Μενέλαος Λουντέμης,ΤΟ ΡΟΛΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΧΤΥΠΑΕΙ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ

                                                Το Ρολόι του Κόσμου Χτυπάει Μεσάνυχτα
                                Είδος: Κλασσική Ελληνική Πεζογραφία/ 
                                Πολιτικόκοινωνικό Μυθιστόρημα
                                  Βαθμολογία: 10/10
                                 

O Mενέλαος Λουντέμης- κατα κόσμον Δημήτρης Βαλασιάδης- με την ανεκτίμητη παρακαταθήκη ενός πολύπλευρου συγγραφικού έργου συνδυασμένου με κοινωνικού αγώνες, κατέχει μιαν εξέχουσα θέση στη μεταπολεμική μας πεζογραφία:

Ποιο Ελληνόπουλο δε συγκινήθηκε με το "Ένα Παιδί Μετράει Τ' Άστρα", ποιος δημοκρατικός πολίτης δεν αφυπνίστηκε με το συγκλονιστικό "Οδός Αβύσσου Αριθμός 0"!
Κι όμως! Ο πολυγραφότατος Μενέλαος Λουντέμης έχει προσφέρει στα ελληνικά γράμματα και πλήθος άλλα λογοτεχνικά "διαμάντια" λιγότερο γνωστά, αλλά εξίσου σημαντικά, με καθένα τους να διατηρεί μια διαχρονική λάμψη και να αποτελεί πολύτιμη ψηφίδα σ'ένα έργο που ολόκληρο ακτινοβολεί ιδανικά πανανθρώπινα!
              Πρόκειται λοιπόν για βιβλία- θησαυρούς που το αναγνωστικό κοινό αξίζει οπωσδήποτε να ανακαλύψει (κι έχει την ευκαιρία από μια εκδοτική πρωτοβουλία των εκδόσεων Πατάκη!)
Ανάμεσα  σε αυτά τα ξεχωριστά,αλλά λίγο άγνωστα βιβλία του Μενέλαου Λουντέμη περίοπτη θέση κατέχει το έργο του με τίτλο το "Ρολόι Του Κόσμου Χτυπάει Μεσάνυχτα", ένα πολυπρόσωπο μυθιστόρημα που συνιστά μια τοιχογραφία του παγκόσμιου σκηνικού τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου κι επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις στον αναγνώστη...
         Ένα μυθιστόρημα που μες στην απλότητά του κατάφερε να εκφράσει μια βαθιά αγωνία για όλο το φάσμα του κοινωνικού γίγνεσθαι - θίγοντας έξυπνα το φλεγον της Παιδειας , τον έρωτα, τα κίβδηλα πρότυπα και τον φασισμό που ποτέ δεν εξοντώθηκε αλλά εκτρέφεται από συμφεροντα πολεμοκαπηλικά, από την κοινωνική αδικία κι από την παραπλάνηση.
Κι αν ΤΟ ΡΟΛΟΙ " του Λουντεμη μιλα για τη δεκαετια του 60 , εντουτοις τα μηνυματα παραμενουν δραματικα επικαιρα...Eχω τη χαρά να ανακοινώσω την επανέκδοσή του από τις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

Περίληψη
Το μυθιστόρημα ξεκινάει με την έναρξη μιας πτήσης προς την Αμερική, όταν από τη σκάλα επιβίβασης παρελαύνουν μια σειρά από ετερόκλητους επιβάτες- ο καθένας με το προσωπικό του φορτίο!
Αρχικά περνάει ένα ζευγάρι ηλικιωμένων, η Ελίζα και ο Νάθαν, Εβραίοι από την Αυστρία, με την πιο δημιουργική τους ηλικία να έχει διατρέξει δύο παγκοσμίους πολέμους!
    Κι αν στον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Νάθαν υπήρξε ένας άγουρος σρατιώτης της Αυστροουγγαρίας- με την αγαπημένη του Ελίζα να περιμένει την επιστροφή του από τα χαρακώματα-
στα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου θα δουν και οι δύο τους την οικογενειακή τους ευτυχία να σκιάζεται απο το αιματοβαμμένο σκοτάδι της ναζιστικής θηριωδίας.
Επόμενος επιβάτης είναι ένας υψηλόβαθμος ναζί - αποστεγνωμένος από συναισθήματα. Ο...Αντιστράτηγος Χέλμουτ φον Κέλντερ ανήκε σε κείνους που αμνηστεύθηκαν σε δίκες σαν της Νυρεμβέργης για να επιστρατευθούν έπειτα σε πιο σκοτεινούς ρόλους, βοηθώντας τις Μυστικές Υπηρεσίες (όπως η CIA) στο κυνήγι εναντίον του κομμουνισμού.
Έπεται ένας νεαρός Αμερικάνος στρατιώτης, ο Φίλιπ Στόκερ, ο οποίος αναλογίζεται τις πράξεις του από τότε που νεοσύλλεκτος υπέστη από τις κρατικές υπηρεσίες όλη την πλύση εγκεφάλου και τα ψυχολογικά βασανιστήρια, προκειμένου να γίνει ένας άβουλος μισθοφόρος και πιόνι αναλώσιμο στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους όπως αυτοί ενορχηστρώθηκαν από την Αμερική ανά την υφήλιο μεταπολεμικά. 

Επόμενη επιβάτιδα είναι μια Ιταλιδούλα , η Γκατεάνα Ριμπάλντι, μια φτωχή κοπέλα που παρασύρθηκε από την κίβδηλη λάμψη ενός κόσμου φανταχτερού, για να δει τελικά τα όνειρά της να γκρεμίζονται από μια πραγματικότητα που θέλει τη γυναικεία ομορφιά απλώς εμπόρευμα.
Κι ενώ θα αναζητήσει μια απέλπιδα απόδραση σε ένα πλοίο με άγνωστο προορισμό ,θα βρει απροσδόκητα έναν έρωτα από τους πιο ευγενικούς για να τον χάσει ανεξήγητα κι άδικα-μαζί και την εμπιστοσύνη της στους ανθρώπους.
Ο τελευταίος επιβάτης στον οποίο εστιάζει η πένα του Λουντέμη είναι ο Μίλτος, ένας Έλληνας θαλασσινός που αναγκάστηκε να αποχωριστεί μια πατρίδα- λεία πολεμοκαπηλικών συμφερόντων, όπου η ελευθερία και το δημοκρατικό ιδεώδες έχουν τεθεί υπό διωγμόν...
      Μαζί τους στο αεροπλάνο αυτό, ένα πλήθος άλλα πρόσωπα, όπως ο επιχειρηματίας  Αλτάγκο κι ένας "ευσεβής" όσο και... ευτραφής ιερέας που συνοδεύει μια αποστολή με ορφανά του πολέμου προς υιοθεσία στη νέα ήπειρο...
     Κατά τη διάρκεια της περιπετειώδους αυτής πτήσης, οι ζωές των επιβατών θα δεθούν με ένα παράξενο παιχνίδι της μοίρας, όταν όλοι τους μαζί θα βρεθούν απρόσμενα μπροστά σε μια ακραία πρόκληση συνείδησης, που θα αναδείξει βαθιές αλήθειες γύρω από την πολιτική αλλά και την ανθρώπινη ψυχή!

ΣΛΟΛΙΑΣΜΟΣ
Το βιβλίο "Το Ρολόι Του κόσμου Χτυπάει Μεσάνυχτα" είναι ένα από τα πλέον "χαρακτηριστικά αλλά και πλουσιότερα έργα του Μενέλαου Λουντέμη. 
       Ένα βιβλίο..."χορταστικό" , πλημμυρισμένο από τα τόσο όμορφα γνωρίσματα της γραφής του Λουντέμη- την απλότητα στη γλώσσα, τον ρομαντισμό, την κοινωνική ευαισθησία και τα άφθονα μηνύματα πολιτικής αφύπνισης με το αίτημα της ειρήνης να κυριαρχεί...
           Η απλότητα των εκφραστικών μέσων συνιστά πλεονέκτημα του βιβλίου, διότι το καθιστά προσιτό σε αναγνώστες κάθε μορφωτικού επιπέδου,όπως ακριβώς και τα έργα του Ξενόπουλου, που ο ίδιος επιθυμούσε "να τα διαβάζουν με την ίδια ευκολία ο μαθητής του Γυμνασίου κι ο κύριος Παλαμάς"!
   Στο "Ρολόι" ο Λουντέμης αφουγκράζεται ολόπλευρα τον παλμό της εποχής του, δηλαδή τα ψυχροπολεμικά χρόνια, με την ηγεμονία της Αμερικής θηλιά στο λαιμό των εθνών από τη μια, και τον απόηχο του φοβερότερου πολέμου της Ιστορίας να έχει τραυματίσει για πάντα την "ψυχή του Κόσμου", από την άλλη...
Το "Ρολόι Toυ Κόσμου" δεν ανήκει στα ελληνοκεντρικά έργα του Λουντέμη, αν και διατηρεί μια ελληνική "πινελιά" ανάμεσα στα άλλα, με την κάπως "διεθνιστική" λογική ότι η Ελλάδα υπήρξε όπως κι άλλες χώρες-πεδίο τυραννίας και διώξεων με τις πληγές του υποκινούμενου Εμφυλίου- ακόμη χαίνουσες.
       Το "Ρολόι Του Κόσμου" συνιστά κυρίως ένα παγκόσμιο έργο- "εναρμονισμένο" με τις αγωνίες του καιρού του, τις οποίες όμως επεκτείνει σε διαχρονικούς προβληματισμούς οικουμενικών διαστάσεων.
Για να επιτύχει αυτό το πολυδιάστατο σχόλιο πάνω στα ζητήματα των ημερών του, ο Μενέλαος Λουντέμης χρησιμοποιεί τη μέθοδο του "σπονδυλωτού έργου:
Κάτω από το "έξυπνο" εύρημα μιας πτήσης προς την Αμερική ως κοινή συνισταμένη, ο συγγραφέας καταφέρνει σε ένα βιβλίο να συνενώσει πέντε κεντρικούς ήρωες και μερικούς περιφερειακούς σε πορείες παράλληλες που τέμνονται σε μια συγκλονιστική κορύφωση.
Κάθε ιστορία αντιστοιχεί και σε ένα διαφορετικό αλλά εξίσου φλέγον ζήτημα:
Οι πρώτοι επιβάτες είναι ο Νάθαν κι η Ελίζα -το ζευγάρι των Αυστροεβραίων- και αφορούν στο θέμα που τα μεταπολεμικά χρόνια άφησε άναυδη την υφήλιο ολόκληρη και δεν είναι άλλο από το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, με φρικαλεότητες που στιγμάτισαν για πάντα τον Σύγχρονο Πολιτισμό.
Ωστόσο η πορεία του ζευγαριού αυτού δεν εγκλωβίζεται απλώς στο δράμα μιας εθνότητας αλλά αντανακλά τη λαχτάρα όλων των απλών ανθρώπων για τις ομορφιές της ειρηνικής ζωής και της οικογενειακής ευτυχίας, όπως αυτά τσαλαπατώνται από τα σκοτεινά συμφέροντα των πολεμοκαπήλων και των καπιταλιστών.
Τα οικογενειακά στιγμιότυπα αποτελούν "ύμνο"στην ειρήνη και δια της αντίθεσης υπογραμμίζουν το όνειδος του Πολέμου.
Συγκλονιστική και πανέξυπνη καταγγελία του πολέμου η σκηνή με τη "βιτρίνα".
!Αυτή η σκηνή μου έφερε στο νου ένα εξαίσιο κοινωνικό τραγούδι που διακρίθηκε στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης το 1980.

Ο ίδιος προβληματισμός εκφράζεται κ από τα ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΚΙΑ του Κύπριου συνθέτη, Μαριου Τοκα, με την κρυστάλλινη φωνή της μαχητικής Τάνιας Τσανακλίδου...

Τούτη η απλή και ηχηρή κραυγή έρχεται υπαινικτικά να ενωθεί και με το παγκόσμιο κίνημα της Ειρήνης που άρχισε να ανθεί τη δεκαετία του'60 και στην Ελλάδα συνοδεύτηκε από διώξεις, εκτελέσεις, με αποκορύφωμα τη δολοφονία του πασιφιστή Βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγορίου Λαμπράκη.
Η δεύτερη περίπτωση θίγει ένα τρομακτικό σκάνδαλο της πολιτικής ζωής του πλανήτη μας:
Πέρα από τη σκιαγράφηση μιας ψυχής διαβρωμένης από την έπαρση κι έναν ακραιφνή μιλιταρισμό που φτάνει ως ο μισανθρωπισμό, η ιστορία του ναζί Αντιστρατηγου φον Κέλντερ εστιάζει σε μια εφιαλτική πραγματικότητα.
Πολλοί υψηλόβαθμα στελέχη της Βέρμαχτ, αλλά και των Ες-Ες -υπεύθυνα για εκατόμβες αθώων θυμάτων ανά την Ευρώπη και για θηριωδίες που δεν τις βάζει ανθρώπου νους-αμνηστεύτηκαν τελικά, παρέχοντας στους Δυτικούς Συμμάχους ένα πολύτιμο αντάλλαγμα γι αυτήν τους τη "μεγαλοψυχία":
Επιστρατεύτηκαν μυστικά ως σύμβουλοι σε προγράμματα των Μυστικών Υπηρεσιών (κυρίως της C.I.A.) εναντίον του κομμουνισμού, όπως επικρατούσε στο αντίπαλο δέος της Ε.Σ.Σ.Δ.!
    Αυτή δεν είναι υπερβολή του "αριστερού συγγραφέα Λουντέμη, αλλά μια ζοφερή σελίδα του μεταπολεμικού σκηνικού.
Χαρακτηριστικό επώνυμο παράδειγμα, ανάμεσα στα άλλα, ο Klaus Barbie ο επονομαζόμενος και "Χασάπης της Λυόν", 
ο οποίος ακολούθησε αυτήν ακριβώς την πορεία (αν και στο τέλος βρήκε το τέλος που άξιζε στα σαδιστικά εγκλήματά του.)Όλα αυτά,πάντως, αποδεικνύουν για μια ακόμη φορά τη συγγένεια του καπιταλισμού με τον ακραίο μιλιταρισμό, που εκτοπίζει τον άνθρωπο στον βωμό ενός αιματοβαμμένου κέρδους.
Ο Λουντέμης με ένα λόγο λιτό αποδεικνύει, δηλαδή, πως ο καπιταλισμός δεν αντιτίθεται στον Πόλεμο , αλλά καταφεύγει στον πόλεμο ως ακραίο μέσο ακριβώς όταν έτσι επιτάσσουν κάποιοι οικονομικοί συσχετισμοί.
Αυτό έρχεται να συναντήσει την τρίτη ιστορία μας με πρωταγωνιστή, τον Φίλιπ Στόκερ, τον "Μικρό Στρατιώτη", (αυτήν την αιώνια μοναχική φιγούρα, όπως τη συναντάμε και στον αντιπολεμικό κύκλο ποίημα του Δημήτρη Χριστοδούλου ερμηνευμένο από τον Νίκο Ξυλούρη!)

Ο Στόκερ αντιπροσωπεύει τον μέσο Αμερικάνο νέο που αλλοτριώθηκε από μιαν επίπλαστη ευημερία χωρίς ιδανικά, όπου αποθεώνεται ο υλισμός  και παραμερίζεται ο άνθρωπος! Εκεί πολίτες με ναρκωμένη τη συνείδηση σύρονται ως ακούσιοι συνένοχοι σε μια σειρά ιμπεριαλιστικών επιχειρήσεων με κάθε φωνή αντίστασης να διώκεται!
Ο Λουντέμης εστιάζει στις μεθόδους ψυχολογικής βίας που ασκεί ο αμερικάνικος στρατός, ο κρατικός μηχανισμός κι οι Μυστικές Υπηρεσίες σε κάθε προσπάθεια απεμπλοκής! Αυτή τη διαδρομή ακούσιας ενοχής ακολούθησε ο νεαρός στρατιώτης Στόκερ και τώρα με τύψεις αναλόγίζεται τα φρικτά εγκλήματα του αμερικανικού επεκτατισμού στο Βιετνάμ, όπως τον βίωσε ως μικρό γρανάζι του!
          Η τέταρτη επιβάτιδα,η Γκατεάνα Ριμπάλντι, οδηγεί τον προβληματισμό του συγγραφέα από το αμιγώς πολιτικό πεδίο στο κοινωνικό, αναδεικνύοντας τη Γυναίκα και μια πραγματικότητα, όπου παρά τις προόδους εξακολουθεί να την χρίζει res!
Υπακούοντας στη στερεοτυπική άποψη περί...ιταλικής φινέτσας, ο Λουντέμης επιλέγει Ιταλίδα για να προσωποποιήσει τη γυναικεία ομορφιά, που παγιδεύεται σε κυκλώματα εμπορευματοποίησης της. 
Στην εποχή δειλής ανάδυσης του star system λουσμένου σε φώτα που τυφλώνουν το πνεύμα, πολλά όνειρα για μια αστραφτερή ζωή τροφοδοτήθηκαν στις φτωχές συνοικίες καθιστώντας πολλά φτωχά κορίτσια λεία επιτηδείων και αυτό το ζήτημα αναδεικνύει ο συγγραφέας στην ιστορία της Γκατεάνας.
Και φτάνουμε στον τελευταίο επιβάτη -πρωταγωνιστή.
Είναι ο Μίλτος, ο Θαλασσινός που αποτελεί μια μνεία στους αγώνες του ελληνικού λαού για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, όπως αυτοί εκφράστηκαν στις λαμπρές σελίδες του ΟΧΙ και της Αντίστασης, αλλά και τα χρόνια της διάψευσης των ευγενών οραμάτων.
Στο πρόσωπο του Μίλτου τώρα "παίρνει το λόγο" ο κοινωνικός αγωνιστής, όπως άλλωστε υπήρξε κι ο ίδιος ο Μενέλαος Λουντέμης-δοκιμάζοντας εξορία και διώξεις για το ιδανικό της Δημοκρατίας που το υπηρέτησε κι ως πολίτης κι ως λογοτέχνης ακούραστα.
Η ευγένεια ψυχής, η λαϊκότητα και η συμπόνια συνοδεύουν κάθε κίνηση του βασανισμένου Μίλτου, που εκφράζει τις ωραιότερες πλευρές της "αντρειοσύνης"...και τις αρετές του απλού Έλληνα.
Οι δυο τελευταίες ιστορίες συνδέονται απρόσμενα.Σε αυτό το σημείο, το "Ρολόι" προσλαμβάνει κι έναν ρομαντικό προσανατολισμό, με έναν έρωτα που έρχεται να απαλύνει τις πληγές.Η βασική ιστορία αγάπης του έργου μας εξυφαίνεται απολαυστικά πάνω στον καμβά μιας οικείας ιδέας που συναντήσαμε, κυρίως στο ανάλαφρο σινεμά τέλη του '60...
           Αυτή ομως είναι μόνο η γλυκιά αρχή!
Το κεντρικό ρομάντζο του Λουντέμη την υπερβαίνει κατά πολύ με διάχυτο το δραματικό στοιχείο να την χαρακτηρίζει, ενώ οι πολιτικοί  προβληματισμοί που αναφύονται μέσα από  τις πορείες των ηρώων τής προσδίδουν μεγάλο "ειδικό βάρος".
Παράλληλα, μια αυθεντική τρυφερότητα διαπνέει αυτήν την ιστορία που γίνεται βάλσαμο και για την ψυχή του αναγνώστη.
           Ωστόσο αυτή η ευτυχία ανατρέπεται με μια αγωνιώδη εξέλιξη.
Κι εκεί που προκύπτει ένα ερωτικό αδιέξοδο, έρχεται και ένα ακόμη συνταρακτικό γεγονός, που ενώνει με το νήμα της κοινής μοίρας τις ζωές όλων των επιβατών του επίμαχου αεροπλάνου.
Ο χειρισμός του συγγραφέα φέρνει στο προσκήνιο του κοινωνικού προβληματισμού άλλες δύο παραμέτρους -την απληστία του κεφαλαίου στο πρόσωπο του επιχειρηματία Αλτάγκο, αλλά και το φαρισαισμό του ιερατείου που δυστυχώς απέχει πολύ από το αγαπητικό κήρυγμα του Ευαγγελίου και τη διάθεση Θυσίας που δίδαξε ο Χριστός.
           Το πρόσωπο του τροφαντού ιερέα στην πτήση αυτήν, καταδεικνύει μια μερίδα του κλήρου με απάθεια για τα πάθη των φτωχών, που συντάσσεται με άνομες εξουσίες σε πολιτικές σκοπιμότητες καταπίεσης του φτωχού λαού μέσα από τον εγκλωβισμό του στον φόβο και στην προκατάληψη.
Ο συγγραφέας αναζητά τελικά τη λύση της ιστορίας του στην αυταπάρνηση που τροφοδοτούν τα υψηλά ιδανικά- εστιάζοντας στον ηρωισμό που ξεπηδάει από τους μικρούς και ταπεινούς.
          Απόηχο του εξαιρετικού αυτού βιβλίου, ο Λουντέμης αφήνει ένα έντεχνο αντιρατσιστικό μήνυμα και ηχηρή τη λαχτάρα για συναδέλφωση των ανθρώπων κάτω από το φως της αγάπης.
           Το Ρολόι του Κόσμου είναι από τα βιβλία που αποτελούν  άλλη "μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων" όπως το ζητάει στο κορυφαίο του ποίημα "Αν Θέλεις Να Λέγεσαι Άνθρωπος" ο Λειβαδίτης...
           Σπουδαίο λοιπόν αντιπολεμικό μυθιστόρημα που αφήνει την ψυχή του αναγνώστη αναζωογονημένη ηθικά και το πνεύμα του αφυπνισμένο.
Από τα πιο συγκινητικά και πολυδιάστατα κοινωνικά μυθιστορήματα που έχω διαβάσει!!!
Σπεύσατε να το ανακαλύψετε στην νέα, καλαίσθητη επανέκδοσή του από τις εκδόσεις Πατάκη!!!


                                                      Ελισσάβετ Π. Δέδε

                                                    ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Βιογραφικό (πηγή WIKIPEDIA+ Σαν Σημερα)

Ο Μενέλαος Λουντέμης (1912 [1] - 22 Ιανουαρίου 1977), ήταν Έλληνας λογοτέχνης που γεννήθηκε στη Κωνσταντινούπολη το έτος 1912. Το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο το εμπνεύστηκε από τον ποταμό Λουδία της μετέπειτα πατρίδας του.[2]
Ήταν το μοναδικό αγόρι από τα πέντε παιδιά του Γρηγόρη Μπαλάσογλου (που με την εγκατάσταση του στην Ελλάδα έγινε Βαλασιάδης) και της Δόμνας Τσουφλίδη. Πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα σε πολύ νεαρή ηλικία, δημοσιεύοντας ποιητικές συλλογές στην «Αγροτική Ιδέα» της Έδεσσας το 1927 και το 1928, τις οποίες υπέγραφε με το πραγματικό του όνομα (Τάκης Βαλασιάδης). Γύρω στο 1930 δημοσιεύει ποιήματα και διηγήματα του στο περιοδικό «Νέα Εστία». Η πρώτη φορά που χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο του ήταν το 1934 στο διήγημα «Μια νύχτα με πολλά φώτα κάτω από μια πόλη με πολλά αστέρια».
Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας του 1938 για τη συλλογή διηγημάτων του Τα πλοία δεν άραξαν και με τη Χρυσή Δάφνη Πανευρώπης στο Παρίσι το 1951. Επίσης τιμήθηκε και με το βραβείο <<Μενέλαου Λουντέμη>> που το καθιέρωσε πρός τιμήν του ή Ελληνική Εταιρία Λογοτεχνών καί απονέμεται κάθε χρόνο στο καλύτερο πεζογράφημα του προηγούμενου έτους.Προς τιμήν του, στο Βουκουρέστι δόθηκε το όνομα του σε δημόσιο κτίριο (Λουντέμειο Μέγαρο). Σύμφωνα με το Βασίλη Βασιλικό, «θεωρείται ο πιο πολυδιαβασμένος Έλληνας έπειτα από τον Νίκο Καζαντζάκη».[3]
Πρόσφυγας από την Γιάλοβα στον Μεγάλο Ξεριζωμό,[4] εγκαθίσταται με την οικογένεια του πρώτα στην Αίγινα, μετά στην Έδεσσα και τελικά στο χωριό Εξαπλάτανος τηςΠέλλας, στο οποίο έζησε από το 1923 μέχρι το 1932 που έφυγε για την Κοζάνη. Έζησε για λίγο στο κρατικό οικοτροφείο της Έδεσσας. Η οικογένεια του ήταν εύπορη, αλλά χρεοκόπησε κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή και ο Λουντέμης αναγκάστηκε να εργαστεί σκληρά στην εφηβεία του ως λαντζιέρης, λούστρος, ψάλτης, δάσκαλος σε χωριά της Αλμωπίας, ακόμη και ως επιστάτης στα υπό κατασκευή την εποχή εκείνη, έργα του Γαλλικού ποταμού. Στην Δ΄ τάξη του - εξατάξιου τότε - Γυμνασίου«αποσύρθηκε» για πολιτικούς λόγους και απεβλήθη απ' όλα τα Γυμνάσια της χώρας. (Η στράτευσή του στην Αριστερά και η πολιτική δράση μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ του στοίχισε την αποβολή του απ' όλα τα γυμνάσια της χώρας.)
Μέσα από μια οδύσσεια συνεχών μετακινήσεων, από την Έδεσσα σε ένα οικοτροφείο της Κοζάνης κι από εκεί στο Βόλο, ακολουθώντας κάποιο περιφερόμενο«μπουλούκι» της εποχής, φτάνει τελικά στην Αθήνα και συνδέεται στενά με τους Κώστα Βάρναλη, Άγγελο Σικελιανό και Μιλτιάδη Μαλακάση. Ο τελευταίος θα τον βοηθήσει να διοριστεί βιβλιοθηκάριος της «Αθηναϊκής Λέσχης» το 1938 και να ανασάνει κάπως οικονομικά.[5] Την ίδια εποχή, η φιλία του με τον καθηγητή της Φιλοσοφικής Νικόλαο Βέη, θα τον βοηθήσει να παρακολουθήσει ως ακροατής μαθήματα στη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών. Θα ακολουθήσουν αρκετές συγγραφικές επιτυχίες και θα γίνει μέλος της Eταιρίας Eλλήνων Λογοτεχνών, με πρόεδρο τότε τον Nίκο Kαζαντζάκη.
Κατοχή και Εμφύλιος
Στην κατοχή πήρε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση στο πλευρό του ΕΑΜ και διετέλεσε γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων.[6] Κατά τον εμφύλιο συλλαμβάνεται για τα αριστερά του φρονήματα, δικάζεται για εσχάτη προδοσία και καταδικάζεται σε θάνατο - ποινή που δεν εκτελέστηκε ποτέ. Αντ' αυτού, εξορίζεται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Μακρόνησο και στον Άι Στράτη, μαζί με το Θεοδωράκη και τον Ρίτσο. Το 1958 δικάζεται εκ νέου για το βιβλίο του «Βουρκωμένες μέρες» και απαγορεύεται η κυκλοφορία των βιβλίων του.
Το 1956 τον μετέφεραν στην Αθήνα από τον τόπο εξορίας του για να δικαστεί, επειδή, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, στο βιβλίο του «Βουρκωμένες μέρες» αναφέρονται «….προπαρασκευαστικές πράξεις εσχάτης προδοσίας….». Στη δίκη που έγινε με τον εμφυλιοπολεμικό νόμο 509/47, οι μάρτυρες υποστήριξαν ότι το βιβλίο του «προπαγανδίζει τας πολιτικάς του ιδέας, θίγει την έννοια του κράτους, κλονίζει την εμπιστοσύνη του λαού στη Δικαιοσύνη, καλλιεργεί το μίσος».
Επιφανείς πνευματικές προσωπικότητες έσπευσαν να τον υπερασπιστούν (Άγις Θέρος, Γιώργος Θεοτοκάς, Κώστας Βάρναλης, Στράτης Δούκας, Ασημάκης Πανσέληνος, Κώστας Κοτζιάς), υποστηρίζοντας ότι το βιβλίο του «είναι ένα εξαιρετικό έργο, γεμάτο αγάπη για τον άνθρωπο και πίστη στην πορεία του προς το μέλλον». Απολογούμενος, ο Λουντέμης δέχτηκε παρέμβαση του προέδρου, ο οποίος του είπε πως «αν πράγματι νιώθεις στοργή για το παιδί και τη γυναίκα σου, θα 'πρεπε να 'χεις κάνει δήλωση αποκήρυξης του ΚΚΕ». Και η απάντηση του Λουντέμη: «Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να γίνουν τα τέσσερα πόδια δύο. Δεν θα τα κάνω πάλι τέσσερα εγώ».
Μετά τη δίκη εκπατρίζεται στο Βουκουρέστι και το 1967 χάνει την ελληνική ιθαγένεια από τη δικτατορία του Παπαδόπουλου.[7]Το 1956 εξελέγη μέλος του Παγκοσμίου Συμβουλίου της Ειρήνης.Στη Ρουμανία συνεχίζει το συγγραφικό του έργο, ως και λίγο μετά τη μεταπολίτευση. Την περίοδο της αυτοεξορίας ο Λουντέμης πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια, φτάνοντας μέχρι την Κίνα και το Βιετνάμ. Το οδοιπορικό του αυτό το αποτύπωσε το 1966 στο βιβλίο του«Μπατ-Τάι». Το 1976 επανακτά την ελληνική του ιθαγένεια και επιστρέφει στην Ελλάδα. Ένα χρόνο αργότερα, το 1977, πεθαίνει από καρδιακή προσβολή και η σορός του εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα.
Μεταφράσεις και μελοποιήσεις των έργων του
Βιβλία του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες, κυρίως στις ανατολικές χώρες, όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία κ.ά. Επίσης κάποια απ' αυτά μεταφράστηκαν στα κινεζικά και στα βιετναμέζικα. Στην Ευρώπη δημοσιεύθηκαν αρκετά αποσπάσματα από το έργο του, κυρίως σε καλλιτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Tο μυθιστόρημα του «Ένα παιδί μετράει τ' άστρα» έχει μεταφραστεί και στα γερμανικά. Κάποια ποιήματα του μελοποιήθηκαν, με γνωστότερα το «Ερωτικό κάλεσμα» από τους αδερφούς Κατσιμίχα και το «Οι κερασιές θ’ ανθίσουνε και φέτος» που ερμηνεύει ο Αντώνης Καλογιάννης σε μουσική του Σπύρου Σαμοΐλη.
Πνευματική κληρονομιά
Ο Μενέλαος Λουντέμης άφησε πίσω του πνευματική κληρονομιά περίπου σαράντα πέντε βιβλίων, που τον καθιστούν έναν από τους πολυγραφότερους Έλληνες συγγραφείς και μια κόρη, τη Μυρτώ. Ο Λουντέμης ανήκει στους Έλληνες λογοτέχνες του μεσοπολέμου που στράφηκαν προς τον κοινωνικό ρεαλισμό. Το έργο του καθίσταται ιδιότυπο λόγω του "ερασιτεχνικού" τρόπου γραφής του συγγραφέα, τον οποίον υπηρέτησε με πλήρη συνείδηση, καθώς ο ίδιος υποστήριζε πως δεν τον ενδιαφέρει η Τέχνη. Αντίθετα, σκοπός του είναι η καταγραφή της πραγματικότητας και η κατάδειξη της κοινωνικής ανισότητας. Το έργο του εντάσσεται στο ρεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού (Μαξίμ Γκόρκι, Κνουτ Χάμσουν). Χαρακτηρίζεται από τη ρεαλιστική απεικόνιση τοπίων και προσώπων με έντονη αισθηματολογία, που αγγίζει κάποτε και το μελοδραματισμό, βιωματική γραφή, ηθογραφικά και συμβολικά στοιχεία. Ο Λουντέμης έχει την τάση να στρέφεται γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο - αφηγητή, που ανήκει στους περιθωριακούς τύπους των καταπιεσμένων κοινωνικά στρωμάτων και μας δίνει την προσωπική οπτική της μοναξιάς, του ανεκπλήρωτου έρωτα και της δυστυχίας του κόσμου.Μενέλαος Λουντέμης
1906 – 1977



Εργογραφία
«Τα πλοία δεν άραξαν», Αθήνα, εκδ. Γκοβόστης, διηγήματα (1938) ISBN 960-344-915-6
«Περιμένοντας το ουράνιο τόξο», Αθήνα, διηγήματα (1940)
«Γλυκοχάραμα», Αθήνα, διηγήματα (1944)
«Το τραγούδι των διψασμένων», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, διηγήματα (1966)
«Βουρκωμένες μέρες», Αθήνα, διηγήματα (1953) ISBN 960-344-914-8
«Αυτοί που φέρανε την καταχνιά», Αθήνα, διηγήματα (1946) ISBN 960-393-140-3
«Έκσταση», Αθήνα, εκδ. Αετός, μυθιστόρημα (1943) ISBN 960-393-139-X
«Καληνύχτα ζωή», Αθήνα, μυθιστόρημα (1946) ISBN 960-393-138-1
«Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος», Αθήνα, εκδ. Μόρφωση, μυθιστόρημα (1956) ISBN 960-393-978-4
«Συννεφιάζει», Αθήνα, μυθιστόρημα (1946) ISBN 960-344-837-0
«Ένα παιδί μετράει τ' άστρα», Αθήνα, εκδ. Δίφρος, μυθιστόρημα (1956) ISBN 960-344-768-4
«Η φυλακή του Kάτω Kόσμου», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, μυθιστόρημα (1964) ISBN 960-393-312-0
«Το ρολόι του κόσμου χτυπά μεσάνυχτα», Αθήνα, εκδ. Κέδρος, μυθιστόρημα (1963) [8] ISBN 960-344-888-5
«Τότε που κυνηγούσα τους ανέμους», Αθήνα, εκδ. Δίφρος, μυθιστόρημα (1956) ISBN 960-393-137-3
«Λύσσα», μυθιστόρημα
«Τρόπαια Α΄», (Η οπτασία του Μαραθώνα), μυθιστόρημα
«Τρόπαια Β΄», (Σαλαμίνα), μυθιστόρημα
«Κάτω απ' τα κάστρα της ελπίδας», μυθιστόρημα ISBN 960-393-183-7
«Το κρασί των δειλών», (Σαρκοφάγοι Ι), Αθήνα, Πολιτικές και λογοτεχνικές εκδόσεις, μυθιστόρημα (1965) [9] ISBN 960-393-023-7
«Οι ήρωες κοιμούνται ανήσυχα», (Σαρκοφάγοι ΙΙ), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, μυθιστόρημα (1974)
«Ο άγγελος με τα γύψινα φτερά», (Σαρκοφάγοι ΙΙΙ), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, μυθιστόρημα (1974)
«Οδός Αβύσσου αριθμός 0», Αθήνα, εκδ. Βιβλιοεκδοτική, μυθιστόρημα (1962) ISBN 960-344-820-6
«Θυμωμένα στάχυα», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, μυθιστόρημα (1965) ISBN 960-344-993-8
«Αγέλαστη Άνοιξη», μυθιστόρημα ISBN 960-393-024-5
«Της γης οι αντρειωμένοι...», Αθήνα, βιογραφίες (1976)
«Οι αρχιτέκτονες του τρόμου», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, σατυρικό (1966)
«Οι κεραυνοί ξεσπούν», Αθήνα, εκδ. Κάδμος, θεατρικό (1958)
«Θα κλάψω αύριο», (σκηνικό ρομάντσο), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό (1975)
«Ανθισμένο όνειρο», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό (1975)
«Ταξίδια του χαμού», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό (1975)
«Πικρή θάλασσα», (ελληνική θαλασσογραφία), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό (1976)
«Μπατ-Τάι», (Οδοιπορικό στο Βιετνάμ), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ταξιδιωτικό (1966)
«Ταξίδι στην απεραντοσύνη», (Οδοιπορικό), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, πολ. δοκίμιο (1976)
«Οι Δήμιοι με τ’ άσπρα γάντια», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό δράμα (1978)
«Δαίδαλος», σε εικονογράφηση Γ.Πανετέα, Αθήνα, εκδ. Δωρικός, παιδικά διηγήματα ISBN 960-393-136-5
«Ίκαρος», παιδικά διηγήματα ISBN 960-344-835-4
«Ηρακλής», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, παιδικά διηγήματα (1976) ISBN 960-393-135-7
«Θησέας», παιδικά διηγήματα ISBN 960-344-771-4
«Ο μεγάλος Δεκέμβρης», Αθήνα, εκδ. Μαρής-Κοροντζής, παιδικά διηγήματα (1945)
«Κραυγή στα πέρατα», Αθήνα, εκδ. Παλμός, ποιητική συλλογή (1954)
«Θρηνολόι και άσμα για το σταυρωμένο νησί», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποιητική συλλογή (1975)
«Το σπαθί και το φιλί», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποιητική συλλογή (1967)
«Κοντσέρτο για δύο μυδράλια και ένα αηδόνι», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποιητική συλλογή (1973)
«Πυρπολημένη μνήμη», Αθήνα, εκδ. Δωρικός (1975)
«Οι εφτά κύκλοι της μοναξιάς», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποιητική συλλογή (1975)
«Τραγουδώ για την Κύπρο», Αθήνα, εκδ. Μόρφωση, ποιήμα (1956)
«Ο λυράρης (Μιλτιάδης Μαλακάσης)», Αθήνα, εκδ. Δωρικός (1974)
«Ο κονταρομάχος (Κώστας Βάρναλης)», Αθήνα, εκδ. Δωρικός (1974)
«Ο εξάγγελος (Άγγελος Σικελιανός)», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποίηση (1976)
«Καραγκιόζης ο Έλληνας», Αθήνα, εκδ. Δωρικός
«Ο γολγοθάς μιας ελπίδας», Αθήνα, εκδ. Δωρικός
«Μενέλαος Λουντέμης Απανθίσματα», Αθήνα, εκδ. Ελληνικά Γράμματα (2004) του Δαυίδ Ναχμία
«Μια Νύχτα με πολλά φώτα,κάτω από μια πόλη με πολλά Αστέρια», εκδ. Ελληνικά Γράμματα (1934) του Δαυίδ Ναχμία