Υπόγειος Σιδηρόδρομος , Κολσον Γουαϊτχεντ
Είδος: Κοινωνικό
Βαθμολογία: 9/10
Πρόσφατα επανήλθε στην επικαιρότητα ένα εξαίσιο βιβλίο που το 2017 απέσπασε την κορυφαία λογοτεχνική διάκριση καθώς βραβεύθηκε με PULITZER (Pulitzer Prize for Fiction) έχοντας και άλλες διακρισεις οπως National Book Award, Andrew Carnegie Medal, αλλά και το Arthur C. Clarke Award κλπ.
Πρόκειται για το βιβλίο του Κόλσον Γουάιτχεντ "Υπόγειος Σιδηρόδρομος", που πραγματεύεται το επονείδιστο κεφάλαιο της Δουλείας στην Αμερική καθώς και τις ρατσιστικές του προεκτάσεις που φτάνουν ακόμη και ως τη σημερινή εποχή.
Ο "Υπόγειος Σιδηρόδρομος" έγινε τηλεοπτική σειρά που το κοινό έχει την ευκαιριά να ανακαλύψει στις συνδρομητικές πλατφόρμες της Amazon.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η Κόρα είναι μια 15χρονη σκλάβα σε μια από τις πολλές βαμβακοφυτείες του Νότου.Βιώνει τις εφιαλτικές συνθήκες της Δουλείας και μοιράζεται τον φόβο ,την πείνα ,τις ταπεινώσεις, τα βασανιστήρια.
Η Κόρα, όμως, είναι περιθωριοποιημένη κι από τους υπόλοιπους Αφρικάνους λόγω της ορφάνιας της, ώσπου γνωρίζεται με τον Σίζαρ που της προτείνει απόδραση μέσα από τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο,ένα μυστικό δίκτυο φυγάδευσης νέγρων προς τις "ελεύθερες Πολιτείες .
Έκτοτε η Κόρα θα διασχίζει την αμερικάνικη επικράτεια ως φυγάδα, για να γνωρίσει ποικίλα προσωπεία της Δουλείας οραματιζόμενη πάντα την ελευθερία της.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Ο "Υπόγειος Σιδηρόδρομος" του Γουάιτχεντ ανήκει στα καταγγελτικά λογοτεχνικά βιβλία με θέμα τη Δουλεία των Νέγρων, που κηλίδωσε τη "Δυτική" Ιστορία τον 18ο κ τον 19ο αιώνα για να μεταλλαχθεί τον 20ο σε μια ευρεώς ρατσιστική θεώρηση του κόσμου- από την Κου Κλουξ Κλαν της Αμερικής ως το Άπαρτχάιντ της Νοτίου Αφρικής αλλά και το Ολοκαύτωμα.
Προεξάρχουσα αυτής της θεματολογίας στάθηκε φυσικά η Χάρριετ Μπίτσερ Στόου που με την εμβληματική "Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά "στρατεύθηκε στον αγώνα για την απελευθέρωση των νέγρων της Αμερικής, συνθέτοντας εναν λογοτεχνικό ύμνο στα ανθρωπιστικά ιδεώδη.
Ακολούθησαν αρκετά ακόμη σχετικά αναγνώσματα. Ενδεικτικό δείγμα της πιο "πρόσφατης" βιβλιογραφίας είναι ο νεανικός "Βουγ Ζαργάλ" του-16χρονου τοτε!- Βικτόρ Ουγκό για την απελευθερωση των Μάυρων της Αϊτής
Προσφάτως ανακαλύψαμε το αυτοβιογραφικό "12 Χρόνια Σκλάβος" του Σόλομον Νορθαμπ,
ενώ ξεχώρισαν κι οι "Σκλάβοι της Ελευθερίας" Guiseppe Conte, μια ναυτική ουτοπία για έναν δικαιότερο κόσμο με αφορμή την απελευθέρωση ενός φορτίου σκλάβων από τον οραματιστή καπετάνιο Φλοριάν.
Αίσθηση έκανε και το γυναικοκεντρικό "Εφεύρεση των Φτερών"της Kidd για τη διπλή καταπίεση λόγω του φύλου και της φυλής...
Σε όλα αυτά ο Kόλσον Γουαιτχεντ ήρθε να προσθέσει τον "Υπόγειο Σιδηρόδρομο" με πρωταγωνίστρια μιαν οξυδερκή νέγρα, την Κόρα, που πασχίζει να επιβιώσει διεκδικώντας την αξιοπρέπειά της και μια ελεύθερη ζωή γνώσης και αγάπης.
Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς "τι παραπάνω προσφέρει ανάμεσά τους αυτό το καινούριο μυθιστόρημα πέραν του αυτονόητου αντιρατσιστικού του μηνύματος", ώστε να αποσπάσει και τη διάκριση Πούλιτζερ,
Ο "Υπόγειος Σιδηρόδρομος"- χωρις να διαθέτει τον εξιδανικευτικό ιδεαλισμό της "Καλύβας, την ουτοπία το Conte, την αυτοαναφορικότητα¨" του Νορθαμπ ή τη φεμινιστική προσέγγιση των "Φτερών" -σκιαγραφεί πολύπλευρα το φαινόμενο της Δουλείας και τα πολλαπλά του προσωπεία- ηθικά, οικονομικά , ιδεολογικά- διατρέχοντας όλη την αμερικανική επικράτεια με το ευφάνταστο εύρημα του τίτλου :Τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο.
Υπόγειος Σιδηροδρομος ονομάστηκε το δίκτυο φυγάδευσης των Νεγρων από τα βόρεια σύνορα των Η.Π.Α. προς τον φιλελεύθερο Καναδά , αλλα ο Whitehead με τη φαντασία του το παρουσιάζει ως κρυφό σιδηροδρομικό δίκτυο στα έγκατα των πόλεων ολοκληρης της Βόρειας Αμερικής , που φυγάδευε τους δραπέτες σκλάβους από τη μια Πολιτεία της στην άλλη, ώσπου να βρουν το λιμάνι της ελευθερίας τους.
Κάπως έτσι έχουμε μια περιπέτεια δρόμου που διαστελλεται χωροχρονικά και παρουσιάζει τις διαφορετικές συνθήκες καθε τόπου και την ποικιλομορφία στην αντιμετώπιση των Μάυρων.
Το συγγραφικό εύρημα λοιπόν γίνεται όχημα που μεταφέρει στον αναγνώστη μια επισκόπηση του φαινομένου της Δουλείας σε μια κοινωνική περιπέτεια με πισωγυρίσματα στον χρόνο , σκληρές σκηνές και αγωνία.
Η Κόρα είναι επαρκής ηθικα για πρωταγωνίστρια ενός τέτοιου έργου, καθώς συμπυκνώνει πολλές αρετές του αδούλωτου φρονήματος, της οξυδέρκειας και του αγώνα για ελευθερία.
Είναι γεγονός όμως, πως γίνεται αισθητή η αντρική ματιά ως προς την ανάπτυξη της ηρωίδας: O συγγραφέας τεκμηριώνει καλά κάποια ψυχικά τραύματα της Κόρα, εντούτοις, απουσιάζει από τη γραφή του το όνειρο, η κοριτσίστικη τρυφερότητα, ο συναισθηματισμός ή η ενταση του πρώτου έρωτα, που παρουσιάζονται πιο "ξερά"- με αποτέλεσμα να μη νιώθει σε βαθος ο αναγνώστης την ηρωίδα.Η εξέλιξη, δηλαδή, του γυναικείου χαρακτήρα καθ'εαυτού μειοδοτεί μπροστά στο βασικό πρόταγμα, που υπερβαίνει εν τέλει τη χρονική συγκυριά της ίδιας της αφήγησης.
Απώτερος στόχος του Γουαϊτχεντ δεν είναι μονάχα μια αναδρομή στο όνειδος της Δουλείας αλλά μια ιχνηλάτηση του φαινομένου των φυλετικών διακρίσεων που ατενίζει παρελθοντολογικά την εδραίωσή του στη συνείδηση της αμερικανικής κοινωνίας.
Στον "Υπόγειο Σιδηρόδρομο" δε συναντούμε μόνο σκηνικά από την καθημερινότητα των σκλάβων αλλά βιώνουμε την ευρύτερη "κουλτούρα του ρατσισμού" σε όλο το φάσμα της αμερικάνικης κοινωνίας.
Συναντούμε, δηλαδή, μια γενικότερη περιθωριοποίηση των νέγρων ,την υπαγωγή τους σε ένα καθεστώς επιτροπείας και περιορισμένων ευκαιριών εξέλιξης ακόμη κι εκεί όπου δεν ισχύει ο θεσμός της Δουλείας επισήμα.
Χαρακτηριστικό είναι για παράδειγμα, πως σε από μια δήθεν πιο φιλελεύθερη πολιτεία σε σχέση με τις οργανωμένες βαμβακοφυτείες του Νότου, σε βάρος των μαύρων εξελίσσεται ένα ανατριχιαστικό σκηνικό πειραμάτων Ευγονικής - προδρομικό όσων τερατωδών διέπραξαν οι Γερμανοί της ναζιστικής περιόδου από το 1935 εις βάρος των Εβραίων- με έσχατο εκφραστή τον Γίοζεφ Μένγκελε και τα φρικιαστικά του πειράματα στο Άουσβιτς!
Είναι γεγονός ότι ο συγγραφέας δεν επιδίδεται σε επεφρασμένους προβληματισμούς γύρω από τη θρησκεία ή την πολιτική.
Μια βαθύτερη ανάγνωση των νοημάτων του Γουάιτχεντ στον υπόγειο Σιδηρόδρομο, όμως, θα αναδείξει αγωνιώδη ηθικά ερωτήματα, καθώς και τη συνομιλία των ιστορικών εποχών στον κοινό παρονομαστή του φυλετικού μίσους.
Μπορεί, βλέπετε, η εκμετάλλευση των Νέγρων -ιδιαίτερα στην Αμερική των 18ου και 19ου αι.- να αποτέλεσε την έσχατη έκφρασή του ρατσισμού, όμως ρατσιστικές διακρίσεις κηλιδώνουν ακόμη κ το σημερινό γίγνεσθαι- ακόμη κ στο σήμερα- κι ας καταργήθηκε τόσα χρόνια πριν, ο επονείδιστος θεσμός της Δουλείας...
Στα 1972 ο Μάνος Λοϊζος κυκλοφόρησε μια πρωτοποριακή μουσική δουλειά πάνω στις διακρτίσεις [που υπέφεραν οι μάυροι σε όλον το 20ο αιώνα...
Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και την εποχή έκδοσης του βιβλίου (2017), τον κόσμο συντάρασσε ένα ακόμη ακραίο περιστατικό αστυνομικής βίας στις Η.Π.Α. με τη δια ασφυξίας θανάτωση ενός έγχρωμου μικροκακοποιού, γιγαντώνοντας κινήματα κοινωνικής διαμαρτυρίας με το σύνθημα #Black Lives matter.
Αποτελεί διπλή χαρά που μια τέτοια έμπνευση μνήμης και κοινωνικής ευαισθητοποίησης του αναγνωστικού κοινού δικαιώθηκε διπλα μέσα από την κορυφαία διάκριση PULITZER 2017 αλλά και τη μεταφορά του σε τηλεοτπική σειρά από την πλατφόρμα του Amazon.
Όσο, λοιπόν οι φυλετικές διακρίσεις με οποιαδήποτε κατεύθυνση συνεχίζουν να κηλιδώνουν τις κοινωνιες, όσο η εκμετάλλευση των αδύναμων θα αποτελεί ατμομηχανή της οικονομικής διάρθρωσης του σύγχρονου κόσμου, βιβλία σαν τον "Υπόγειο Σιδηρόδρομο" δε θα είναι μόνο επίκαιρα αλλά και απαραίτητα.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ (ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ)
Ο Colson Whitehead (Κόλσον Γουάιτχεντ) γεννήθηκε 6 Νοεμβρίου 1969 και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη, όπου ζει με τη σύζυγο και το παιδί του Μάλκολμ. Αφού αποφοίτησε από το Χάρβαρντ, άρχισε να εργάζεται για την εφημερίδα Village Voice, γράφοντας κριτικές για τηλεοπτικές εκπομπές, βιβλία και μουσική. Άρθρα και δοκίμιά του έχουν δημοσιευτεί στα New York Times, The New Yorker, New York Magazine, Harper's και Granta. Έχει γράψει επτά μυθιστορήματα, τα οποία έχουν αποσπάσει πολλά βραβεία. To βιβλίο "Υπόγειος σιδηρόδρομος" (Ψυχογιός, 2018) τιμήθηκε με τα βραβεία US National Book Award 2016, Pulitzer 2017, Carnegie Medal 2017 και Indies Choice Book Award 2017· ήταν επίσης υποψήφιο για το Βραβείο Booker 2017. Το βιβλίο "Τα αγόρια του Νίκελ" (Ίκαρος, 2020) απέσπασε τα βραβεία Pulitzer 2020 και Kirkus Prize 2019, βρέθηκε στη μακρά λίστα του US National Book Award 2019 και διακρίθηκε ως ένα από τα δέκα σημαντικότερα μυθιστορήματα της δεκαετίας σύμφωνα με το περιοδικό Time.
Ο Colson Whitehead έχει τιμηθεί με το MacArthur Fellowship, το Guggenheim Fellowship, το Βραβείο Whiting και το Βραβείο Dos Passos. Έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον, στο Κολούμπια, στο Μπρούκλιν, στο Κολέγιο Χάντερ, στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, στο Πρίνστον και στο Γουέσλιαν.
