ΟΣΚΑΡ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ Guillermo Navaro
ΟΣΚΑΡ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑΣ
Εουτζίνιο Καμπαλέρο
ΟΣΚΑΡ ΜΑΚΙΓΙΑΖ Νταβίντ
Μαρτί και Μόντσε Ριμπέ.
.....Δυστυχώς ΌΧΙ Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας όπως θα της άξιζε...
Από τις ευφυέστερες συλλήψεις της 7ης Τέχνης κι από τις πιο ευφάνταστες, καλαίσθητες αλληγορίες του παγκόσμιου κινηματογράφου «Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΑ» του Guillermo Del Toro συνιστά μια φαντασμαγορική παραβολή γύρω από τον φασισμό και τη λαβωμένη αθωότητα που ματώνει διαρκώς σε έναν κόσμο αβάσταχτα σκλήρό βάρβαρα κυνικό!
Είναι σαφές ότι η ταινία αδικήθηκε κατάφωρα στα Όσκαρ της δικής της χρονιάς. Ας την ανακαλύψουμε παρέα.
ΥΠΟΘΕΣΗ
Ισπανία 1937: Η 9χρονη Οφηλία, ορφανή από πατέρα , βλέπει τη ζωή της να αλλάζει όταν η μητέρα της, η εύθραυστη Κάρμεν Καρδόσο μετακομίζει στο σπιτικό του νέου της συζύγου, του αυταρχικού λοχαγού Vindal, με την ατσαλάκωτη στολή και το ψυχρό χαμόγελο.
H Oφηλία πασχίζει να προσαρμοστεί στο νέο της σπιτικό – κάτω από τη σκιά του πατριού της,- ενόσω βλέπει με τρόμο τη μητέρα της να απομακρύνεται από κοντά της καθώς είναι έγκυος στο παιδί του λοχαγού.
Καθώς η Οφηλία περιπλανιέται μόνη στο παρακείμενο δάσος της ανοίγεται ένας αλλόκοτος κόσμος από παράξενα πλάσματα με αρχηγό τον Φαυνό που υποβάλλει την Οφηλία σε μυστικές δοκιμασίες με πλήθος εμπόδια και την υπόσχεση ενός φωτεινότερου κόσμου όπου θα οδηγηθεί ως πριγκίπισσα...
Η μικρή Οφηλία αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στον νέο μαγικό κόσμο του Πάνα και στη ζοφερή πραγματικότητα του σπιτιού της, με μια μητέρα που ολοένα εξασθενεί και τον αυταρχικό στρατηγό να καταδιώκει λυσσαλέα τους ανάρτες του Δημοκρατικού Στρατού.
Διαρκώς όμως της ορθώνονται πλήθος σκληρών δοκιμασιών όπως το τέρας με τα μάτια στα χέρια...
Το χασμα ανάμεσα στους δυο κόσμους θα διαρραγεί με την Οφηλία στη μέση τους –αντιμέτωπη με ένα θανάσιμο δίλημμα...
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Η λέξη αριστούργημα είναι πολύ μικρή για να περιγράψει αυτήν την πολυδιάστατη εικαστική, πνευματική αλλά και πολιτική εμπειρία, που αποτελεί ο «Λαβύρινθος Του Πάνα» του Γκιγιέμο Ντελ Τόρο.
Μια ταινία χορταστική σε διάρκεια , εξελίξεις και συμβολισμούς, «Ο Λαβύρινθος του Πάνα» σε απορροφά αμέσως στο σύμπαν του- αυτό το πολύχρωμο όσο και πολυεπίπεδο σύμπαν του Γκιγιέμο Ντελ Τόρο , που πάνω στο «κινηματογραφικό πανί «ζωγραφίζει» με την αχαλίνωτη φαντασία ενός παιδιού, την ευαισθησία ενός τροβαδούρου και τον ιδεαλισμό ενός επαναστατη!
Ο «Λαβύρινθος του Πάνα» έρχεται να τελειοποιησει ιδέες που σπερματικά ο Ντελ Τόρο άρχισε να αναπτύσσει στη «Ραχοκοκκαλία του Διαβόλου» όπου επίσης τον κατατρύχει ο Ισπανικός Εμφύλιος και τα εγκλήματα του φρανκικού καθεστώτος.
Θα έλεγα πως ο Ντελ Τόρο σε αυτό μου φέρνει στον νου τον Καταλανό συγγραφέα Ζάουμε Καμπρέ ο οποίος επίσης περιστρέφει τον άξονα των σημαντικότερων βιβλίων του γύρω από τον Ισπανικό Εμφύλιο («Φωνές του Παμάνο","Confiteor" ," Σκιά του Ευνούχου»).
Όπως αναγνωρίσιμα ιδιαίτερο είναι το στιλ εκείνου συγγραφικά, έτσι αριστουργηματικά ιδιαίτερο είναι το σκηνοθετικό στιλ του Ντελ Τόρο όταν μιλα για τον Εμφύλιο, συμπλέκοντας παραμύθι και ανελέητη πραγαμτικότητα.
Ουσιαστικά, στον «Λαβύρινθο» του ο Γκιγιέμο Ντελ Τόρο επεχείρησε να κάνει με τη Δικτατορία του Φράνκο ό,τι ακριβώς κι ο Πιερ Πάολο Παζολίνι αποπειράθηκε στο απαιτητικό «Salo- 120 Ημέρες στα Σόδομα» με τον φασισμό του Μουσολίνι:
Eπεχείρησε να στηλιτεύσει σκληρά τον φασισμό μέσα από εναν εκκεντρικό τρόπο που λειαίνει τον χειροπιαστά βροντερό λόγο του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και ισχυροποιεί το μήνυμα στοχεύοντας πρώτα το θυμικό και τις ευγενεστερες χορδες της ανθρωπινης σκεψης -τη φαντασία και το συναισθημα!
Ενώ όμως ο Ιταλός το έπραξε με ενάν τρόπο αντιεπικοινωνιακά τολμηρό, ασυλλόγιστα άγριο, και σαγηνευτικα αποκρουστικό, που είναι για «λίγους», (ταίνια ακραία που ίσως οδήγησε στη δολοφονία του!) ο Μεξικάνος κατόρθωσε να πασπαλίσει την έμπνευση του με ομορφιά ,τρυφερότητα κι εναλλαγή σκληρότητας και αθωότητας που
σαγηνεύει, σε ένα κινηματογραφικό κομψοτέχνημα!
Κεντρική ηρωίδα στον «Λαβύρινθο» του Ντελ Τόρο το απόλυτο αρχέτυπο της αγνότητας, ένα κοριτσάκι εννιά χρονών με το όχι τυχαία σαιξπηρικό όνομα Οφηλία.
Η παραλληλία με τη γνωστή ηρωίδα από τον Άμλετ προδιαγράφει τη ματαίωση της αγάπης και τη θλίψη που βιώνει κατ’ αντιστοιχία κι η παιδούλατης ταινίας- ως πρόσωπο βαθιά ποιητικό κι εξιδανικευμένο...
, αυτην του «Εγκαταλελειμμένου Παιδιού, και μάλιστα μέσα στην πραγματικότητα του Πολέμου». Από κείνο το σημείο έχουμε μια κατάδυση σε έναν αλλότριο κόσμο, μαγικό. Εδώ, δηλαδή ο σκηνοθέτης αξιοποιεί στο παραμυθιακό στοιχείο για να κωδικοποιησει μια σπειροειδή καταβύθιση στο παιδικό ασυνείδητο της ματαιωμένης παιδούλας:
Είναι ο Λαβύρινθος ιχνηλατημένος φροϋδικά: Ένα πλέγμα ενοχής που το κεντά η απουσία κι η έλλειψη αγάπης, με τα δαιμόνια της ελλειμματικής αυτοαντίληψης και της ζήλειας του πρωτότοκου προς το νέο μέλος. Ενα πλέγμα διάσπαρτο τέρατα και παγίδες, όπως προβάλλει ο κόσμος της ορφάνιας και του πολέμου στα παιδικά μάτια: Ακατανόητος και απειλητικός.
Το «παραμύθι» , «οι μαγικοί κόσμοι» και οι συνομιλίες με «ψευτικους φίλους» είναι κύριος μηχανισμός άμυνας των παιδιών απέναντι στον κόσμο των ενηλίκων οταν αυτός γίνεται απειλητικός
Έτσι κι ο Ντελ Τόρο, διατηρώντας κι ο ίδιος την αθωότητα του παιδιού που το πληγώνει η ασχήμια του κόσμου, συνθέτει μια συνδυαστική παραλλαγή από την «Αλίκη Στον Κόσμο των Θαυμάτων» και τον «Μάγο του Οζ»
Ο Μεξικανός σκηνοθέτης χειρίζεται δυο από τα πλέον ερμητικά σύμβολα της Ελληνικής Μυθολογίας, τον Λαβύρινθο της Κρήτης και τον Πάνα σύμβολο των πιο άγριων ενστικτων μας, για να φέρει αντιμέτωπη την εξιδανικευμένη φιγούρα της παιδούλας με την πιο σκοτεινή πτυχή της ζωής και του ίδιου της του εαυτού.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ο ανιμισμός- τόσο κοινός στις παγανιστικές θρησκείες και στο πρωτοσυλλογικό στάδιο της νοητικής εξέλιξης των παιδιών κατά τον Piaget... Η αθωότητα σε μάχη θανάσιμη προς τη βαρβαρότητα λοιπόν.
Ο Ντελ Τόρο αριστοτεχνικά εναλλάσσει το όνειρο με τον εφιαλτή, συνθέτοντας μια γκροτέσκα ονειροφαντασία, που παγιδεύει την Οφήλία, ανοίγοντας της αντιφατικά και τον δρόμο για τη δική της απελευθέρωση
Ταυτόχρονα, με έναν ωμό όσο κι αιματηρό ρεαλισμό- απενοχοποιημένα συνήθη στις ταινίες του- ο Ντελ Τόρο σκιαγραφέι την πραγματικότητα του Ισπανικού Εμφυλίου και το εφιαλτικό πρόσωπο του φασισμόύ. Ακολουθεί τις αγωνιώδεις προσπαθειες των ανταρτών .
Την ίδια στιγμή ξεγυμνώνει τον φαρισαϊστικό πουριτανισμό, τον μισογυνισμό και τον φρικιαστικό σαδισμό του φιλόδοξου και ατσάλινου λοχαγού Βινταλ, που προσωποποιεί ιδανικά την κτηνωδία που διεκρινε το καθεστώς του Φρανθίθκο Φράνκο –‘οπως και κάθε άλλου φασίστικού καθεστωτος στην Ιστορία.
Μοναδικό φωτεινό στοιχείο του αληθινού κόσμου -γέφυρα ανάμεσα στους κόσμους της Οφήλιας και τη σκληρη πραγματικότητα- είναι η υπηρέτρια Μερσέντες που δίνει στοργή στην Οφηλία και στηριξη στους αντάρτες όντας το πρότυπο της Μάνας, της Αδελφής και της Ερωμένης που αντιστέκεται στην καταπίεση κι οδεύει προς μια νέα εποχή γυναικείας χειραφέτησης.
Το πολιτικό πρόσημο της ταινίας είναι εμφανές και κηρύττει τον πιο ευγενή αγώνα του ανθρώπου,
αυτόν για την ελευθερία!
Ο Ντελ Τόρο θα εκμεταλλευτεί, γι άλλη μια φορά, το μοτίβο που θέλει ως αντίτιμο μεγάλων υποθέσεων τη Θυσία, όπως συνέβη στην Ανδρομέδα, στην Ιφιγένεια προ του Τρωικού Πολέμου ή στην Γυναίκα του Πρωτομάστορα για τη θεμελιωση του Γεφυριού – μύθος παρών σε όλα τα Βαλκάνια.
Στον Ντελ Τόρο αυτή ύστατη έκφραση αυταπάρνησης είναι η δική του αντίσταση στη βαρβαρότητα του αφιλόξενου προς την ομορφιά της αγάπης- κόσμου κι αυτό παραξενα θα εκφραστεί και στη ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ:
Είναι κοινός τόπος στην Ιστορία πως πρωταρχική επιδίωξη των ολοκληρωτικών καθεστώτων ήταν η εκρίζωση της συμπόνιας και της ανθρωπιάς, γιατί χωρίς αυτά ο άνθρωπος μένει έρμαιο των ενστίκτων και αγελαία μαζα, εύκολα διαχειρίσιμη .
Ο Φασισμός είναι η αποθέωση του ατομικισμού σε διαπροσωπικό επίπεδο και της προσωπικής ισοπέδωσης σε επίπεδο πολίτη.
Μεγαλύτερη επανάσταση κόντρα στον φασισμό είναι τελικά η διάσωση της ανθρωπιάς και το πνεύμα της θυσίας! Έτσι διασώζεται η ατομικότητα που ατενίζει τα Υψηλά και προσφέρεται στον Άλλον!
Ένα μήνυμα υπαινικτικά χριστιανικό ότι η σωτηρία περνά μέσα από το «άνοιγμα» του Εγώ προς τον Αλλον!
Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΑ είναι από απόψεως συντελεστών, μια κάθαρα "ισπανική υπόθεση" κι οι συντελεστές του αποτελούν μια ισχυρή αρμάδα.
Οι ερμηνείες στέκονται στο ύψος της ιδιοφυούς σύλληψης του Ντελ Τόρο.
Oνειρική η πανέμορφη μικρούλα , Ιβάνα Μπακουέρο ερμηνευει με ευλάβεια την μελάγχολική Οφηλία ως το ικρίωμα που της επέβαλαν ο κόσμος των ενηλίκων κι η σκλήρότητα του πατριού.
Ο Σερζι Λόπεζ αποδίδει όλη τη σκληρότητα του φιλόδοξου κι αιμοδιψούς λοχαγού Βιντάλ σε μια αξιομνημόνευτη ερμηνεία, ενώ η Αριάντνα Τζιλ μεταδίδει όλη την συναισθηματική και σωματική κατάπτωση της αδύναμης μητέρας.
Τι να πει κανείς για τον Νταγκ Τζόουνς;;;Κατορθώνει με τη μιμητική του δεινότητα να αναπαραστήσει έναν Φαυνό μαέστρο υποβλητικό, τρομακτικό και παντεπόπτη με την ίδια γαλήνια εκφραστικότητα ταλέντο που σπαρακτικά ξεδίπλωσε στο Πλάσμα απ΄το «Shape Of The Water»!
Αυτό το αριστούργημα είναι προφανές πως είναι ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΤΩ ΤΩΝ 15, καθώς εμπεριέχει βία και τρομακτικές εικόνες ενώ κι ο αλληγορικός της χαρακτήρας θα μείνει απρόσιτος σε ένα παιδί με αποτέλεσμα να μην την απολάυσει σε όλο της το μεγαλείο.
ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ
Πολύ καλή ιδέα είναι και ένας έφηβος να ανακαλύψει τον «Λαβύρινθο Του Πάνα» και στο υπέροχο βιβλίο του Γκιγιέμο Ντελ Τόρο και της Κορνίλια Φούνκε!
Η Κορνήλια Φούρκε κατορθώνει να μεταγράψει την ευφυή σεναριακή ιδέα του Γκιγιέμο Ντελ Τόρο σε ένα αλησμόνητο βιβλίο που θα συνταράξει τις ευαίσθητες εφηβικές ψυχές κια μας το προσφέρουν οι Εκδόσεις Ψυχογιός ,σε μια ακόμη πρωτοπόρα πρωτοβουλία...
Ως νεανικό μυθιστόρημα, "Ο Λαβυρινθος του Πάνα» αποτελεί ένα εξαίσιο θρίλερ φαντασίας στην ατμόσφαιρα του Χάρι Πόττερ -με βαθύτερη, όμως, ουσία και πιο απτή γνώση από κείνο, αφού φέρει και το ιστορικό πρόσημο. Αμφότερα άλλωστε δεν είναι για ηλικίες Δημοτικού.
Η αφήγηση είναι εύληπτη και πού παραστατική , κάνοντας τον αναγνώστη να λαχταρά για την επόμενη σελίδα!
Η συγγραφέας εισχωρεί στον τρόπο που η Οφήλια ερμηνεύει τη διττή της κατάσταση.
Από τη μια τον τρομακτικός κόσμος του «Καπιτάν Λύκου» δηλαδή του Λοχαγού Vidal και του φρανκικού καθεστώτος μέσα από τον παιδικό σαρκασμό,
Από την άλλη, το ταξίδι της Οφήλιας στον Λαβύρινθο κάτω από το τρομακτικό βλέμμα του ερμητικού Πάνα με τις στρατιές των παράξενων πλασμάτων.
Η άβουλη μητέρα, η στοργική Μερσέντες και ο Πίετρο παρόντες ενδίδουν, ερωτεύονται κι αντιστέκονται .
Εδώ ο παραλογισμός του πολέμου καταγγέλλεται έμμεσα από ένα Παιδί όπως συχνά συμβαίνει σε μια σειρά αριστουργηματικών εμπνεύσεων όπως «Το Αγόρι με τη Ριγέ Πιτζάμα», «Ο ΜΑΞ» κι ο δικός μας «Περίπατος του Πέτρου»
...Γιατί πάνω από όλα ο «Λαβύρινθος του Πάνα» είναι ενας αντιπολεμικός υμνος που αναδεικνύει το μεγαελίο της παιδικής αθωότητας υπογραμμίζοντας την ενήλικη ενοχή μας που τη λαβώσαμε!
Και στο τέλος, αβίαστα δάκρυα συγίνησης και κάθαρσης όπως τη ζητά κι ο Αριστοτέλης από όλους τους μέγιστους δημιουργούς της Αρχαίας τραγωδίας...
Είτε ως ταινία είτε ως βιβλίο «Ο Λαβύρινθος του Πάνα» του Ντελ Τόρο σε παρασέρνει στα βάθη του και δε θες να βγεις απο κει, διασώζοντας το παιδι που ζητά τη χαρα και την αγάπη!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου