Kazuo Ishinguro, H Kλάρα και ο Ήλιος

                                                                                       H Kλάρα και ο Ήλιος, Kazuo Ishinguro

                                        Είδος: Δυστοπία

                                        Βαθμολογία 9/10

Καζούο Ισιγκούρο
μετάφραση: Αργυρώ Μαντόγλου
Ψυχογιός
384 σελ.
ISBN 978-618-01-3826-9
Τιμή €17,70

Παρά το Νόμπελ που απέσπασε το 2017, ο Καζούο Ισιγκούρο ("Τα Απομεινάρια μιας Μέρας", "Μη Μ'Αφήσεις Πότέ", "Όταν ήμασταν Ορφανοί", "Ο Θαμμένος Γίγαντας") δεν επαναπαύτηκε στις δάφνες του, αλλά συνεχίζει να αναζητά την ανθρωπιά διερευνώντας την κοινωνική ηθική ,με έργα ξεχωριστά , σα μικρες παραβολές φτιαγμένες με υλικά του μέλλοντος ...
         Μετά τον Θαμμένο Γίγαντα επανέρχεται με ένα συγκινητικό βιβλίο για όλες τις ηλικίες το μυθιστόρημα "Η Κλάρα και Ο Ήλιος" , που αιφνιδιάζει, συγκινεί , προβληματίζει...

Το ερωτημα ειναι αν ανταποκρίνεται στη λάμψη ενος Νομπελ καθως ειναι το πρωτο έργο του συγγραφέα μετα την απονομή της κορυφαίας διάκρισης για εναν λογοτέχνη...

Ας το ξεφυλλίσουμε παρέα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η Κλάρα είναι ένα ανθρωπόμορφο εξελιγμένο ρομπότ που φορτίζεται με ηλιακή ενέργεια και έχει κατασκευαστεί για Τεχνητή Φίλη , δηλαδή για  φίλη- συνοδός "ιδιαίτερων" παιδιών.

Μέσα από τη βιτρίνα των παιχνιδιών παρακολουθεί γεμάτη ευαισθησία τους δρόμους της μεγάλης πόλης και τους ανθρώπους παρέα με τους άλλους Τεχνητούς Φίλους που προσμένουν κι αυτοί τον αγοραστή τους.

Η Κλάρα με αγωνία περιμένει να γνωρίσει τη φίλη που θα συντροφεύει και θα υπηρετεί.

Ώσπου έρχεται η μέρα κι η Κλαρα θα αγοραστεί από τη Τζόσι, μια έφηβη που ζει με τη Μητέρα της.

Η Τζόσι είναι άρρωστη κι η Κλάρα θα αγωνιστεί με κάθε τρόπο να τη βοηθήσει ώστε να θεραπευθεί και τότε μυστικά θα αναδυθούν από την παράξενη οικογένεια του κοριτσιού...όπου εξυφαίνεται ένα σχέδιο αποτρόπαιο, φρικιαστικό, αδιανόητο- φτιαγμένο από την πιο ακραία αγάπη. 

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

Επιστέφοντας στην ιδιότυπο ιδεολογικό και αφηγηματικό ύφος που προσδιόρισε τη μοναδικότητά του και του χάρισε το Νόμπελ ("Απομεινάρια μιας Ημέρας", "Μη Μ' Αφήσεις Ποτέ")

ο Καζούο Ισιγκούρο επανέρχεται με ένα άκρως συγκινητικό  έργο "Η Κλάρα και ο Ήλιος "

Πρόκειται για  μια ακόμη αλληγορία, διαποτισμένη με στοιχεία δυστοπίας και με την αχλύ της επιστημονικής φαντασίας, που συναρπάσσει και, στο υπόστρωμά της, διατυπώνει βαθυστόχαστους κοινωνικούς προβληματισμούς...

Παρόλαυτα, το μυθιστόρημα αυτό είναι γραμμένο σε απλή γλώσσα με την αφήγηση να κυλάει ευχάριστα και να αγκαλιάζει γι αυτό, όλες τις ηλικιακές ομάδες αναγνωστών- από την προεφηβεία κι επειτα.

Η "Κλαρα και ο Ήλιος" ειναι -βασικά - ενα συγκινητικό ταξίδι φιλίας κι ανθρωπιάς που μπορεί να διαβαστεί σε πολλαπλά επίπεδα-όσα "επιθυμεί κι αντέχει" ο εκάστοτε αναγνώστης.

Αρχικά αποτελέι μια τρυφερή ιστορία μέλλοντος αναβιώνοντας την ατμόσφαιρα οικογενειακών ταινιών επιστημονικής φαντασίας όπως λχ ο "Ανθρωπος των 2 Αιώνων" με τον Ρόμπιν Γουίλλιαμς.Εν πρωτοις αθ αγγίξει τον άγουρο ψυχισμό καθώς απόλυτη φαντασίωση ενός παιδιού θα ήταν να ζωντάνευαν οι κούκλες -φιγούρες με τις οποίες παίζει. Σε αυτο συντείνει η τάση πολλών παιδιών να επινοούν φανταστικούς φίλους ή να φροντίζουν τις κούκλες τους, τα λούτρινά τους  σα να ήταν έμψυχα.

Σε αυτήν την πρώιμη λοιπόν ψυχική τάση ανιμιστικής θεωρησης των παιδικών μας παιχνιδιών και του δεσμού μας μαζί τους, "απαντά" η τοσο ξεχωριστή Κλάρα και σίγουρα νεαροί αναγνώστες θα βρουν συναρπαστικό οτι η πρωταγωνίστρια- αφηγήτρια ειναι μια κούκλα-ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη. Ένα παιχνίδι που νιώθει!

Από και και πέρα, "Η Κλάρα και ο Ήλιος" μπορεί να αναχθεί σε μια εξαίσια αλληγορία ενηλίκων γύρω από τη μοναξιά καθώς και τα όρια της τεχνολογίας.

           Προδιαγράφοντας μια επιστημονική εξέλιξη με όρους προφητείας -όπως ο Ιούλιος Βερν το 19ο αιώνα- ο Καζούο Ισινγκούρο στον δικό του αιώνα, ατενίζει κι αυτός ένα αόριστο μέλλον τολμηρών επιτευγμάτων μέσα από ένα εύληπτο και βαθιά συναισθηματικό μυθιστορηματικό περίβλημα για να αφηγηθεί το δράμα μιας κοινωνίας που έχει κατακτήσει ασύλληπτα πεδία γνώσης, όμως δεν έχει λύσει το πρόβλημα της μοναξιάς, των σχέσεων και της ηθικής.

Το βιβλίο  έχει την πιο ξεχωριστή αφηγήτρια που αποτελεί το μεγάλο του ατού.

Πρόκειται για την Κλάρα, ένα ανθρωπόμορφο ρομπότ που αποτελεί ένα από τα επιτεύγματα της τεχνητής νοημοσύνης κι έχει κατασκευαστεί για Τεχνητή Φίλη.

Η Κλάρα έχει μεγάλο βαθμό ενσυναίσθησης, ερμηνεύοντας τον κόσμο μέσα από ένα σπαρακτικό πρίσμα παιδικής αθωότητας  συμπόνιας και με αυτήν  προσπαθεί να βοηθήσει τη Τζόσι που έχει λάβει μέρος σε πείραμα γενετικής αναβάθμισης με ρίσκο την ίδια της τη ζωή...

Η Κλάρα συνδυάζει μοναδικά δυο αντιφατικές -κανονικά αλληλοαναιρούμενες έννοιες, αυτήν της μηχανής με κείνη της τρυφερής ψυχής!

Είναι δυνατόν ένα τεχνικό κατασκεύασμα να διαθέτει μέχρι αυτοθυσίας αγάπη- σα να ήταν ένας άνθρωπος;;;; 

Είναι προφανές πως μέσα από τη μοναδική Κλάρα ο Ισιγκούρο διερευνά με αγωνία  τα όρια της τεχνολογίας και τις συνέπειες της τεχνητής νοημοσύνης στο κοινωνικό γίγνεσθαι...

Γι' αλλη μια φορά επιχειρεί να ιχνηλατήσει τα όρια της επιστήμης...

Η επέλαση των μηχανών το 19ο αιώνα ανέτρεψε τις κοινωνικές δομές όπως τις γνωρίζαμε.

Το ίδιο αποφασιστική έχει σταθεί στον νέο αιώνα η ραγδαία εξέλιξη της επιστήμης όπως μάλιστα κορυφώθηκε σε νέους κλάδους όπως η αποκρυπτογράφηση του DNA , το άλμα της κλωνοποίησης ή η ρομποτική.

Το δε στοίχημα της τεχνητής νοημοσύνης έχει αναδειχθεί σε ποικίλες περιστάσεις τον περασμένο αιώνα -σε αναμέτρηση με τον άνθρωπο και χωρίς ευνοϊκά για την ανθρωπότητα αποτελεσματα...

Χαρακτηρηστική περίπτωση αυης της αναμέτρησης λχ είναι  παρτίδα σκάκι ανάμεσα στον Σοβιετικό παγκόσμιο πρωταθλητή  του Γκάρι Κασπαρωφ με τον κορυφαίο τότε  υπολογιστή της ΙΒΜ.

Σύνοδα αλλά εξίσου αγωνιώδη αναφύονται μέσα από όλα αυτά ποικίλα ερωτήματα βιοηθικής καθώς η εξέλιξη  πέρα από τα όρια οδηγεί  την ανθρωπότητα σε αχαρτογράφητα νερά κι ίσως προκύψει ενα νεο κουτί της Πανδώρας.

Καπου εδω γίνεται σαφής η αναγκαιότητα να ορίσουμε αρχικά  προθέσεις, φραγμούς όσο τα ερωτηματα της τεχνολογικής εξελιξης παραμένουν προκλησεις επιτακτικές για την Ανθρωπότητα.

,Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να υποκαταστάσει και να υπερκεράσει την ανθρώπινη;

Μπορεί μια μηχανή να αποκτήσει συναισθηματικό κόσμο μέσα από πολύπλοκους αλγορύθμους;

Πόσο ασφαλής θα είναι η ανθρωπότητα εάν δημιουργήσει μηχανές με νοημοσύνη εφαμιλλη της ανθρώπινης-δεδομένου ότι οι μηχανή μπορεί να είναι πιο ανθεκτική και λιγότερο ευάλωτη από το ανθρώπινο σώμα;;;

Υπάρχει κίνδυνος η βούληση μηχανών με νοημοσύνη να αυτονομηθεί αυτής των ανθρώπων εντολέων;

Και ακολουθούν επειτα, πλήθος ερωτημάτων που σαφώς μπορούν να προσλάβουν ακόμη και θεολογικές προεκτάσεις γύρω από το μεγάλο μυστήριο της ψυχής...

Ο ΙΣΙΓΚΟΥΡΟ δεν αρθρώνει όλα αυτά τα ερωτήματα ούτε δίνει απαντήσεις φυσικά.

Αφήνει τα ηθικά διλήμματα να αιωρούνται υπαινικτικά μέσα από την πλοκή, σε μια ατμόσφαιρα υποβλητική και χαμηλόφωνα αγωνιώδη που σταδιακά ξετυλίγει τα μυστήριά της, όσο εκείνος αναζητεί απεγνωσμένα την αγάπη  μέσα από μοτίβα ανθρωπιάς, αθωότητας κι αυταπάρνησης.

Πίσω λοιπόν από το διακύβευμα της τεχνολογικής εξέλιξης που προβάλλει με όρους προφητείας- ο Ισιγκούρο επιχειρεί ένα "σχόλιο" πάνω στη Μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου, ενώ μέσα από τα μάτια της Κλαρας παρατηρεί με πικρία τη ματαιοδοξία του σύγχρονου πολιτισμού που προτάσσει την επιτυχία και την ανέλιξη ως αυτοσκοπό, καταπατώντας καθημερινές χαρές , την υγεία και την ίδια την αυτοπραγμάτωση του ατόμου:

Πράγματι, το ζήτημα της ταυτότητας και της αυτογνωσίας μεσα από σκοπό είναι σε δευτερογενές επίπεδο ένα ακόμη διακύβευμα για τους ήρωες του βιβλίου αυτού.

Εξαλλου η σύγχυση ταυτότητας οντολογικά και ηθικά είναι αναζήτηση γνώριμη και για αλλους ήρωες  του Ισιγκούρο με την απα΄ντηση να δίνεται όχι σε μια ενδοσκόπηση αλλά μεσα από τη συνύπαρξη με τους άλλους και τη συναισθηματική αλληλεπίδραση μαζί τους...

             Για αλλη μια φορά, όπως στο "Μη Μ'Αφήσεις" οι ήρωες του Ισιγκούρο φέρουν την τραγικότητα της αθωότητας μέσα σε μια συγκυρία απάνθρωπη κι αναπόδραστη που τους υπερβαίνει και τους απειλέι- με κεινους να έχουν μονάχα την [ανάγκη για] αγάπη να αντιτάξουν.

Ίσως τελικά η βαθύτερη απάντηση σε όλα είναι η Αγάπη κι αυτή κυριαρχεί .

Kai βέβαια στην Κλάρα του Ισιγκούρο κυριαρχεί και παραμένει άσβεστο το αιώνιο και διαχρονικό σύμβολο του ήλιου,  που σε όλους σχεδόν τους πολιτισμούς αντιπροσωπεύει το αίτημα για ζωή και την ευγνωμοσύνη για το καθ'εαυτό γεγονός της ύπαρξης όλων που συντηρείται χάρη στην άοκνη "μέριμνα" εκείνου.

Ο Ηλιος επίσης, σε μια περιβαλλοντική ανάγνωση αντιπροσωπεύει τη συμφιλίωση με τη Φύση και την εξάρτηση της επιβίωσης μας από την ισορροπία εκείνης. Αυτή παραμένει η "τροφός" και η δύναμη της Κλάρας και της ίδιας ζωης εν τέλει.

Το τέλος κι αυτό υπόκωφα συγκινητικό- αν και λίγο μου έλειψε ενα σαφεστερο περιγραμμα της καταληξης καποιων ηρώων.Ακόμη κι ετσι όμως παρέμεινε συγκινητικό με ό,τι άφησε να εννοηθεί...

Μια μικρή αδυναμία του βιβλίου αυτού είναι πως δεσπόζει η προσωπικότητα της Κλαρας ανισομερώς προς τα αλλα πρόσωπα που δεν κερδίζουν ιδιαίτερα τον αναγνώστη αφού δεν αποτελούν επαρκείς πόλους προς την ανθρωπιά της Κλαρας και δεν ανταποκρινονται στον ισχυρό δεσμό που εκείνη θέλει.

Εστω κι έτσι η Κλαρα μας μένει αξέχαστη και  μας διδασκει την αληθινη φιλία που μετριέται στη θυσία...

            Ένα υπέροχο μυθιστόρημα "Η Κλαρα και ο Ήλιος" ανηκει σε κείνα τα βιβλία που, γυρίζοντας μας στην αθωότητα μας, συγκινούν και προβληματίζουν υπενθυμίζοντας την ανθρωπιά που κι ως ενήλικες οφείλουμε να διασώσουμε...

 Για όλα αυτά τα μοναδικά στοιχεία ευφυούς σύλληψης "Η Κλαρα και ο Ήλιος" ειναι ενα βιβλίο ανταξιο του Νόμπελ που το 2017 αποδόθηκε στον Ισιγκούρο για αυτήν ακριβως την κοινωνική ευαισθησία του που αναδεικνύεται μέσα από τις ενατενίσεις ενός φανταστικού μέλλοντος καμωμένου από απώτερες αλήθειες του ανθρώπου.