Πασχαλία ΤΡΑΥΛΟΥ, Η Γιατρίνα

                                                            Η Γιατρίνα, Πασχαλία Τραυλού
                                                             Είδος: Εποχής
                                                             Βαθμολογία: 10/10
                                                               

Ύστερα από το ευφυές φινάλε της Τριλογίας της για το Ολοκαύτωμα, φέτος η Πασχαλία Τραυλού ταξιδεύει στις αρχές του 20ου αιώνα παρέα με μια ξεχωριστή ηρωίδα.

Μη σας ξεγελάσει ο τίτλος όμως, διότι αυτή η Γιατρίνα είναι διαφορετική από τις άλλες κι αποζητά την ίαση μιας εσωτερικής ,ανομολόγητης πληγής.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σε ένα συντηρητικό  χωριό του Αυστρουγγαρίας, το Ναγκιρέβ, καταφθάνει μια άγνωστη νέα γυναίκα.

Με τις γνώσεις στην πρακτική ιατρική και στα βότανα της φύσης,

 και με τη διάθεσή της να βοηθά, 

κερδίζει μια θέση στην μικροκοινωνία του χωριού και τον τίτλο της "Γιατρίνας"
Με τις μυστικές της δεξιότητες προσπαθεί να απαλύνει σώματα και ψυχές.
Οι πληγές όμως είναι πολλές για μια πατριαρχική κοινωνία, που έχει χρίσει τη γυναίκα υποζύγιο του ανδρός κι έρμαιο αρτηριοσκληρυντικών θεσμών .
Όταν όμως η νεοφερμένη αποφασίζει να κινήσει τα νήματα της μοίρας αποδίδοντας τη δική της ιδιότυπη δικαιοσύνη τα πάντα θα ανατραπούν.

Η ζωή κι ο θάνατος συμπλέκονται αξεδιάλυτα ενώ το δίκαιο και το άδικο συγχέονται, στην καθημερινότητα του Ναγκιρέβ, όταν το πέρασμα του Α Παγκοσμίου Πολέμου σαρώνει την καθημερινή ζωή του χωριού φέρνοντας ανακατάξεις και θαμμένα μυστικά στο φως.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Η "Γιατρίνα" αποτελεί ένα από τα πιο ξεχωριστά μυθιστορήματα όχι μόνο της Πασχαλίας Τραυλού , αλλά και των  τελευταίων χρόνων.
Το πρώτο θεαματικό στοιχείο είναι πως η "Γιατρίνα" ξεφεύγει από τον ελληνοκεντρικό πυρήνα που χαρακτηρίζει τη συντριπτική μερίδα της λογοτεχνικής μας παραγωγής, καθώς μας ταξιδεύει στην κεντρική Ευρώπη και μάλιστα σε μια μεταβατική της περίοδο.
Ένα βιβλίο που σε πρωτογενές επίπεδο διαβάζεται απνευστί κυοφορώντας πίσω από το κοινωνικό του προκάλυμμα μια δραματική ρομαντική ιστορία που τη σαρώνει η θύελλα της Ιστορίας, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται  κι ένα δράμα εσωτερικό.

Μια δυνατή ιστορία αγάπης, πολέμου κι επιβίωσης.

Ένα γοητευτικό μυστήριο κι ένα πλέγμα ανθρώπινων σχέσεων που συγκινούν.
Γύρω από την πρωταγωνίστρια Φαζέκας ένας χορός ετερόκλητων προσώπων , που κινούνται στο αποπνικτικό πλαίσιο μιας συντηρητικής κοινωνίας, όπου τον πρώτο λόγο έχουν οι προκαταλήψεις και η εκκλησιαστική εξουσία.

        Φορέας της, ο πατήρ Αμπρούς που με τη βιβλική ακαμψία ενσπείρει τον φόβο στην κοινωνία του χωριού και κηρύττει τον πόλεμο σε οποιοδήποτε απόπειρα προόδου...

Στον αντίποδα η αιρετική Άγκνες που διατηρεί το πορνείο της περιοχής , με τη μελαγχολική ανιψιά της, την ευαίσθητη  Μπιάνκα να αποτελεί τη βασική εκπρόσωπο του ερωτικού σπαραγμού.

Ανάμεσα σε όλους, το ρομαντικό αγόρι με τα τριαντάφυλλα που κυνηγά μεγαλεπήβολα οράματα με ανυπολόγιστο κόστος, 

κι ο μορφωμένος Γκόρκι, που παραμένει εγκλωβισμένος στις απαρχαιωμένες αντιλήψεις και συμβολίζει την κοινωνική ομοιόσταση όσων επιλέγουν να μένουν αμέτοχοι, φοβούμενοι την ευθύνη.Η περίπτωσή του κι άρνησή του να στηρίξει το δίκαιο και την εξέλιξη, ενώ έχει επίγνωση πως αποτελούν τον σωστό δρόμο- θυμίζει λίγο τη ρήση του Dante Aligueri πως 

"Τα σκοτεινότερα διαμερίσματα της κόλασης είναι φυλαγμένα γι αυτούς που σε καιρούς μεγάλης ηθικής κρίσης έμεινα  ουδέτεροι..." 
          Η "Γιατρίνα" της Πασχαλίας Τραυλού έχει όμως να δώσει περισσότερα από αυτό το [ρωτογενές επίπεδο της  μυθιστορίας που συνεπαίρνει αφεαυτής:

Όπως και το "Φιλί Στα Μάτια" της ίδιας, η Γιατρίνα αποτελεί ένα βαθιά κοινωνικό-αν όχι και... καταγγελτικό βιβλίο.

Από τις σελίδες της ξεπηδά μια αγωνία για τη γυναικεία μοίρα και τη θέση της γυναίκας στο κοινωνικό γίγνεσθαι διαχρονικά.

Έκδηλη και στη "Γιατρίνα"  είναι η απερίφραστη καταδίκη της πατριαρχίας, που αλυσοδένει το συλλογικό ασυνείδητο ακόμη και σήμερα με τα σκοινιά της προκατάληψης που οδηγεί σε παντός είδους βία-ηθική, σωματική, ψυχική-διαβρώνοντας σχέσεις , οικογένειες και κατ επέκταση τους αρμούς της κοινωνικής ζωής...

            Η πρωταγωνίστρια, Σουζάννα Φαζέκας, είναι από τις πιο αμφιλεγόμενες πρωταγωνίστριες βιβλίου που έχω συναντήσει.
Καταρχήν, η ηρωίδα αποποιείται τη στερεοτυπική γυναικεία γλυκύτητα και συγκατάβαση, μη διστάζοντας να πάρει τη ζωή της στα χέρια της και να δραστηριοποιηθεί σε πιο ανδροκρατούμενα χωράφια.
Δυναμική, άκαμπτη , κυριαρχική, η Σουζάννα Φαζέκας "αρνείται" να αναλωθεί σε... ρομαντικές προσδοκίες, ρισκάροντας -συγγραφικά- να γίνει και αντιπαθής " όπως ακριβώς κι η σκανδαλωδώς κυνική "Δεσποινίδα" του Ίβο Άντριτς.
Η Φαζέκας, όμως, υπηρετεί μια δική της εσωτερική ηθική και επιθυμία για απόδοση δικαιοσύνης όπως τη στερήθηκε η δική της ύπαρξη.

Είναι περισσότερο από πρόδηλη η τραγική συνάφεια της Φαζέκας προς τη Φραγκογιαννού του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, που με την τόλμη του Ευρυπίδη-αλλά δίχως την αισιοδοξία εκείνου- συνθέτει κι αυτός ένα ιδιότυπα φεμινιστικό αλλά και υπαρξιακό δράμα :

        Εν αντιθέσει, όμως, με τον Σκιαθίτη πεζογράφο,

στο δράμα που στήνει η Παχαλία Τραυλού βλέπουμε μια ιδιότυπη" εξωστρέφεια":

Εδώ η γυναίκα αρνείται τη "θυματοποίηση", την "αυτοκαταστροφή" και την "αναδίπλωση", που εισηγείται έμμεσα στη Φόνισσα ο Παπαδιαμάντης, εσωτερικοποιώντας την καταπίεση και τον θυμό στα πλαίσια του ιδιου του φύλου...

Εδώ η γυναίκα αντεπιτίθεται-με απόληξη όμωςε το ίδιο εν τέλει ηθικό δίλημμα και την ταλάντευση ανάμεσα στη θεία και την ανθρώπινη δικαιοσύνη.... 
Τούτη η ηθική αμφιταλάντευση ανάμεσα στο καλό και στο κακό σχετικοποιεί τις έννοιες τους πέρα από τη μανιχαϊστική ακαμψία προσδίδοντας ένα βάθος ψυχογραφικό.
Η ψευδαίσθηση της κυριαρχίας ενός Ανθρώπου πάνω στο πεπρωμένο άλλων ανθρώπων υποβάλλει ένα έμμεσο σχόλιο γύρω από την -επικίνδυνα ενίοτε- κοντόφθαλμη ανάγνωση του κόσμου και του δικαίου μέσα από το ασφυκτικό πρίσμα της περιορισμένης οπτικής γωνίας ενός ατόμου:

Άπό αυτήν την άποψη , η Γιατρίνα συνομιλεί μυστικά με τον "Μυστηριώδη Ξένο" του Μαρκ Τουέιν, μια νουβέλα που εξελίσσεται σε ένα χωριό της Αυστρίας σαν το Ναγκιρέβ (πολλούς αιώνες πρίν) κι αναδεικνύει τη σχετικότητα που διέπει τον φθαρτό κόσμο και την ανθρώπινη ηθική.

Και στη Γιατρίνα ενυπάρχει ένας στοχασμός γύρω από τον Χρόνο και τον Θάνατο, που συχνά δαμάζουν ή μεταμορφώνουν τα ανθρώπινα έργα και τις χθόνιες προσδοκίες.

Η Πασχαλία Τραυλού κατορθώνει να στήσει μιαν ομιχλώδη και μυστηριακή σκηνογραφία, όπου μια λασπώδης  φύση προεικονίζει τις σκιές στις ψυχές των ανθρώπων και συμπράττει μαγικά στα πάθη τους.

Το Ναγκιρέβ της Τραυλού κι οι άνθρωποί του  βρισκονται σε ομολογία προς το πολωνικό χωριό ΑΡΧΕΓΟΝΟ της Νομπελίστριας, Olga Tokarguk, όπου επίσης το διατρέχουν οι μπόρες των καιρών και τα ηθικά διλήμματα των κοινωνικών ανατροπών-με τη μυστηριακή φύση να παρακολουθεί βουβός, αλλά φιλοπερίεργος θεατής.

Υπάρχει κι εκεί ένα αθώο πλάσμα όπως ο Βίτορ, μια κοπέλα περιθωριακή η Σταχούλα, και πλήθος άλλοι αντιπροσωπευτικοί ανθρωπότυποι που συνθέτουν από κοινού το κοινωνιολογικό μωσαϊκό της υπαίθρου στις απαρχές του 20ουαιώνα...

Η συγγραφέας κατορθώνει να αποδώσει με ψυχογραφική αρτιότητα όλες τις διακυμάνσεις της ηρωίδας της σκιαγραφώντας τα κίνητρα και την απώτερη αλήθεια της.

          Η Φαζέκας και τα διλήμματα της υπήρξαν στα αλήθεια όπως ακριβώς συνέβη και με μια ανάλογη πρωταγωνίστρια ενός άλλου βιβλίου, την Αγκνές της Hanna Kent στα "Έθιμα Ταφής".Μια αντιστοίχως τραγική φιγούρα επέλεξε κι η Πασχαλία Τραυλού και με παρεμφερή τρόπο καθιστά τον αναγνώστη κοινωνό της αγωνιώδους εσωτερικής διαδρομής που διέσχισε η Φαζέκας μέχρι τη δική της Νέμεση, αφού μας σύστησε τη μικροκοινωνία όπου έζησε και μας "έχρισε νοερά ντόπιους", όπως συνέβη σε κείνο το οξυδερκές μυθιστόρημα της Ιρλανδής Κεντ.

           Από τους συσχετισμούς με τόσα άλλα ξένα μυθιστορήματα, εύλογα προκύπτει πως η "Γιατρίνα" της Πασχαλίας Τραυλού  είναι μια εμπνευση καινοφανής για τα ελληνικά δεδομένα που παρουσιάζει συνάφεια με μεγάλα έργα [περισσότερο] του εξωτερικού- 

όχι μονο λόγω της τοπογραφικής της "μετατόπισης" προς την Κεντρική Ευρώπη,

αλλά και λόγω ενός ζόφου σχεδόν γοτθικού, που ξεφεύγει από τα ελληνοκεντρικά μοτίβα της πεζογραφίας μας.

          Είναι ενθαρρυντικό να συναντάς πέννες διαπρεπείς, που δεν επαναπαύονται στις δάφνες της αναγνωρισιμότητας τους, αλλά αναζητούν να διαβούν νέα μονοπάτια.

Η "Γιατρίνα" της Τραυλού συνιστά ένα ακόμη δείγμα πρωτοτυπης αλλά και φλογερής γραφής που ο  αναγνώστης το κλείνει πλούσιος σε συναισθήματα αλλά κυρίως σε ηθικούς στοχασμούς. 

Με αγωνία αναμένουμε την επόμενη έμπνευση της αγαπημένης συγγραφέως που ανεβάζει τον πήχυ κάθε φορά και ψηλότερα..