Βικτόρια Χίσλοπ, Το Νήμα

                                                                                                 Το Νήμα, Βικτόρια Χίσλοπ
                                                                                                  Είδος Ιστορικό Δράμα
                                                                                                  Βαθμολογία 7,5/10

Η Βικτόρια Χίσλοπ έκανε εντυπωσιακή είσοδο στα ελληνικα λογοτεχνικά δρώμενα όταν επέλεξε να μιλήσει για ένα ξεχασμένο αλλά σπαρακτικό υποκεφαλαιο της ελληνικής Ιστορίας, αυτό της Λέπρας, φωτίζοντας τον εφιαλτικό μικρόκοσμο της Σπιναλόγκας στο αριστουργηματικό της "Νησί".
Η αγάπη της Χίσλοπ για την Ελλάδα έμεινε άσβεστη και (με ζοφερή εξαίρεση ιστορικά ανακριβές έργο της "Ανατολή") αποτυπώθηκε σε μεταγενέστερα βιβλία της όπως "Το Νήμα" και το "Όσοι Αγάπιούνται", που αμφότερα μαρτυρούν την επίπονη έρευνά της Χίσλοπ για την Ελλάδα του πολυτάραχου 20ου αιώνα όπως και την ικανότητά της να αφουγκράζεται την ελληνική ψυχή.
Το Νήμα της είναι ένα ενδιαφέρον δείγμα που μας ταξιδέυει στην ιστορία της Θεσσαλονίκης μετά την Απελέυθέρωσή της το 1912, μέσα από τα μάτια δύο "εθνοτικών" ομάδων που καθόρισαν το πεπρωμένο και τη νέα φυσιογνωμία της μετά την αποχώρηση του μουσουλμανικού στοιχείου: Tων προσφύγων από τη Μικρά Ασία και των Εβραίων

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο Δημήτηρης Κομνηνός γεννιέται στο πλουσιόσπιτο του πετυχημένου υφασματέμπορα Κωνσταντίνου Κομνηνού στον απόηχο της τρομακτικής πυρκαγιάς του 1917.

Η μοίρα του παράδοξα θα συνδεθεί με τη μικρή Κατερίνα που 5 χρόνια αργότερα θα καταφθάσει παιδούλα ακόμη με άλλους πρόσφυγες που διασώθηκαν από την Καταστροφή της Σμύρνης.Η μικρή Κατερίνα θα κουβαλά πάντα τις μνήμες μιας σφαγής κι ενός αποχωρισμού, που μόνο η απρόσμενη καλοσύνη θα της απαλύνει.

Θα βρει απάγκιο σε μια ζεστή συνοικία όπου συνυπάρχουν διαφορετικοί πολιτισμοί που τους ενώνει η ανάγκη για έντιμη επιβίωση και η άδολη καλοσύνη και μεγαλώνοντας θα αναδειχθεί σε μοναδική κεντήστρα.

Τα χρόνια περνούν, η Θεσσαλονίκη εξελίσσεται μέσα από τη συνύπαρξη Ελλήνων προσφύγων, Εβραίων και αυτοχθόνων Θεσσαλονικέων, αναδυόμενη μέσα από τις στάχτες της, κάτω από της ήχους του ρεμπέτικου και των κοινωνικών αναταραχών που το καθεστώς Μεταξά πασχίζει να καταπνίξει με την τρομοκρατία και τον ολοκληρωτισμό.

Ο Δημήτηρης ασφυκτυά σε ένα σπίτι χωρίς αγάπη και πασχίζει να διαφοροποιηθεί από τον κυνικό υλισμό του φιλοχρήματου πατέρα του.Θα συνδεθεί με προοδευτικούς ανθρώπους, θα βιώσει την αδικία και θα ζυμωθεί με τις νέες ιδέες του σοσιαλισμού ενώ η φιγούρα της νεαρής μοδιστρούλας Κατερίνας θα κυριαρχεί στα όνειρά του.Όταν ξεσπά ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος και αρχίζει η Γερμανική Κατοχή η ιδεολογική σύγκρουση με τον πατέρα του θα κορυφωθεί με ανυπολόγιστες συνέπειες.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

Μετά το Νησί, το Νήμα είναι το επόμενο βιβλίο που αποδεικνύει τη διαχρονική αγάπη της Βικτόρια Χίσλοπ για την Ελλάδα.Ένα βιβλίο γενικά καλογραμμένο που, ωστόσο, μου δημιούργησε αντιφατικά συναισθήματα.

Το Νήμα με μια φράση είναι ένα μυθιστόρημα για τη Θεσσαλονίκη του 20ου αιώνα.Αυτή ειναι η μια και αδιαπραγμάτευτη "πρωταγωνίστρια" που δεσπόζει επικαλύπτοντας κάθε άλλο στοιχείο. Με έναν τίτλο διφορούμενο που υπαινίσσεται τον κοινό άξονα που συνενώνει τους ήρωές του.

Είναι η δεύτερη φορά που συναντώ Βρετανό να γράφει με τόσο μεράκι για τη Θεσσαλονίκη- η πρώτη ήταν ο Μαρκ Μαζάουερ κι η ιστορική πραγματεία του "Θεσσαλονίκη -Η Πόλη Των Φαντασμάτων".

Ίσως γιατί η Θεσσαλονίκη παράλληλα με το αρχαίο ,οικουμενικό κλέος των Μακεδόνων Βασιλέων στάθηκε πεδίο συγκρούσεων χωνευτήρι εθνοτήτων και σταυροδρόμι πολιτισμών, με τη μαυλιστική της ομορφιά ένα εξαίσιο ψηφιδωτό χρυσοποίκιλτων αρχαιοτήτων, ρωμαϊκών αρχιτεκτονημάτων, βυζαντινής κατάνυξης κι ευρωπαϊκής αισθητικής, κάτω από το πέπλο της ανατολίτικης ραστώνης.

              Παράλληλα, η Θεσσαλονίκη στάθηκε πεδίο πολιτικών συγκρούσεων ,ορμητήριο του βενιζελισμού, κοιτίδα του ελληνικού εβραϊσμού, και φυσικά διεθνές λιμάνι.

Είναι φανερό πως η Βικτόρια Χισλοπ έχει πραγματοποιήσει επίπονη έρευνα γύρω από τη Θεσσαλονίκη και κατόρθωσε να την ξεδιπλώσει σε μια απολύτως αληθοφανή ιστορία, με μια γλώσσα ξεκούραστη που διατηρεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη χωρίς να τον κουράσει- παρα την έκταση του μυθιστορήματος..

Ο παλμός του βιβλίου αυτού είναι βαθιά ελληνικός!

Είναι εντυπωσιακό πόσο βαθιά έχει ιχνηλατήσει η Χίσλοπ την ψυχή της Θεσσαλονίκης και τον μοναδικό τρόπο που μαγνητίζει όσους τη ζήσουν.Λίγοι συγγραφείς έχουν κατορθώσει να αποτυπώσουν τόσο πειστικά το δέσιμο των περισσότερων κατοίκων της Θεσσαλονίκης με την ιδιαίτερη γοητεία της.

Στο Νημα παρελαύνουν όλα εκείνα που συνθέτουν  την ιδιοσυστασία της Θεσσαλονίκης με την έλευση των προσφύγων.

Ηθογραφικό πανόραμα που ζωντανεύει ξανά την καθημερινότητα στη Θεσσαλονίκη των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα με τις ταξικές διαφορές και τις ανακατατάξεις.

Ο αναγνώστης αισθάνεται κυριολεκτικά μέρος αυτής της πόλης και συμμερίζεται τους καημούς της.

Σεργιανά στα σοκκακια της Άνω Πόλης, καψαλίζεται από την Πυρκαγιά του 1917 κατηφορίζει σε ομιχλώδεις τεκέδες, σιγοτραγουδά απαγορευμένους σκοπούς του Βαμβακάρη, ακολουθεί δίκαιες διαδηλώσεις, δοκιμάζεται από τον τρομακτικό λιμό της Κατοχής, αγναντεύει τους χρωματισμούς της Παραλίας του Θερμαϊκού, αποχαιρετά με οδύνη τους ξεριζωμένους Εβραίους και στέκει με δέος μπρος στα μοναδικά τους κειμήλια που τόσο όμορφα περιεγραψε η συγγραφέας...

Έλληνας δε θα μπορούσε να έχει αποδώσει πολύ καλύτερα την ατμόσφαιρα αυτής της πόλης

Στο καθεαυτό κομμάτι της μυθοπλασίας, στο Νήμα έχουμε ένα ενδιαφέρον υπόστρωμα με μια πλειάδα καλοδομημένων χαρακτήρων, που όμως ο χειρισμός του από τη συγγραφέα , κάποιες στιγμές το αποδυναμώνει. Μια 5χρονη προσφυγοπούλα βιώνει τον ξεριζωμό κι από τη γενέτειρά της κι από τη μητέρα της για να βρει μια καινούρια οικογένεια.

Γύρω της, άλλοι πρόσφυγες αλλά κι Εβραίοι.

Υποτίθεται κεντρικό διακύβευμα είναι η αγάπη ανάμεσα στην προσφυγοπούλα Κατερίνα και τον φοιτητή Δημήτρη.Δυστυχώς ο έρωτάς τους κινείται σε πολύ ρηχά νερά και αφηγηματικά δεν "χτίζεται σωστά" το συναίσθημα που θα καταστήσει έπειτα οδυνηρούς τους αποχωρισμούς που επέβαλε η ζωή κι η Ιστορία.

Ίσως φταίει ότι γενικά η βρετανική σχολή δεν είναι και τόσο "ανθρωποκεντρική" κι έχει την τάση να  αποδίδει "πολύ-ως και ενοχλητικά- συγκρατημένα" τα συναισθήματα των ηρώων, δίνοντας έμφαση σε όσα τους περιστοιχίζουν (περιγραφές τόπων ,συνθηκων κλπ).

Πιο δυνατό κομμάτι στο Νήμα είναι οι οικογενειακοί δεσμοί-από τις προσφυγικές οικογένειες, μέχρι τις εβραϊκές οικογένειες και τον δεσμό των παππούδων με το εγγόνι τους στο σήμερα(αν και παρουσίαζεται ημιτελώς και η σχέση της Κατερίνας με τη φυσική της μητέρα ,Ζένια).

Ενδιαφέρον τέλος, παρουσιάζει η ιδεολογική επανάσταση του Δημήτρη στην  επιθυμία του να αυτονομηθεί και να απαλλαγεί από τη σκιά του δεσποτικού πατέρα.

Εντούτοις, ένα εμπειρότερο αναγνωστικό μάτι διακρίνει την προσπάθεια της συγγραφέως να αποτινάξει γρήγορα από τον ήρωά της τον τίτλο "του κομμουνιστή"-πράγμα ίσως αναμενόμενο από μια Βρετανίδα(έστω και προοδευτική) που η δική της χώρα υποκίνησε τον Εμφύλιο θέλοντας να εκδιώξει τον κομμουνισμό από την Ελλάδα και να την κηδεμονεύσει.

Από την άλλη, έγινε και μια προσπάθεια να τηρηθούν σωστά κάποιες αποστάσεις κι από τις δυο πλευρές που αμφότερες διέπραξαν ολέθρια σφάλματα και ως προς αυτό, ήταν "έντιμη" η αποτίμηση του Εμφυλίου στο Νήμα.

Για όλα αυτά το Νήμα αποτελέι ένα  ενδιαφέρον μυθιστόρημα που  σίγουρα αξίζει να διαβαστεί, κι ας μην είναι το βιβλίο που θα συνεπάρει τον αναγνώστη.

Το Νήμα παραμένει μια αξιόλογη προσπάθεια με αρκετές αρετές που θεωρώ μετεξελίχθηκαν καλύτερα στο μεταγενέστερο επίσης ιστορικό μυθιστόρημα της Χισλοπ "Οσοι Ααπιούνται" που κουβαλά ένα πιο τολμηρά προοδευτικό πρόσημο και ξετυλίγει πιο έντονα συναισθήματα.