Βασίλειος Μαρκεζίνης, Το Καλό και το Κακό στην Τέχνη και στο Δίκαιο

 Το Καλό και το Κακό στην Τέχνη και στο Δίκαιο, Μαρκεζίνης Βασίλειος

                                      Είδος: Δοκίμιο

                                      Βαθμολογία: 8,5/10

Σελιδες 397
Ετος 2009

Εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ

Ο καθηγητής Νομικής και πολιτικός αναλυτής Βασίλειος Μαρκεζίνης, γιος του γνωστού πολιτικού της Χούντας άφησε για λίγο τα άχαρα πεδία της πολιτικής πραγματικότητας και προσέγγισε το κορυφαίο ίσως θέμα της Φιλοσοφίας σε όλα τα μήκη και τα πλάτη.Το δίπολο Καλόυ - Κακού.

Ενας μικρος διακειμενικος θησαυρος ειναι η μικρή πραγματεία του Βασίλειου Μαρκεζίνη γυρω απο την εννοια του Κακού και της Δικαιοσυνης -κυρίως στη διάσταση που τους απέδωσε ο βιβλικος λόγος και οι "διαθλασεις" του μεσα από το πρίσμα της Λογοτεχνίας , της Μουσικής και της Ζωγραφικής ανα τους αιωνες.
Με λόγο εύληπτο εχουμε προσεγγίσεις στον ΦΑΟΥΣΤ αλλά και στο επικό έργο ΑΠΩΛΕΣΘΕΙΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ του Άγγλου Johnn Milton.
Ακολουθεί μια ευφυής σκιαγραφηση του πρωταγωνιστή από την οπερα Δον Τζιοβανι.
Αυτονόητη η παρουσία του DANTΕ με τους 7 κύκλους της Κόλασης στη "Θεία Κωμωδία" εφόσον μιλάμε για τν Σατανά στη λογοτεχνία.
Ξεχωριστή ενότητα αφιερώνεται στους Ρώσους ,όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο Τουργκένιεφ ή ο ποιητής Λέρμοντοφ...
Άλλωστε η ρωσική γραφή ειναι σύμφυτη με την έννοια της ηθικής σε μια διάσταση υπαρξιακή που ανάγεται μέχρι τη θεολογία...Ο Λέρμοντορφ είχε όμως εναν λυρισμό που τν περιμένεις περισσοτερο απο δυτικοευρωπαίους ρομαντικούς, αφού στο κολασμένο του ποίημα Demon ο εξεγερμένος του Δαίμων ερωτευεται μια κοπέλα τη Γεωργιανή πριγκίπισσαΤαμάρα (συνομιλώντας με καυκασιους μύθους)....

Με μάγεψαν εν γένει οι διακειμενικές αναφορές του Μαρκεζίνη όπου ίσως συνέβαλλε κι η σύζυγός του, Ευγενία,  με πανεπιστημιακές γνώσεις ρωσικής γλώσσας και Λογοτεχνίας:
Ωστόσο , λόγω της έμφασης στον "Απωλεσθέντα Παράδεισο" του Μίλτωνα, όμως, θεωρώ μικρή παράλειψη του Μαρκεζινη, να μην εντάξει και τον ΛΟΝΤΟΝ που στο ναυτικό μυθιστόρημα " Ο ΘΑΛΑΣΣΟΛΥΚΟΣ" συνομιλει οσο κανενας με τον John Milton , αφού παρεχει ενα ενσαρκο alter ego του "μιλτονικου" Εωσφορου ,μεσα από τον κυνικό και γοητευτικό "πρωταγωνιστή- καπετανιο Βολφ Λαρσεν".
Επισης δεν αναφερεται καθολου η θηλυκη εκδοχη του Πειρασμου,οπως την προσωποποιει η φρικιαστική φιγούρα της γητεύτρας Λιληθ).

Εντούτοις, οι λογοτεχνικές αναφορές που επέλεξε ο συγγραφέας να κάνει παρέχουν ενα επαρκές αποτέλεσμα. Ειδικα η αναλυση των Ρωσων και του John Milton κλεβουν τις εντυπωσεις.
Κάτι άλλο που με εξέπληξε ειναι καποιες σπερματικές αναφορές σε εικαστικές δημιουργίες σχετικές με το θέμα (πίνακες ,χαρακτικά ώς και γλυπτά). Ο Μαρκεζίνης αποκωδικοποιεί εξαίσια την εικαστικη σημειολογία του τρόπου απεικόνισης του Κακού.
Αυτή η συμπεριληψη της εικαστικης διαστασης του θεματος του "Δικαιου και της Φαυλοτητας" με τους εκπληκτικούς σχολιασμούς μου θυμισε την ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΣΧΗΜΙΑΣ ΤΟΥ UMBERTO ECCO.
Παραλληλα με αυτές τις καλλιτεχνικες αναφορες, γινεται και μια αντιπαραβολη της θεολογικης οπτικης του Δικαιου
"προς το ανθρωπινο δικαιϊκό συστημα της συγχρονης Δυσης , εχοντας οχημα καποιες περιπτωσεις κυριως απο την αμερικανικη νομικη πραγματικοτητα", στη λιγότερο ενδιαφερουσα πλευρά της πραγματείας αυτής, που δεν είμαι σιγουρη οτι λειτουργεί πολυ καλά στο επίπεδο των συσχετισμών .

Είναι η καλλιτεχνική και φιλοσοφική πλευρά που κυριαρχεί και μένει στον απλό αναγνώστη.

Μέσα από κορυφαίους λογοτέχνες αλλά και εικαστικους παρακολουθουμε μεταμορφωσεις και μεταγραφες της αρχετυπικης εννοιας του Κακου- της σαγηνης του και της αμφιλεγομενης ηττας του,στην οποια ζηλοφθονα "ζητα να συμπαρασυρει τον Άνθρωπο"
Το δοκίμιο αποκτά έτσι στοιχεια μιας εξαίσιας συγκριτικης μελετης γυρω απο τη λογοτεχνικη/ καλλιτεχνικη αποδοση της φιγουρας του Διαβολου οπως τον παρεδωσε αρχικα η Βιβλιος και τον μετεξελιξε η ανθρωπινη εμπνευση στο περασμα των εποχων...
Με ολα αυτα ,το σχετικα συντομο ταξιδι που μας χαριζει ο Μαρκεζινης παραμενει γοητευτικο σε μιαν ηδυπαθεια του πνευματος μαυλιστικη.
Παρά τις λιγοστές του σελίδες το βιβλίο αυτό συμπυκνώνει γοητεία και γνωσεις διευρύνοντας τους λογοτεχνικούς, αλλά και φιλοσοφικούς κυρίως ορίζοντες.
Σίγουρα υπήρχαν πολλά ακόμη να ειπωθούν και άπειρες προεκτάσεις στο θέμα αυτό... Εξαλλου, το θεμα του ΚΑΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ειναι ανεξαντλητο και οι αναφορες 400 σελιδων μοιραια δεν θα ειναι παρά "σταγονα στον ωκεανο"."Σταγονα" ανεκτιμητη ομως που ξεδιψα προς ωρας διψασμενους αναγνωστες.
Καταπληκτική πραγματεία, αξιόλογο ανάγνωσμα ανοιγει τους ορίζοντες της σκέψης, της αισθητικής μας και τους στοχασμούς μας ,δίνοντας έναυσμα για περαιτέρω αναζητήσεις και μελετη προς ποικιλες κατευθυνσεις.
Ο ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ προκαλέι θαυμασμο με το ευρος των γνωσεων του και την οξύτητα του πνευματος του , αποδεικνυοντας γιατι αξιωθηκε τοσες διακρίσεις στην ακαδημαϊκή του καριερα.
Ειναι απογοητευτικο οτι το βιβλιο αυτο ειναι εξαντλήμενο ,ειναι απογοητευτικο που μερικες φορες οι οικοι δε δινουν εμφαση σε τετοια βιβλια- κοσμηματα, που θα έπρεπε να πραμένουν σταθερά στην κυκλοφορία...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 

Πρόλογος στην ελληνική έκδοση
Κεφάλαιο 1
Το θέμα στο γενικότερο πλαίσιό του
Κεφάλαιο 2
Έξι πρόσωπα: Πραγματικά και φανταστικά
2.1 Το κακό στον κόσμο της τέχνης
(α) Ντον Τζιοβάνι: ο ακαταμάχητος αμοραλιστής
(β) Φάουστ: το ανήσυχο πνεύμα
(γ) Σατανάς (από τον Χαμένο Παράδεισο του Μίλτον): ο εκπεσών ηγέτης
2.2 Το κακό στην πραγματική ζωή
(α) Ο δολοφόνος στην υπόθεση Roper v. Simmons
(β) Υπότροπος για ασέλγεια εις βάρος παιδιών
(γ) Ο αδιάκριτος δημοσιογράφος στην υπόθεση Kay v. Robertson
Κεφάλαιο 3
Η έλξη των χαρακτήρων
3.1 Στη λογοτεχνία
(α) Ο κακός ήρωας εντυπωσιάζει ακόμη και όταν πεθαίνει ή τερματίζει τη ζωή του αμαυρωμένος από το δημιουργό του
(β) Ο καλλιτέχνης πιθανώς επιθυμεί να μας κάνει ακόμη και να προτιμήσουμε τον "κακό ήρωα" αντί του "καλού"
(γ) Κίνητρα που αναγνωρίζουν/συμμερίζονται οι άνθρωποι
(δ) Είναι τα ανθρώπινα κίνητρα που αποδίδονται στον κακό τόσο καθολικά κατανοήσιμα;
(ε) Γιατί στην ανθρωπομορφική σύλληψη ο "Θεός" φαίνεται πάντα τόσο υπεροπτικός, απόμακρος, ακόμη και ψυχρός;
(στ) Αποκλίνοντας από το "αναμενόμενο" πρότυπο
(ζ) Η μοναξιά του κακού (και του ευφυούς)
3.2 Στο δίκαιο
Κεφάλαιο 4
Δίκαιη τιμωρία;
4.1 Η αντιμετώπιση του αχρείου χαρακτήρα στην τέχνη
(α) Προκαθορισμένη συνοπτική τιμωρία
(β) Η τιμωρία είναι σοβαρή, αν όχι υπερβολική
(γ) Η παρέλευση του χρόνου και η επίδρασή της στην ερμηνεία του δικαίου
(δ) Η έλλειψη της έφεσης, ακόμη και θεωρητικά, εναντίον της θεϊκής ποινής
4.2 Στο δίκαιο
(α) Καλύτερη μεταχείριση του κατηγορουμένου
(β) Ο συνυπολογισμός των προσωπικών του χαρακτηριστικών
(γ) Μετριασμός της ποινής
(δ) Αδιάλειπτο ενδιαφέρον για τα δικαιώματα του αδίκως πράξαντος
(ε) Η εξισορροπητική διαδικασία της νομικής συλλογιστικής
Κεφάλαιο 5
Ορισμένοι τεχνικοί λόγοι που εν μέρει εξηγούν τις διαφορές
(α) Η θεϊκή δικαιοσύνη ορίζει σαφείς κατευθύνσεις
(β) Η ανάγκη προστασίας του κακοποιού
(γ) Αμελεί το δίκαιο τους καλούς;
(δ) Η ανθρώπινη δικαιοσύνη πρέπει να αντικατοπτρίζει τη μεταβαλλόμενη κοινωνία· η θεϊκή δικαιοσύνη μένει ως επί το πλείστον αναλλοίωτη
(ε) Διαφορετικά καθήκοντα
(στ) Η ανάγκη του νομικού να πείθει
(ζ) Κίνητρα, θεώρηση των πραγμάτων και νοοτροπία
Κεφάλαιο 6
Ο "αψεγάδιαστος" ήρωας
(α) Αινείας
(β) Ελ Σιντ
(γ) Με ελαττώματα αλλά ανθρώπινοι· αψεγάδιαστοι αλλά άψυχοι: μια ρωσική χροιά στη συζήτηση
Κεφάλαιο 7
Ο έλεγχος της σκέψης των ανθρώπων
(α) Άλλη μια μορφή του κακού;
(β) Η σοβιετική λογοτεχνία από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 και μετά
(γ) Τα αποτελέσματα του ελέγχου
(δ) Οι μέθοδοι άσκησης της πίεσης
Κεφάλαιο 8
Ενώνοντας τις τελείες
(α) Πρώτο θέμα: η τέχνη και το δίκαιο βασίζονται στη ζωή
(β) Δεύτερο θέμα: η σύνδεση της τέχνης με το δίκαιο
(γ) Τρίτο θέμα: η αλληλεπίδραση μεταξύ πραγματικού και επινοημένου και πώς το δεύτερο μπορεί να εμπλουτίσει το πρώτο
(δ) Τέταρτο θέμα: "τέλεια" έναντι "ατελούς" δικαιοσύνης;
(ε) Πέμπτο θέμα: "καλό" και "κακό" και η εναλλακτική μιας αμφίσημης ανθρώπινης ύπαρξης
(στ) Έκτο θέμα: ο χαρακτήρας ως αντανάκλαση των εμπειριών της πραγματικής ζωής
του δημιουργού του
(ζ) Έβδομο θέμα: ο αμφίσημος χαρακτήρας των ανθρώπων
(η) Υστερόγραφο: προμήνυμα καταιγίδας
Βιβλιογραφία