Alexandar Zograf, ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΡΒΙΑ

                                                             Χαιρετίσματα Από τη Σερβία, Αλεξάντρ Ζογκράφ

                              Είδος ΚΟΜΙΚ/ Μαρτυρία
                              Βαθμολογία 8,5/10

Δεν είναι κόμικ, δεν είναι απρόσωπο χρονικό- είναι μια περιήγηση στη Φωτιά, που δεν την ξεχνάς ποτέ!
Ένα βιβλίο που θα το νιώσουν όλοι οι κληρωτοί της βαλκανικής μοίρας.

Ένα βιβλίο ,που πρέπει να το ανακαλύψουν όλοι οι φίλοι της ειρήνης!
Ας τα πάρουμε- όμως- από την αρχή:

 Στις 24 Μαρτίου 1999 ξεκίνησαν οι τρομακτικοί -όσο και άνανδροι- βομβαρδισμοί της Συμμαχίας του Βορειοατλαντικού Συμφώνου ( ΝΑΤΟ) εναντίον της Σερβίας του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς με αφορμή το ζήτημα του Κοσσόβου και των προστριβών των σερβικών αρχών με την αλβανική μειονότητα η οποία ήταν υποκινουμενη απο την παραστρατιωτική φασιστική οργάνωση του ανθελληνικότατου UCK.
Σαφής στόχος ήταν η βίαιη απόσχιση του Κοσσυφοπεδίου από το σερβικό κράτος παρότι το Κοσσυφοπέδιο είναι ο πυρήνας της Σερβικής Ιστορίας ως τόπος ενθρόνισης των Σέρβων βασιλέων και τόπος δακρύων αφού εκεί ηττήθηκε το 1336 ο βασιλιάς Λάζαρος από τις οθωμανικές ορδές, οι οποίες προσεταιρίστηκαν το αλβανικό στοιχείο εξισλαμίζοντάς το.
         Αυτή ήταν η τελευταία πράξη Διάλυσης της "άλλοτε επίζηλης" Γιουγκοσλαβίας, που υποκίνησαν οι Δυτικοί, τέλη του 1991με την κατάρρευση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού, υποδαυλίζοντας τα εθνοτικά μίση ανάμεσα σε Σερβους, γερμανοτραφείς Κροάτες, Μουσουλμάνους( Βόσνιους).
Οι Δυτικοί θα στοχοποιήσουν μονομερως τον ορθόδοξο τομέα της πρωην Γιουγκοσλαβίας (αφού αυτος ήταν ο πλέον προηγμένος, πολιτισμικά κ οικονομικά)

Κατα τον Εμφύλιο και ως το 1995, οι Σέρβοι υπέστησαν εμπάργκο σε καυσιμα, φάρμακα, τρόφιμα, μετακινήσεις ως κι αθλητικές διοργανώσεις) ενώ σερβικοι πληθυσμοί διώκονται απηνώς τους στην επικράτεια των αποσχισθέντων εδαφών ( Κροατία- Βοσνία.)
Το σιδηρούν καθεστώς του Μιλοσεβίτς απαντά με τρόπο βίαιο άτεγκτο κι απόλυτο, με αποκορύφωμα τα αμφιλεγόμενα γεγονότα της Σρεμπρενιτσα,που παρουσιαστηκαν ως "μονομερής γενοκτονία εκ μέρους των Σερβων σε βαρος των Μουσουλμάνων, με τη συνδρομή φανατικών ομόδοξών τους από Ρωσία Ελλάδα κι αλλού".Αυτό ειναι "ελλιπής" αλήθεια, που προωθήθηκε και στη δίκη -παρωδία στη Χάγη, αποσιωπώντας τα εγκλήματα άλλων ηγετών όπως ο Κροάτης Ράντοβαν Καραζιτς ή ο Βόσνιος Μουσουλμάνος Αλία Ιζετμπέκοβιτς.
Το κεφάλαιο της Σρεμπρένιτσα, εν παση περιπτωσει, απομονώνει διπλωματικά ακόμη περισσότερο τη Σερβία κι αυτό κορυφώνεται στο αιματοβαμμένο 1999, όπου σοκαρισμένοι είδαμε ένα διαρκές Έγκλημα Πολέμου από τις πλέον προηγμένες δυτικές δημοκρατίες, σε βάρος μιας ευρωπα'ι'κής χώρας...

          Ο διεθνώς αναγνωρισμένος δημιουργός κόμικ Αλεξάνταρ Ζογράφ βίωσε όλον αυτόν τον βασανιστικό διαμελισμό της πατρίδας του, της Γιουγκοσλαβίας, κι η τέχνη του δε θα μπορούσε να μεινει ανεπηρέαστη.

                                       

Ένα απο τα πιο γνωστά έργα του Αλεξάνταρ Ζογκράφ είναι το "ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΡΒΙΑ".

Το έργο αυτό έτυχε πολλαπλών μεταφράσεων ανάμεσά τους και στα ελληνικά από τις αξιόλογες- ιδεολογικώς προσανατολισμένες στον χώρο της Αριστεράς- Εκδόσεις ΚΨΜ. 

Πρόκειται για ένα χρονικό σε μορφή ημερολογίου, που έδωσε ο σκιτσογράφος Αλεξάνταρ Ζογκράφ, αφενός για τα εθνοτικά μίση που ταλάνισαν την πατρίδα του κατα τον Εμφύλιο-αφετέρου για τις εφιαλτικές 90 μέρες των ΝΑΤΟ'ι'κών βομβαρδισμών, όπως τις βίωσε σε προσωπικό επίπεδο ως πολίτης - κάτοικος της βιομηχανικής πόλης Πάντσεβο.

         

Στην ουσία το "Χαιρετίσματα Από τη Σερβία" είναι ένα λογοτεχνικό ψηφιδωτό που συνδυάζει πολλά είδη λόγου. Αποτελείται από ασπρόμαυρα strip (σύντομες ιστορίες- περιστατικά με την τεχνική κόμικ που ο Ζογκράφ έστελνε κάθε βδομάδα σε περιοδικό των Η.Π.Α. για τα κόμικς, δίνοντας εικόνα απο την καθημερινή ζωή κατά τον πόλεμο) καθώς και ημερήσιες αναφορές του για τους βομβαρδισμούς σε μορφή e- mail, που (είτε μεσω του προσωπικού blog του Ζογκράφ, είτε μέσω μειλ του σε φίλους του στο εξωτερικό) διαδίδονταν περα από τα σύνορα.

         Αυτά όλα έγιναν ένα ενιαίο λεύκωμα από τον Ζογκράφ για να συνθέσουν μαζί μιαν αφοπλιστική μαρτυρία- από τις πιο ζωντανες- για  τη σκοτεινή δεκαετία του 90 στη Γιουγκοσλαβία με έμφαση στις σκληρές στιγμές του 1999.

            Είναι δύσκολο να αξιολογήσει κανείς Τα "Χαιρετίσματα Από τη Σερβία", διότι το βάρος κι η σπουδαιότητα κάποιων βιβλίων υπερβαίνει τις όποιες τεχνικές παρατηρήσεις.

Τι να πεις εσύ ο άκαπνος μπροστά σε έναν αυτόπτη μάρτυρα της φρίκης και με ποιο δικαίωμα;

Τι άποψη να προσθέσεις εσύ ο ανέμελος μπροστά στον σπαραγμό που γίνεται τέχνη;;

Για χάρη του αναγνώστη μπορούν, όμως, να επισημανθούν κάποια πράγματα 

Εν πρωτοις, ίσως ξενίσει στον άπειρο με τα κόμικ αναγνώστη το σχεδιο του Ζογκραφ, ενώ καποιους μπορεί να τους γοητεύσει.

Είτε ικανοποιεί αισθητικά είτε όχι - όμως η τεχνοτροπία του Ζογκράφ έχει ένα αδιαμβισβήτητο πλεονέκτημα: "Προσωπική σφραγίδα". Είναι αναγνωρίσιμες οι γραμμές και το ύφος του. Δεν τα συγχέεις με αλλου.

Το χαρακτηρίζουν ο παιδισμός του σχεδίου, οι σωματικές ασυμμετρίες, η επίμονη απουσία χρώματος κι η κυριαρχία του μαύρου που ενοχλητικά σπάει από το απαραίτητο άσπρο.
Όλα αυτά προσδίδουν μιαν αμεσότητα που, έξω από τις φόρμες, δημιουργεί ένα ασφυκτικό -σχεδόν κλειστοφοβικό πλαίσιο- για την ψυχή του αναγνώστη, μεταδίδοντας του το αδιέξοδο του πολέμου σε επίπεδο οδυνηρά βιωματικό.
Αυτό το φαινομενικά απλο'ι'κό σκίτσο του Ζογκράφ διαθέτει μια διεισδυτική εκφραστικότητα που καταδύεται ως την περιοχή ασυνείδητου.
Συνδυασμένοι με μιαν ανηλεή κυριολεξία του Πολέμου ξεπηδούν ένας μαγικός ρεαλισμός και μια φρο'υ'δική προσέγγιση του ονείρου που γενικότερα κυριαρχούν στη θεματολογία του Ζογκράφ, εναρμονισμένα με τους φαντασιακούς κόσμους των κόμικ που κυριάρχησαν στη γενιά μας. Αυτά προσδίδουν δυναμική, καθώς ισχυροποιούν τη συμβολική διάσταση του έργου, επιτεινοντας τη συναισθηματική φόρτιση...

Τα strip που παρουσιάζουν αντιπροσωπευτικά στιγμιότυπα του Πολέμου όπως τον βίωσαν καθημερινοί , παραζαλισμέμοι πολίτες της Σερβίας, το 1991 αλλά και τις μέρες του 99.

Παράλληλα, έρχονται τα κείμενα του Αλεξάνταρ Ζογκράφ από το 99 όταν με τη σύντροφό του βιώνει- ώρα την ώρα, μέρα τη μέρα- την ανηλεή ισοπέδωση της πατρίδας του από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ.

Το άμεσο κείμενο από τα e mail του Ζογκράφ καθιστά τον αναγνώστη κοινωνό όλης της αγωνίας των αμάχων, που πασχίζουν να επιβιώσουν κάτω από μια μιχθηρη υπερδύναμη που στοχεύει αμάχους.

Στο βιβλίο του Ζογκράφ ενυπάρχει πολιτική σκέψη και μια προσέγγιση σχεδόν διεθνιστική. Είναι άλλωστε κοσμοπολίτης καθώς απο νωρίς η επαγγελματική του δραστηριότητα εξακτινωθηκε στο εξωτερικό και μαλιστα στις Η.Π.Α. με πολλά στοιχεια της αμερικανικης κουλτουρας.

Ο Αλεξάνταρ Ζογκράφ εκφέρει τον λόγο σαφέστατα φορτισμένο πρωταρχικά εναντίον του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, τον οποίο κατονομάζει ως τον πρωταρχικό υπεύθυνο της σφαγής απορρίπτοντας αναμφανδόν το συνολο των πολιτικών του επιλογών και χωρίς να ασχολείται με τη συνενοχή άλλων ηγετών του γιουγκοσλαβικού χώρου και των Δυτικών.

      Γενικά, είναι σαφές ότι ο Ζογκράφ ανήκει στον αριστερό χώρο και διαχωρίζει τη θέση του από κάθε έννοια εθνικισμού, αποφεύγοντας να αρθρώσει κάποιον λόγο αγάπης στη Σερβία. Η ειρήνη είναι σαφέστατα το απόλυτο διακύβευμά του.
Αυτό όμως δίνει το πλεονέκτημα πως θα ανακαλύψουμε την τραγωδία της Σερβίας από μια ψύχραιμη φωνή χωρίς τη φορτισμένη μονομέρεια ενός φανατικού. 

Ο τρόμος, η οδύνη κι η αγανάκτηση δεν εκπορεύονται απο ιδεολογικές εμμονές αλλά αναδύονται σταδιακά στην ψυχή μας, από τον αυταπόδεικτο παραλογισμό του Πολέμου.
       Ο αναγνώστης στα "Χαιρετίσματα" αφουγκράζεται, χωρίς ηρωισμούς κι εξωρα'ι'σμούς, τον παλμό ενός λαού περήφανου αξιοπρεπούς, που πασχίζει να επιβιώσει μέσα από τον εφιάλτη, διατηρώντας την ελπίδα του και τη δημιουργικότητά του.

Ο Ζογκράφ δεν αναπτύσσει καμιά ρητορική μίσους εναντίον των Αμερικάνων, ενώ θα ήταν ευλογο να το κάνει, όσο ο φόβος κι η ψυχική κόπωση κλιμακώνονται από τπυς βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ  που συνεχίζονται, με τις έξυπνες βόμβες του να στοχεύουν ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, γέφυρες, νοσοκομεία, σπίτια, ανθρώπους - άσχετα με τους στρατιωτικούς στόχους...

Η ψύχραιμη αποτίμηση του όμως μας παίρνει όλους συμπαραστάτες του χωρις δισταγμό.

Μια προσέγγιση  που με τη διεθνή αποδοχή των κόμικ του Ζογκράφ θα αγγίξει έτσι τον ουδέτερο- ως και τον εχθρικά διακείμενο προς τη Σερβία αναγνώστη της Δύσης - για το άδικο αυτής της τρίμηνης επίθεσης των ΝΑΤΟ'ι'κών.

Το "Χαιρετίσματα Από τη Σερβία" μπορεί να παραλληλιστεί με το όμοιας λογικής κι αισθητικής "Φαξ Απο το Σεραγιεβο" σχετικά με την πολιορκία της πόλης από τον σερβικό στρατό που με σκληρότητα πάσχισε το 1995  να υπερασπιστεί την εκεί χειμαζόμενη σερβική μειονότητα. 

Άλλη μια βιωματική αφήγηση απο τον τρομερή αυτή δεκαετία όπου εθνοτικά πάθη και δυτικα συμφέροντα διέλυσαν τη Γιουγκοσλαβία

Στο έγχρωμο εκείνο κόμικ υπάρχει ένα πιο συμβατικής αισθητικής σκίτσο, με τα χρώματα να το καθιστουν ελκυστικό με έναν πιο συμβατικό τρόπο, εντούτοις και τα δυο κόμικ όντας εναντίον του πολέμου αναδεικνύουν το δράμα των αμάχων στη Γιουγκοσλαβία που στάθηκαν πάντα οι ηττημένοι των μαχών.
Εντυπωσιακή ως και η απόλυτη συνάφεια στον τίτλο των δυο "κόμικς, με τον Ζογκράφ να παραλαμβάνει τη χρονική σκυτάλη από το έργο του Κιούμπερτ.
Το "Χαιρετισματα Απο τη Σερβία" κομίζει ενα σπουδαιο μήνυμα καθώς η ίδια η πορεία του συγγραφεα του κ των κειμένων που το αποτελούν , εχουν μια διδακτική για ολους μας οικουμενικότητα.

 Ενα σπουδαιο αντιπολεμικό βιβλίο, λοιπόν, τα Χαιρετισματα απο τη Σερβία, που με εναν πρωτοποριακό τρόπο, μεταδίδει το πικρό βίωμα ενός πολέμου, που στιγμάτισε τη γενιά μας και το πεπρωμενο της περιοχής μας, που δε θα σταματήσει να γίνεται βορά πολεμοκάπηλων,
αν οι λαοί της δεν διδαχθούν επιτέλους απο το ίδιο τους το αδικοχυμένο αίμα.
...αν δεν περιφρουρήσουν οι ίδιοι την ειρήνη, απαρνούμενοι το υπαγορευμένο μίσος και την αυτοαναφορική ματαιοδοξία τους.