Φαίδων Κυριακού, Η Γκιλοτίνα του Ναυπλίου

                                                                 Η Γκιλοτίνα του Ναυπλίου, Φαίδων Κυριακού

                                      Είδος Ιστορικό Δράμα

                                      Βαθμολογία: 10/10!!!!!

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ
Έτος έκδοσης: 2020
ISBN: 978-960-04-5122-1
ΣΕΛ.: 480

Όσοι αγάπησαν το Βιβλίο μέσα από θρυλικά έργα μέγιστων πεζογράφων όπως ο Καραγάτσης, ο Λουντέμης, ο Θεοτόκης και άλλοι, ίσως αναρωτιούνται "αν στην εποχή μας μπορεί να υπάρξει αντάξια λογοτεχνική συνέχεια".
Σήμερα , πάντως, πιστέυω πως πλάι στους τελευταίους πια κρίκους αυτής της λαμπερής λογοτεχνικής αλυσίδας των μεγάλων Καλπούζο και Ζουργό αξίζει να προστεθεί ένα ακόμη ελπιδφόρο όνομα. Αυτό του 30χρονου συγγραφέα Φαίδωνα Κυριακού!
             Είναι όμως αλήθεια: Σήμερα δε συζητάμε για ένα "απλά καλό βιβλίο του συρμού".Έδώ έχουμε να κάνουμε με ένα ατόφιο λογοτεχνικό διαμάντι! Ένα αριστούργημα που μπορεί να σταθεί στο ύψος πολύ σημαντικών έργων του χθες!

"Υπερβολή"; Κι ομως!
Το ιστορικό μυθιστόρημα του νεοεμφανιζόμενου(στη Λογοτεχνία Ενηλίκων) συγγραφέα, Φαίδωνα Κυριακού, "Η Γκιλοτίνα Του Ναυπλίου", δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις υψηλές αρετές των Μεγάλων Βιβλίων του παρελθόντος που ανέδειξαν ενδιαφέροντες χαρακτήρες, ηθικές συγκρούσεις και σημαντικά στιγμιότυπα της Ιστορίας μας...
Όλα αυτά στη "Γκιλοτίνα του Ναυπλίου" αναπτύσσονται μέσα από μια συναρπαστική ιστορία που τιμά ιδανικά και τη φετινή επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821!!!

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1872. Στις φυλακές Ναυπλίου συναντιούνται δυο θανατοποινίτες, ο 70χρονος Παρί Πρεβώ "από τη Γαλλία" και ο 50χρονος Λιανός με την ανεξιχνίαστη καταγωγή. Παρατηρητικός κι επικοινωνιακός ο Παρί, λιγομίλητος και εσωστρεφής ο Λιανός. Μέσα στο ασφυκτικό, ρυπαρό και ανήλιαγο κελί τους, μπροστά στους άλλους επιζωίτες και κάτω από την αναμονή του δήμιου θα ανθίσει μια αντρική ιδιότυπη φιλία.

Από τη Χίο της μαστίχας και της σφαγής, τη Μακεδονία και την άνυδρη γη Αττικής- μέχρι τη Μήλο και τα λαμπερά σαλόνια των φιλελλήνων και τη λαμπερή Γαλλία δυο ετερόκλητες ζωές θα συναντηθούν στον τόπο του θανάτου και στο σπαρακτικό τους αίτημα για κάθαρση.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

Η "Γκιλοτίνα του Ναυπλίου" του Φαίδωνα Κυριακού αποτελεί ένα από τα πληρέστερα και ομορφότερα ιστορικά μυθιστορήματα που έχω διαβάσει στη ζωή μου! 

          Πρόκειται για ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα που συνδυάζει ιστορική γνώση, βαθύ συναίσθημα, και προβληματισμούς φιλοσοφικής διάθεσης, τα οποία δεν "εκβιάζονται" με φτηνά τεχνάσματα, αλλά κυριεύει τον αναγνώστη όσο ξετυλίγεται η πλοκή κι αποκαλύπτονται οι αλήθειες των δύο ηρώων... 

           "Η Γκιλοτίνα Του Ναυπλίου" κερδίζει, ένα- ένα, όλα τα στοιχήματα ενός άρτιου ιστορικού μυθιστορήματος  αποφεύγοντας τις παγίδες σε όλα τα επίπεδα για να προσφέρει στον αναγνώστη τα υλικά μιας αξέχαστης αναγνωστικής εμπειρίας : Πρωτοτυπία, καλοδουλεμένους Χαρακτήρες, Ιστορική Εγκυρότητα, Συναισθηματικό Βάθος, Ανατρεπτική έκβαση, ανώτερους στοχασμούς, μηνύματα ζωής!

Με γλώσσα δουλεμένη αλλά όχι πολύπλοκη και με ροή αβίαστη, διατηρεί μια ιδανική ισορροπία ανάμεσα στον ιστορικό ,τον κοινωνικό και τον ψυχογραφικό χαρακτήρα που απαιτεί η πλοκή του, που διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον μας.

Το αρχικό εύρημα είναι αγωνιώδες και αρπάζει τον αναγνώστη κατευθείαν σε ένα ταξίδι στον Χρόνο και την ανθρώπινη ψυχή, παρέα με δυο Μελλοθανάτους!

Από' κει και πέρα η εξέλιξη είναι συναρπαστική.

     Τα ιστορικά στοιχεία είναι τόσο αρμονικά και δικαιολογημένα ενσωματωμένα στην πλοκή, ώστε συνθέτουν ένα μοναδικά ομοιογενές κράμα όπου συνυπάρχουν αξεδιάλυτα ιστορικά πρόσωπα και επινοημένοι χαρακτήρες χωρίς να ξεκρίνεις την αλήθεια από τη μυθοπλασία!

 Σε αυτό συμβάλλει αποφασιστικά η αληθοφάνεια των χαρακτήρων που έχουν ιχνηλατηθεί υποδειγματικά μέσα από μια άρτια σκηνοθετημένη πλοκή και την εναλλαγή προσώπων σε δυο παράλληλους βίους. Ένα "παιχνίδι" εξομολόγησης και μνήμης, που καταπολεμά την αγωνία του παρόντος και την ανία του ανήλιαγου κελιού αποκαλύπτει κλιμακωτά την αλήθεια, σαν παζλ.
Έχουμε δεξιοτεχνική διαχείριση της διαφορετικής οπτικής των 2 αφηγητών που δεν είναι προσχηματική, αλλά υπακούει αυστηρά στους μοιραίους γνωστικούς περιορισμούς κάθε προσώπου, όπως είχε γίνει αρχετυπικά στα Wathering Heights κι άλλα έργα που δεν ακολούθησαν "το μοτίβο του "συγγραφέα παντεπόπτη".

          Σκηνικό δράσης στη "Γκιλοτίνα του Ναυπλίου" είναι το πετρώδες τοπίο του Παλαμηδίου, με φόβητρο τις φυλακές στο Μπούρτζι 

και μια σκιά πάνω από τα κεφάλια των πρωταγωνιστών, ρυθμιστή του πεπρωμένου:

           Πρόκειται για τη διαβόητη Λαιμητόμο που κατέφθασε στην Ελλάδα από τη Μασσαλία ως "αγγελιοφόρος τρόμου και θανάτου" σε έναν χαροκαμένο λαό που αποζητούσε ανάσες ζωής και δημιουργίας στο νέο κράτος του με τα ερείπια της Τουρκοκρατίας ακόμη να αχνίζουν!

Η Λαιμητόμος κατέφθασε ως εμπαιγμός στις φωτεινές προσδοκίες ενός λαού που αγωνιούσε για την ελευθερία του, ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις του έδωσαν οπισθοδρόμηση, φόβο και σκοτάδι, με μια αποικιοκρατικού τύπου απαξίωση...

Η "κουλτούρα της γκιλοτίνας", που ανακινεί ένστικτα μεσαιωνικά στις μάζες, σκιαγραφείται στα χρονογραφήματα της εποχής, και την έθιξε απολαυστικά η ευφυώς πολιτικοποιημένη πένα του θεατρικού συγγραφέα Ιάκωβου Καμπανέλλη στο θρυλικό "Μεγάλο Μας Τσίρκο" δια στόματος Καζάκου- Καρέζη- Ξυλούρη:

Αυτη η εφιαλτική πραγματικότητα στο βιβλίο προσωποποιείται μέσα από τους δυο πρωταγωνιστές του που καλούνται να διαχειριστούν την αναμονή της εκτέλεσης τους. Κάτω από αυτό το πέπλο του κοινωνικού ζόφου και του επαπειλούμενου θανάτου, ο συγγραφέας ανιχνεύει και τις οδυνηρές διαδρομές που διανύει η ψυχή ενός μελλοθανάτου μέχρι να έρθει αντιμέτωπη με την ακαριαία "λάμψη" της θανατηφόρας λεπίδας!

Έχει ενδιαφέρον το σημείο τομής των δυο αντίθετων χαρακτήρων απέναντι στην έσχατη ποινή.

Αυτή η λαιμητόμος είναι το συνδετικό νήμα που ενώνει δυο πορείες τοσο διαφορετικές αλλά τελικά ισότιμα καταδικασμένς κατω από τον νόμο των ανθρώπων, αλλα και αυτόν της θνητότητας! Σε αυτό το κομμάτι συναντάμε σκηνές που θύμιζουν την περίπτωση των Κβάγκελ στο "Βερολίνο" του Hans Fallada...

Το δράμα μιας επερχόμενης εκτέλεσης είχε απασχολήσει από άλλη οπτική τον Νίκο Φαρούπο στον αριστουργηματικό "Δήμιο", που αποτέλεσε ένα μυστήριο εποχής με βαθιά ενδοσκοπική ματιά και ηθικές προεκτάσεις, διερευνώντας τον πιο αμφιλεγόμενο πόλο από το σχήμα "Δικαστής- Μελλοθάνατος- Εκτελεστής", τον δήμιο, με  σπαρακτικό βάθος ψυχής, και μια ιδιότυπη θρησκευτικότητα...

Ο Κυριακού σε μια ακούσια συμπληρωματικότητα προς τον "Δήμιο" του Φαρούπου, προσεγγίζει τους άλλους δυο πόλους του "σχήματος"- απροσδόκητα, ευφάνταστα:

           Η "Γκιλοτίνα" του Κυριακού είναι ένα πολυπρόσωπο κοινωνικό δράμα, το οποίο - σε σχέση με το δράμα του Φαρούπου- εκτείνεται χωροχρονικά, καθώς μέσα από τους δυο ήρωές του, "αγκαλιάζει" τα χρόνια της Επανάστασης και τις πρώτες δεκαετίες του Νεοελληνικού Κράτους με όλες του τις παθογένειες και τη θνησιγενή εξάρτησή του από τα ξένα συμφέροντα. Η εναλλαγή παρόντος με τις αναδρομές στο παρελθον των ηρώων προσφέρει μια επισκόπηση σημαντικών σταθμών της εποχής τους υπό διαφοροποιημένο πρίσμα που διευρύνει και τεκμηριώνει πλήρως τον θεματολογικά ορίζοντα του βιβλίου.

Ο Φαίδων Κυριακού κατορθώνει να αναδείξει πολλές  πλευρές της ελληνικής πραγματικότητας και στο εσωτερικό της χώρας και εκτός αυτης. Αξιοσημείωτο είναι πως- ίσως και άθελά του- φώτισε  ως και τη σκληρότητα του βασιλικού θεσμού μαζί με τον βαθιά αντιλαϊκό του χαρακτήρα, που τόσο λάβωσε την ελληνική πραγματικότητα...

Παρούσα είναι όμως και άλλη μια άγνωστη πτυχή αυτή της Τέχνης αλλά και η μοίρα των αρχαιοτήτων επί Οθωμανικής κυριαρχίας .Παραμερίζοντας τη συζητημένη περίπτωση του "ληστή" Έλγιν, που λάβωσε βάναυσα το αέτωμα του Παρθενώνα, ο συγγραφέας εστιάζει σε μια περίπτωση εξίσου γοητευτική, που κατορθώνει να αναχθεί και σε σύμβολο έρωτα, προοικονομώντας μια ρομαντική εξέλιξη...

Επιπλέον, ο αναγνώστης παρακολουθεί την ανάδυση του φιλελληνισμού μέσα από την ισχύ της Τέχνης που αφυπνίζει συνειδήσειςΟ νεαρός συγγραφέας κατορθώνει να ανιχνεύσει το παρασκήνιο των συσχετισμών που μετέστρεψαν τη στάση της Ευρώπης απέναντι στο Ελληνικό Ζήτημα ! 

Το βιβλίο αυτό όμως δε χάνει ποτέ τον ανθρωποκεντρικό του χαρακτήρα, αφού προκρίνει τις προσωπικότητες των ηρώων του του και μέσα από τη διαδρομή τους ξετυλίγονται και όλα τα στιγμιότυπα Ιστορίας. Στις σελίδες της "Γκιλοτίνας" ψυχογραφείται υποδειγματικά η απώλεια, η μοναχικότητα, και η εξαχρείωση που μπορούν να επιφέρουν στην ψυχή με όρους αριστοτελικού θηρίου, όταν διακύβευμα είναι η επιβίωση μέρα με τη μέρα. Μια ύπαρξη που αναδεικνύει το ερώτημα τι μπορεί να διασωθεί από την ανθρωπιά σε συνθήκες ύστατης εξαθλίωσης!

Με περισσή ωριμότητα, όμως, ο νεαρός συγγραφέας κατορθώνει να αφουγκραστεί και τους παλμούς μιας πατρικής καρδιάς που δονείται από αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα ανταγωνισμού, ενοχής και νοσταλγίας  για να βιώσει την ύψιστη αγάπη προς τον γιο.

Το στρες της απερχόμενης γενιάς κόντρα στην επέλαση της επόμενης, οι εύθραυστες ισορροπίες της οικογενειακής ζωής, η εξιδανίκευση της πατρίδας που αφήνουμε πίσω, ενώ τη θέση της σε όλα βρίσκει και η Γυναίκα, σε πολλαπλούς ρόλους:

Kκάθε πτυχή της ανθρώπινης προσωπικότητας βρίσκει χώρο να εκφραστεί μέσα από την ευρηματική πλοκή που έστησε ο Φαίδω Κυριακού- με τον επερχόμενο θάνατο όμως διαρκή υπόμνηση -ως ιντερμέντζο θλιβερό ανάμεσα στις αναδρομές..

Κάτω, όμως, από αυτήν την αγωνία της εκτέλεσης ορθώνεται τελικά, μια σωκρατικού τύπου αυτοκριτική, ενώ η φιλία ανάγεται σε πρόκληση οριακή- ίσως και μεγαλύτερη από το ίδιο το ζήτημα του θανάτου... 

Το εκπληκτικό είναι πως όλα αυτά τα φαινομενικά παράταιρα πράγματα συνδέονται αριστοτεχνικά με έναν τρόπο απρόσμενο και πανέξυπνο που μας αιφνιδιάζει για να μας οδηγήσει σε ένα φινάλε εκφραστικό που φέρνει την απαραίτητη κορύφωση!

            Και εκεί, στο μεταίχμιο του Ανθρώπινου Νόμου, στην Κόψη του Χρόνου, υπεισέρχεται η Μοίρα, η Νέμεση για να βάλει κάθετι στη θέση του- αδιάφορη για το ανθρώπινο δράμα.

Όλες τις θεμελιώδεις εκφάνσεις της ανθρώπινης υπόστασης τις ανατέμνει, εν τέλει, αυτή η ιδιοφυής σύλληψη του Φαίδωνα Κυριακού για να κορυφωθεί σε μια απώτερη αναζήτηση της Αλήθειας, διερευνώντας και την ουσία της Ελευθερίας- με όρους βαθιά υπαρξιακούς!
        Απο τα ωραιότερα και πιο ενδιαφέροντα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί ποτέ -ειδικά για την εποχή της Επανάστασης!

Η "Γκιλοτίνα του Ναυπλίου" από τον Φαίδωνα Κυριακού θα γίνει ένα "βιβλίο αναφοράς"!

Ένα βιβλίο που μπορεί να συναρπάσει μεγάλη ηλικιακή γκάμα- από εφήβους αναγνώστες μέχρι τον πιο απαιτητικό ενήλικα.

Αξίζει δικαιωματικά μια θέση στη βιβλιοθήκη καθενός και θα το πρότεινα ανεπιφύλακτα και για δραστηριότητες "Φιλαναγνωσίας" στις τελευτάιες τάξεις του Λύκειου.

        Κλείνω, λοιπόν, την "Γκιλοτίνα του Ναυπλίου" με δυσφορία που αναγκάζομαι να την αποχωριστώ και με μια αναρώτηση γεμάτη θαυμασμό:

             Αν στα μόλις 30 χρόνια της αυτή η πένα είναι σε θέση να δώσει κάτι τόσο ουσιαστικό, πολύπλευρο, ξεχωριστό και συγκινητικό, τότε τι μας επιφυλάσσει άραγε, η συγγραφική της συνέχεια, όταν η τριβή της με τον χρόνο και την πείρα τη μεστώσει περισσότερο;;;;;;;

Είναι προφανές πως ο Φαίδων Κυριακού εχει δυνατότητες να αποτελέσει κεφάλαιο για την Σύγχρονη Λογοτεχνία μας.

          Με αγωνία αναμένουμε να εξερευνήσουμε τους θησαυρούς αυτού της ελπιδοφόρας πένας που φέρει μια καλή μαγιά- όχι μόνο το δικό του ,αλλά και της Πεζογραφίας μας γενικότερα!