Δευτέρα 25 Φεβρουαρίου 2019

Θοδωρής Παπαθεοδώρου, Σαν Ταξιδιάρικα Πουλιά (2)

                                                                           Θοδωρής Παπαθεοδώρου, Μέρες της Πόλης (2) :Σαν Ταξιδιάρικα Πουλιά
                                        Eίδος: Iστορικό Δράμα
                                        Βαθμολογία 9,5/10


Διαβάστε -για- το πρώτο μέρος, "ΤΟ ΑΣΤΡΟΛΟΥΛΟΥΔΟ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ"- εδω-
κι αφήστε ένα έρωτα- από τους πλέον τραγικούς-
να σας σεργιανήσει στην απόκρυφη γοητεία της Πόλης των Βασιλέων
σε ένα μοναδικό ταξίδι,
από το καθρέφτισμα του δειλινού στον Κεράτιο Κόλπο,
μέχρι τις αντανακλάσεις των αστεριών στη Γέφυρα του Γαλατά,
και στους "μπαξέδες της αγάπης" που, καμιά φορά, μπορεί να ανθίσουν στις βυζαντινές στοές...


...ΣΑΝ ΤΑΞΙΔΙΑΡΙΚΑ ΠΟΥΛΙΑ
Και πάμε στο δεύτερο μέρος της -"δυστυχώς"- Διλογίας που συμπληρώνει (;) το έργο που ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου απέδωσε ως προσκύνημα στη μνήμη για την εκρίζωση των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης.
Συναντάμε, λοιπόν, τους αγαπημένους ήρωες από το "Αστρολούλουδο",να δημιουργούν, να...πληθαίνουν, να προσφέρουν το "τραγούδι της αγάπης τους", και να ανοίγουν τις τσακισμένες φτερούγες τους ,ταξιδεύοντας στους άγριους καιρούς, "Σαν Ταξιδιάρικα Πουλιά"κυνηγημένα από τις θύελλες της Ιστορίας και της ανθρώπινης βαρβαρότητας.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το ξέσπασμα του Β Παγκοσμιου Πολέμου δείχνει φαινομενικά μακρυά από το διαμάντι της ράθυμης Ανατολής- την όμορφη Κωνσταντινούπολη που καμαρώνει τους εξαίσιους αντικατοπτρισμούς της
στα νερά του Βοσπόρου.
Βρίσκουμε την αγαπημένη Χαρά παντρεμένη με τον Νικήτα Κεσανλή,
που με μυρια χρώματα ζωγράφισε τη νιότη της, για να την κάνει τελικά μητέρα των παιδιών του.
Η Χαρά με την αρωγή της αειθαλούς θείας Σουλτάνας κ πλήθος φίλων καμαρώνει τους δυο γιους της ,τον σώφρωνα, εσωστρεφή Κωνσταντή και τον αλέγκρο, θερμόαιμο Παναγιώτη,
όταν η Ιστορία τής χτυπά ξανά την πόρτα. 
           Σύντομα , η τούρκικη βαρβαρότητα θα βρει τρόπο να ξετυλίξει το εφιαλτικό ρεπερτόριο των εκφοβισμών ,της τρομοκρατίας και των εκτοπίσεων, ενώ θα αποκαλύψει κι ένα ανθρώπινο πρόσωπο, όταν η Τουρκία θα γίνει το μοναδικό κράτος που κινητοποίειται άμεσα για τη μαζική αποστολή επισιτιστικής βοήθειας της μέρες του φριχτού κατοχικού Λιμού στην γερμανοκρατούμενη Ελλάδα.
Κάτω από τη σκιά ενός τούρκικου Κράτους βαθιά ρατσιστικού και υποχθόνια ρεβανσιστικού,
ο νεαρός Παναγιώτης Κεσανλής θα συναντήσει την Τουρκάλα Φεράχ με τα ζαφειρένια μάτια κ τον σκαμπρόζικο ερωτισμό των 16 της χρόνων, κι ένας έρωτας απαγορευμένος θα ανθίσει.
Εκείνος, όμως, λογοδοτεί σε ένα Γένος καθημαγμένο 5 αιώνες τώρα, από το οθωμανικό γιαταγάνι,
σε δυο εθνοκαθάρσεις,σε ένα πένθος οικογενειακό 
και σε πλήθος χαμένων συγγενών που έσβησαν στα αμελέ ταμπουρού.
Εκείνη λογοδοτεί σε μια λαβωμένη εθνική περηφάνεια μιας ακρωτηριασμένης πατρίδας- 
βοράς ξένων συμφερόντων-
στα λεηλατημένα χωριά της εκστρατείας του Σαγγάριου 
και στους ξεριζωμένους Μουσουλμάνους της Βόρειας Ελλάδας.
            Κι ενώ το γλυκό μυστικό αναμετράται με το ηθικό χρέος, το πάθος θεριεύει αντάμα με τα εθνικά μίση, που θα κορυφωθούν στο βρόμικο πογκρόμ του 1955.
                 Ξεριζωμός- "κι έρχεται η ώρα για να αποφασίσεις με ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις"...

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ 
Το δεύτερο μέρος της Διλογίας για τον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης φέρνει την απαραίτητη κορύφωση, "εγκαθιδρύοντας" στην ψυχή το οριστικό πένθος για την αμετάκλητα χαμένη Ομορφιά που ψηλαφίσαμε στο "Αστρολούλουδο του Βοσπόρου".
             Με το "Σαν Ταξιδιάρικα Πουλιά" ο Θοδωρής Παπαθεορώρου ολοκληρώνει, λοιπόν, το μαγευτικό-όσο και δραματικό- οδοιπορικό της μνήμης στους μαχαλάδες της Πόλης και στα πάθη του Ελληνισμού που ήκμασε σε αυτήν 15 και πλέον αιώνες!
Τα "Ταξιδιάρικα Πουλιά" έρχονται και συμπληρώνουν ιδανικά, σε μια υποδειγματική συμμετρία το Αστρολούλουδο του Βοσπόρου, φέρνοντας μια μαθηματική ισορροπία στο σύνολο του έργου αυτού:
Ενώ, λοιπόν, το "Αστρολούλουδο" είναι μπολιασμένο με το όνειρο κι έναν γοητευτικό λυρισμό, που γίνεται σπαρακτικός, μέσα από τον μοναδικό έρωτα που περιγράφει, τα "Ταξιδιάρικια Πουλιά" είναι το βιβλίο του Ρεαλισμού- οδυνηρό όσο η Ενηλικίωση.
Πράγματι, στα "Ταξιδιάρικα Πουλιά" οι αφηγηματικοί τρόποι, οι χαρακτήρες και οι ιστορικές αναφορές προβάλλουν όλα τους πιο ώριμα και μεστά- προσφέροντας ένα μυθιστόρημα μέγαλης ιστορικής βαρύτητας, που δεν του λείπει σαφώς το συναίσθημα, αλλά που σίγουρα δεν είναι το κυρίαρχο ζητούμενο.
Πρόκριμα εδώ, δεν είναι τόσο η συναισθηματική εξέλιξη των ηρώων ή ο έρωτας καθεαυτός, αλλά η ίδια η Ιστορία κι οι προκλήσεις που ορθώνει στο πλέγμα των οικογενειακών και κοινωνικών σχέσεων- με κορυφαία, αλλά όχι μοναδική, την απαγορευμένη σχέση του Ελληνα Παναγιώτη και της Τουρκάλας Φεράχ.  
Εδώ η γλώσσα του συγγραφέα έχει αποτινάξει τα πρότερα "αρχαία της στολίδια", έχει απαρνηθεί την πληθωρικότητα του προηγούμενο μέρους με περιγραφές πιο λιτές, χωρίς να τις λείπουν οι χαριτωμένες, χιουμοριστικής διάθεσης αντιπαραβολές.
 Στα "Ταξιδιάρικα Πουλιά"(όπως και σε πολλά από τα επόμενα βιβλία του Θοδωρή Παπαθεοδώρου) έχουμε μιαν "εξόχως δραματοποιημένη" ιστοριογραφία, υψηλών προδιαγραφών, που δε σε αφήνει να πάρεις ανάσα.
Δεν υπάρχει ελληνική καρδιά που θα μείνει απαθής μπροστά σε αυτές τις σελίδες, τις κατάσπαρτες αίμα, δάκρυα μητρικά, ιδρωμένες πέτρες της Ανατολίας, σπασμένα γυαλιά, και λίγο άρωμα λουλουδιών αναμεμιγμένο με κανέλα.
Παρότι, ο Παπαθεοδώρου μας μιλά για μια περιόδο πολυσυζητημένη και για θέματα οικεία στη Μνήμη που ματώνει, κατορθώνει να πρωτοτυπήσει και να δώσει κάτι που έλειπε:
Παίρνει το νήμα της Μικρασιατικής Καταστροφής, παραμένει εντός τουρκικού εδάφους και συνενώνει την περίοδο του Παγκοσμιου Πολέμου με το Πογκρόμ του 1955, διαγράφοντας τα πάθη και τις πολιτικές διεργασίες που κόχλαζαν στην Κωνσταντινούπολη και εκδηλώνονταν σε τρομοκρατήσεις του ελληνικοχριστιανικού στοιχείου- για να δείξει τις απώτερες σκοπιμότητες που ξεσπάσαν στην οριστική εκρίζωση της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, τσαλαπατώντας κάθε έννοια Διεθνούς Δικαίου και φυσικά τη Συνθήκη της Λωζάννης.  
Πουθενά,λοιπόν, δε βρήκα τόσο αναγλυφα δοσμένη την πολύπαθη πορεία του Ελληνισμού της Πόλης τα χρόνια του Β' Παγκοσμιου Πολέμου, όπου η μυθιστοριογραφία συνήθως παραμένει εστιασμένη στον ελλαδικό χώρο και στο Εβραϊκό Ζήτημα (Θεσσαλονίκη ή και Γιάννενα).
Πρώτη φορά επίσης, σε μυθιστόρημα διαβάζουμε για μια άγνωστη αλλά κρίσιμη και τόσο ..."ωραία" λεπτομέρεια της Ιστορίας:
Πρόκειται για την απίθανη ιστορία του ηρωικού πλοίου Κουρτουλούς, μια φωτεινή εκδήλωση της αλληλεγγύης των λαών, όταν οι Τούρκοι- σε σύμπραξη με ελληνικά σωματεία της Πόλης- αψηφώντας την επικινδυνότητα του ναρκοθετημένου πλέον Αιγαίου, έσπασαν τον ναυτικό αποκλεισμό για να μεταφέρουν τρόφιμα στους λιμοκτονούντες Έλληνες, επαναλαμβάνοντας το θεάρεστο εγχείρημά τους αρκετές φορές, μέχρι τη θλιβερή κατάληξη...   
            Δυστυχώς όμως ο Ανθρωπισμός συχνά πνίγεται σε κυνικά συμφέροντα κι εθνοτικά μίση, που οι Ελληνες ήρωες του Παπαθεοδώρου θα τα γευθούν σταγόνα σταγόνα σαν κώνειο σωκρατικό- αρνούμενοι να αποδράσουν από τα πάτρια.
Με παραστατικότητα και περισσή αγωνία, μέσω των Κεσανλήδων,παρακολουθούμε την οικονομική κι ηθική εξόντωση των άξιων Ελλήνων της Πόλης από εναν λαό οκνηρό και ζηλόφθονο, με σχεδιασμούς που προσομοίαζαν επικίνδυνα προς την ναζιστική πολιτική του 34 εις βάρος των Εβραίων.Μονάχα που το Νταχάου εδώ ονομάζεται Ερζερούμ και σα Μινώταυρος αξιώνει νιάτα ελληνικά...
Κι εντέχνως έρχεται η κορύφωση με την Ιστορία να επαναλάμβάνεται σα φάρσα...
Στον πανώρια Βασιλέυουσα, Σεπτέμβρη του 55, αναβιώνει από τον τούρκικο όχλο ένα προγκρόμ εις βάρος ελληνικών περιουσιών ανάλογο με την εφιαλτική Kristallnacht του 38 σε βάρος των Εβραίων.
Η προβοκάτσια είναι ιδανικά στημένη με διττό στόχο- ακριβώς όπως επί ναζισμού.
Όπως ο Χίτλερ το 33 εκμετάλλευτηκε την πυρπόληση του Reichstag για να κατηγορήσει τους κομμουνιστές, έτσι κι η τούρκικη κυβέρνηση εκμεταλλέυτηκε τα επεισόδια της 7ης Σεπτέμβρη αφενός για να ενοχοποίησει του Τούρκους  κομμουνιστές, αφετέρου να στοχοποίησει κ να εκδίωξει τον στερνό χριστιανικό θύλακα της τούρκικης επικράτειας- τους Χριστιανούς της Πόλης.
Κι αν λίγο εδώ... κουραστήκατε από τα ιστορικά στοιχεία- μην... ανησυχείτε καθόλου, διότι μέσα από τη γοητευτική αφήγηση του Θοδωρή Παπαθεοδώρου η ιστορική γνώση αποκτά αίμα κ ψυχή ζωσα μέσω των δυνατών χαρακτήρων και των παθών τους, που δεν αφήνουν κανέναν ασυγκίνητο.Ο αναγνώστης βιώνει με τους ήρωες "πανικόβλητος" κι ο ίδιος, τους διωγμούς, τις κακουχίες, την αγωνία, το πένθος -αλλά και τη λαχτάρα της αγάπης.
           Καταρχάς, ο έρωτας σαν αντίβαρο, αλλά και πρώτο θύμα της αιματοβαμμένης Ιστορίας επιβάλλει τον δικό του νόμο στις καρδιές.Παρόλαυτα όχι!- δεν έχουμε ένα... στερεοτυπικό "Ρωμαίο κ Ιουλιέττα της Ανατολής".
Πρόκειται για ένα πάθος που εξελίσσεται πειστικά χωρίς εξιδανικεύσεις, μετα ηθικά του διλήμματα να επιφέρουν φυσιολογικά πισωγυρίσματα.
Η Φεράχ ,μια πλούσια κοπέλα- πολύ προοδευτική για το πλάισιο της μουσουλμανικής κοινωνίας, που την αναθρέφει- υποβάλλει τη δική της αδιαπραγμάτευτη χειραφέτηση ακόμη και απέναντι στους ίδιους τους πόθους της, ενώ ο Παναγιώτης προβάλλει πιο ευάλωτος.
Δεν είμαι σίγουρη πως ο έρωτας αυτός συνεπάιρνει τον αναγνώστη- ειδικά από την πλευρά της Φεράχ- κι υποψιάζομαι πως κι ο συγγραφέας ήθελε να δώσει μια πιο ρεαλιστική εκδοχή του αταίριαστου πάθους, κι όχι μια χάρτινη "ονειροπόληση".
          ...Γιατί -παρά τον αντιφατικό έρωτα- εκεινο που κυριαρχεί στα "Ταξιδιαρικά Πουλιά" είναι η Οικογένεια, κι ως συνεκτικός κρίκος η φιγούρα της Μάνας.
Γνωρίσαμε τη Χαρά ως ονειροπόλα καλλιτέχνιδα και τρυφερή Ερωμένη και τώρα συμπάσχουμε με τον αγώνα της για επιβίωση και τις εναγώνιες προσπάθειες της να σώσει τα παιδιά της απο τη λαίλαπα του Πολέμου...
Καπου εκέι ξαναβρίσκουμε τον Νικήτα της.Σίγουρα, ο οικογενειαρχης Κεσανλής παρουσιάζει μιαν ασυνέχεια προς τον ιδεαλιστή ζωγράφο που γνωρίσαμε στο "Αστρολούλουδο", ενώ το ατομικό του δράμα έχει σχεδόν "ατονήσει" μπροστά στις απαιτήσεις του οικογενειακού του βίου και στο χρονικό άλμα που έχει συμβεί από την περίοδο του "Αστρολούλουδου".
Αντιπροσωπεύουν όλοι τους όμως, επάξια τον αγώνα του απλόυ Έλληνα για προκοπή, μέσα στις αντιξοότητες της μοίρας και της Πολιτικής.
Σίγουρα "Τα Ταξιδιάρικα Πουλιά" παρουσιάζουν μια μεγαλύτερη αυτονομία ως προς το πρωτο μέρος καθώς το φινάλε έρχεται φυσικό κουβαλώντας μια νοσταλγία όσο τα "Πουλιά Ταξιδεύουν" μακρυά.
Θα ήταν ίσως δεκτικό μιας δυνητικής συνέχειας, αλλά κι έτσι διαθέτει μια δική του πληρότητα.  
Το "Σαν Τα Ταξιδιαρικα Πουλιά" ειναι ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί για τον ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης, καθώς συμπυκνώνει όλον τον πόνο και την τραγωδία της φυλής μας, και αξίζει κάθε Έλληνας να το διαβάσει.
Περιττό ίσως να πω, ότι μια 10ετία περίπου μετά από αυτό το έργο, ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου δικαίωσε πανηγυρικά τις προσδοκίες που με αυτό είχε θέσει εμπλουτίζοντας το Ιστορικό Μυθιστόρημα με σημαντικά βιβλία που διασώζουν αξίες, Συναισθήματα και Ιστορική Μνήμη.





Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου