Σερβικη Λογοτεχνία (3): Σλόμπονταν Σέλενιτς , Πατέρες και Προπάτορες

                                Πατέρες και Προπάτορες, Σλόμπονταν Σέλεντις
                                  Είδος: Κοινωνικό/Ιστορικό Μυθιστόρημα
                                  Βαθμολογία : 10/10
                                           

Slobodan Selenic
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 397
Τίτλος πρωτοτύπου: Ocevi i oci
Μετάφραση: Χρήστος Γκούβης
Τιμή 23, 40-14, 90ευρώ

Ανάμεσα σε εμβληματικά έργα της σέρβικης λογοτεχνίας όπως αυτά του Νομπελίστα Ίβο Άντριτς, νουβέλες υπαρξιακές όπως το Στόμα Γεμάτο Χώμα και βιβλία του Ντανίλο Κις , ξεχωριστή θέση και μια δική του ιδιότυπη λάμψη διατηρεί το συγκλονιστικό μυθιστόρημα του Σλόμπονταν Σέλενιτς "Πατέρες Και Προπάτορες", που το ελληνικό αναγνωστικό κοινό έχει την ευκαιρία να το διαβάσει από τη σειρά Ορίζοντες των Βαλκανίων των Εκδόσεων Καστανιώτη και την αξιεπαινη μεταφραστική προσπάθεια του Χρήστου Γκουβή
Ένα βιβλίο πορτρετο για τη νεοσύστατη Γιουγκοσλαβία των αρχών του 20ου αιώνα αλλά και για τη σχέση με τις προσωπικές ρίζες μας.Προσωπογραφία εθνική και οικογενειακή συνάμα!
Δυστυχώς το έργο αυτό  δεν ακούστηκε όσο τού άξιζε , όμως είναι ένα δυνατό βιβλίο που πραγματικά κατατρύχει τον αναγνώστη πολύ αφοτου το κλείσει, εγγράφοντας μέσα του γνώση, και οδύνη.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
1925.Ο Στέβαν Μεντάκοβιτς γιος ενός εύπορου Σέρβου εμπόρου , του πράου Μιλούτιν, μεταβαίνει στο Μπρίστολ για μεταπτυχιακές σπουδές στη Νομική.Ενόσο προσπαθεί να κατανοήσει την αγγλική νοοτροπία ο Στέβαν γνωριζει την όμορφη συνεσταλμένη Ελιζαμπεθ με τα πύρινα μαλλιά κι ενα ισχυρό ειδύλλιο ανθίζει ανάμεσά τους.
Μαζί εγκαταλείπουν την Αγγλία για να χτίσουν μια νέα ζωή στο Βελιγράδι, την εποχή που οι ρευστές συνθήκες στη Λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου είχαν συνενώσει ετερόκλητες, αλληλοσυγκρουόμενες εθνότητες σε μια νέα κρατική οντότητα, τη Νοτιοσλαβία (Γιουγκοσλαβία).
Ο Σέρβος Στέβαν και η Αγγλίδα Ελιζαμπεθ καλούνται τώρα να γεφυρώσουν τις πολιτισμικές τους διαφορές , σε μια ακουσία διαμάχη μεταξύ ανατολίτικου βαλκανισμού και δυτικοευρωπαικής κουλτούρας.
Και όσο οι μπόρες της Ιστορίας μεταλλάσσουν το σκηνικό, οι υφέρπουσες αντιθέσεις του ζευγαριού θα εκδηλωθούν δυναμικά πάνω στον γιο τους, τον Μιχάιλο Μεντάκοβιτς που κάτω από τη σκιά του Τίτο θα έρθει σε σύγκρουση με την οικογένειά του αναζητώντας την προσωπική του ταυτότητα στον ριζοσπαστισμό των Παρτιζάνων.
Οι συνέπειες θα είναι ολέθριες για όλους, σφραγίζοντας τη μοίρα της οικογένειας.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ 
Το έργο "Πατέρες και Προπάτορες" του Σλόμπονταν Σέλενιτς αποτελεί μια αριστουργηματική μυθιστορηματική σύνθεση , που συνδυάζει αριστοτεχνικά την πολιτική με την ατομική τραγωδία μέσα από ένα ψυχογραφικό πρίσμα , εκπλήσσοντας με την ευφυία κ την ευστοχία του.
Ένα βιβλίο γεμάτο από αυτόν τον ωραίο και βαθύ  βαλκανικό συναισθηματισμό τόσο οικείο στον Έλληνα με το επίσης έντονο θυμικό.
Εν πρώτοις, το "Πατέρες&Προπάτορες" διαβάζεται ως μια οικογενειακή ιστορία με φόντο την αναδυόμενη Γιουγκοσλαβία με τις αντιθέσεις του 20ου αιώνα.
Ένας Σέρβος νομικός και μια ευγενική Αγγλίδα με πληγές από το χθες ενώνουν τις τύχες τους, σε μια συνύπαρξη γεμάτη εσωτερικές αντιφάσεις στη σκιά της Αγάπης και της Ιστορίας.
Γύρω τους πρόσωπα όπως ο Σέρβος ευπατρίδης Μιλούτιν Μετάκοβιτς, με τη σοφή συμπόνια των σεμνών γηρατειών, που παραχωρούν τα ηνία στη νιότη καταφάσκοντας τον νέο κόσμο-
καθώς  και η οικονόμος Νάνκα που εκφράζει την ακατέργαστη ψυχή της σερβικής υπαίθρου , με αφοσίωση στα παραδοσιακά αρχέτυπα και στους πατροπαράδοτους θρύλους.
Κι όσο ο Μιλούτιν αντιπροσωπεύει την παλιά Σερβία που αναζητά να προοδεύσει ακολουθώντας το μονοπάτι της Ευρώπης η Νάνκα συμβολίζει την εθνικιστική ομοιόσταση , διαποτισμένη με την περιώνυμη σέρβικη ξεροκεφαλιά, τη βαλκανική αδιαλλαξία και την προσκόλληση στα πατριαρχικά πρότυπα, με την οικειοθελή υποταγή της Γυναίκας στον Άντρα, του Ραγιά στον Προεστό.Η Νάνκα, έτσι,  γίνεται φορέας του λαογραφικού στοιχείου στο βιβλίο. 
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελιζαμπέτα και ο Στέβαν βιώνουν τον έρωτά τους και οικοδομούν το σπιτικό τους, μεγαλώνοντας το παιδί τους, τον κοκκινομαλλη μοναχογιό τους Μιχάιλο.
Η οικογενειακή ζωή του ζεύγους Μεντάκοβιτς ξετυλίγεται μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Στέβαν, σε γλώσσα αναλυτική και παραστατική, συχνά απρόσμενα τρυφερή κι άλλοτε συντριπτικα ορθολογιστική, αμυνόμενη στον πόνο.
Δεν απουσιάζει φυσικά ούτε η σεξουαλικότητα κ η ανάδειξη των ωραίων ιδιαιτεροτήτων της ανάμεσα στο ζευγάρι.Άλλωστε από αυτήν εκκινούν πολλά...
Εντούτοις ένα συγγραφικό εύρημα - αυτό των επιστολών  δίνει τον λόγο εμβόλιμα και στην Ελιζαμπέτα, φωτίζοντας το θέμα κι από τη δική της αγγλόφωνη και χαμηλόφωνη πλευρά, που ο συγγραφέας μας την παρουσιάζει με χωρία ολόκληρα στα αγγλικά ή σε εσκεμμένες ασυνταξίες.
Η δυσκολία προσαρμογής, η γλώσσα, η ένταξη σε μια πιο συντηρητική κοινωνία, με στενότερους όμως ανθρώπινους δεσμούς αποτυπώνονται με παραστατικό τρόπο στον λόγο της Αγγλιδούλας που- αν και άντρας- ο συγγραφέας Σέλενιτς τον αποδίδει με όλες του τις γυναικείες ιδιαιτερότητα.
Σε όλο αυτό υπάρχει μια χροιά αυτοβιογραφική καθώς ο Σλόμπονταν Σέλενιτς σπούδασε κι ο ίδιος στην Αγγλία.
Ίσως μέσα από το πρωταγωνιστικό ζευγάρι επιχειρεί να ισορροπήσει ο ίδιος τις αντίρροπες τάσεις μέσα του ανάμεσα στη δυτική νοοτροπία που τον γοήτευσε, και στη σέρβικη γνησιότητα που ενορχήστρωνε τον παλμό της καρδιάςτου.
Ο συγγραφέας σκηνοθετεί ένα ειλικρινές και συχνά αιχμηρό πορτρέτο του σέρβικού λαού- σκιαγραφώντας πολλές από τις παθογένειές του.Πρόκειται για μια επώδυνη εντιμότητα λόγου κ σκέψης, όπου παρατίθεται μια μια σύνοψη του πολιτικού παρασκηνίου ίδρυσης του γιουγκοσλαβικού κράτους,με τον καιροσκοπισμό, τις ίντριγκες της βασιλικής αυλής, και τον διαρκώς παρόντα  πόλεμο να χαρακτηρίζουν τα παιχνιδια εξουσίας που καθόρισαν τη σερβική κακοδαιμονία.
Το αποκορύφωμα έρχεται με την αποχώρηση των Γερμανών και την επικράτηση των δυνάμεων του κομμουνισμού κάτω από τη σταλινική επιρροή και φυσικά την εμβληματική φιγούρα του Γιόζιπ Μπρος Τίτο.
Κάθε πολιτική πληροφορία είναι ενταγμένη στην πλοκή μέσα από έξυπνους διαλόγους κ αντιπαραθέσεις χαρακτήρων, γι αυτό ίσως παρατηρείται μια αποσπασματικότητα.
Η γερμανική εισβολή κι η Κατοχή δεν αποδίδονται αναλυτικά κι ίσως αυτό ειναι η μοναδική δυσαρμονία στο κείμενο.
Ωστόσο, ο Σέλενιτς ιχνηλατεί επαρκώς τον τρόμο που άπλωσε ο αυταρχισμός του νέου καθεστώτος, του κομμουνιστικού, εκμηδενίζοντας τον απλό πολίτη.
Πληρέστερα, αυτό το ζήτημα ο αναγνώστης θα το ανακαλύψει με σπαρακτικό τρόπο στο έργο του Ντόμπρισα Τσόσιτς , την "Εποχή Της Εξουσίας".
Παρόλαυτα στο "Πατέρες κ Προπάτορες", δεν είναι η πολιτική διακύβευμα,  αλλά η επίδραση της στην οικογενειακή ζωή -κι αντιστρόφως- η αποφαστιστική συμβολή των οικογενειακών βιωμάτων στον τρόπο που το άτομο τοποθετεί τον εαυτό του στη συγκυρία.
Ο συγγραφέας πίσω από την οικογενειακή ιστορία της Ελιζαμπέτα, του Στέβαν και του μοναχογιού τους Μιχάιλο, υποβάλλει το υπόστρωμα ενός καθαρά φρουδικού ψυχογραφήματος.
Στέβαν και Μιχάιλο Μεντάκοβιτς:
Η σχέση πατέρα και γιου απομυθοποιείται ενόσο χαρτογραφείται με μια διεισδυτικότητα που ξαφνιάζει
 και σοκάρει με την αλήθεια της , καθως ταλαντεύεται ανάμεσα στην εύλογη στοργή και τον ανταγωνισμό για τη θέση του κυρίαρχου αρσενικού, όσο η μητρότητα παραγκωνίζει τη σεξουαλική επικοινωνία του ζευγαριού, αφού πρωταγωνιστής χρίζεται το παιδί εκτοπίζοντας στον ρόλο του κομπάρσου τον άλλοτε σύντροφο, που θα ματαιωθεί σεξουαλικά.
Η οικογένεια Μεντάκοβιτς λειτουργεί έτσι σε ένα ασυνείδητο "τριγωνικό σχήμα", με τη μάνα- θηλυκό στην κορυφή "του", να κινεί τα νήματά του, μετατοπίζοντας τα όρια της δυαδικότητας που χαρακτηρίζουν τα υγιή ανδρόγυνα και δίνουν ένα ορθό κοσμοειδώλο κ μοτίβο σχέσεων στο παιδί.
Όταν αυτό το πρότυπο διασαλευθεί η οικογενειακοί αρμοί καταλύονται εκ των έσω, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης στο βιβλίο.
               Παρακολουθούμε, δηλαδή, μια οικογένεια παγιδευμένη σε ένα οιδιποδείο συμπλέγμα - που ο συγγραφέας το στοιχειοθετεί άρτια ως άριστος γνώστης της ανθρώπινης Ψυχολογίας, όπως την παρέδωσαν ο Φρόυντ κι ο Έρικσον.
Μια οιδιπόδεια ενοχή, και μια απόρριψη που διαστρεβλώνει την αυτονόητη γονεική αγάπη, παραμορφώνει τη μητρική στοργή , και αλλοιώνει τον παιδικό ψυχισμό κατά τη μετάβασή του,
από τον μικρόκοσμο της οικογένειας στο μακροστερέωμα της κοινωνικής πραγματικότητας έξω από το σπίτι.
Η καταστροφή είναι αναπόφευκτη κι έρχεται με τρόπο που σου κομματιάζει κυριολεκτικά την ψυχή.Εικόνες και συναισθηματα που σε σημαδεύουν
Μέσα στις σελίδες του " Πατέρες και Προπάτορες"  μας περιμένει η απώτατη οδύνη όπως μόνο η βαλκάνια ψυχή ξέρει να τη βιώνει σε έναν τόπο όπου διαχρονικά η Πολιτική συντρίβει τον Άνθρωπο.
Ο απόηχος του βιβλίου αφήνει μια γεύση πικρή που δυσκολεύεσαι πολύ να απαλύνεις.
Πορεία που προβληματίζει και διδάσκει κάθε γονέα αναγνώστη, αλλα και είναι τόσο οικεία στον πολίτη των Βαλκανίων!
Το Πατέρες και Προπάτορες ειναι ένα έργο που πρέπει να διαβαστεί από οποιονδήποτε θέλει να αφουγκραστεί τη Βαλκανική Ιστορία, τις παγίδες της μεγάλης αγάπης, την οικογενειακή αλήθεια  αλλά και τις ανεξιχίαστες διαδρομές του ανθρώπινου ασυνείδητου.
Είναι βέβαιο πως ειδικότερα ο Έλληνας θα νιώσει βαθιά τις σελίδες του καθώς μες στους αιώνες συμπορευόμαστε - ανυπότακτοι, και συναφείς θρησκευτικά και πολιτισμικά  με τον σερβικό λαό στο κοινό βαλκανικό μας πεπρωμένο σπαρμένο πόνο, "κόκκαλα ηρώων  ιερά" και άσβεστο πάθος για τη ζωή.

ΥΓ. Στην ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ μπορείτε να το βρειτε με 30% εκπτωση)