και για τις αστυνομικές δυνάμεις.

Ο Γκριγκόρι Τσουχράι υπηρέτησε στον στρατό στη 19η Στρατιά

Πολέμησε στο Στάλινγκραντ και γύρω από τον ποταμό Ντον. 

Οι εμπειρίες του από τον Πόλεμο θα σφραγίσουν το έργο του.

Το 1944 θα προσχωρήσει στο Κομμουνιστικό Κόμμα.

Όταν τελείωσε ο πόλεμος σπούδασε κινηματογράφο στο VGIK.

Τη δεκαετία του 1950 ξεκίνησε να σκηνοθετεί δικές του ταινίες.

Το 1957 κέρδισε διεθνή αναγνώριση , αποσπώντας διάκριση στο Φεστιβάλ των Καννών για την αριστουργηματική ταινία ο 41ος σχετικά με τον Ρωσικό Εμφύλιο.

Το 1959 η "Μπαλάντα Ενός Στρατιώτη" θα αποσπάσει Βραβείο Λένιν ενώ και αυτή θα συγκινήσει το παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα με πολλές υποψηφιότητες για βραβεία -ακόμη και τα όσκαρ. 

Στην ταινία του "Καθαρός Ουρανός" ο Τσουκράι αφηγήθηκε την ιστορία ενός πιλότου που επιβωσε της γερμανικής αιχμαλωσίας αλλά αντιμετωπίστηκε ως προδότης...Η ταινία ασκούσε κριτική στον άτεγκτες μεθόδους του σταλινισμού.

Την τετραετία 1966-1971 ο Τσουχράι θα διδάξει ο ίδιος στο  VGIK,  που τον γαλούχησε κινηματογραφικά.

Το 1984 σκηνοθέτησε την τελευταία του ταινία.

ήταν παντρεμένος με την καθηγήτρια Ρωσικής Φιλολογίας, Ιράιντα με την οποία απέκτησε εναν γηιο τον Πάβελ (1946) -επίσης σκηνοθέτη και μια κόρη την Έλενα (1961), που επίσης ασχολήθηκε με το σινεμά.

Πέθανε από έμφραγμα το 2001 κι ετάφη στο  Vagankovo Cemetery.