Είδος Κοινωνικό -Ιστορικό
Βαθμολογία 9/10
Η Σοφία Βόικου επανέρχεται με ένα μυθιστορημα ιδιαίτερης έμπνευσης που αποδεικνύει το ανήσυχο πνεύμα της και την επιθυμία της να μην επαναπαύεται στα τετριμμένα.
Το εντυπωσιακό στο νέο της βιβλίο είναι πως η Βόικου τολμά να αναμετρηθεί με ένα ζήτημα εξω απο τα συνορα της χώρας μας, όταν η ευρύτερη γειτονιά μας έγινε θέατρο του πιο παράλογου πολέμου...
Η "Ερωμένη του Πατέρα" αντίθετα από ό,τι προδιαγράφει ο τίτλος του είναι πολλά περισσότερα από ενα κοινωνικό μυθιστόρημα σχέσεων...
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η ανυπότακτη Άρια κι η αριστοκράτισσα Γαλλίδα Μανόν συναντώνται ξανά στη Θεσσαλονίκη, στην κηδεία της μητερας τους και διάσημης μουσικού της Ελισσάβετ Λευκαδία.
Με αφορμή αυτόν τον θάνατο έρχονται στην επιφάνεια οδυνηρά μυστικά από το παράφορο πάθος του πατέρα τους Νέστορα Μπενέτου για μια Σέρβα πανκ τραγουδίστρια τη Λίλα.
Μέσα από μια σειρά επιστολών ξετυλίγεται ένα πάθος στη σκιά του τρομακτικού πολέμου που συντάραξε τη γειτονιά μας, τα Βαλκάνια, στη Σερβία που το 1999 βομβαρδίστηκε άγρια από το ΝΑΤΟ...
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Εκείνο που με εκπλήσσει στη Σοφία Βόικου ειναι που καθε φορά αναζητά ένα καινοτόμο πεδίο έμπνευσης και δεν παραμένει στην ίδια, πεπατημένη οδό της "μόδας".
Συχνά τα έργα της εκκινούν από αναγνωρίσιμη ιστοριογραφική βάση όμως κατορθώνουν να επεκταθούν σε δρόμους πρωτότυπους και άκρως ενδιαφέροντες:
Μας έχει ταξιδέψει στην Αυστρία του Α Παγκοσμίου, στο Παρίσι, στη Βενετσιάνικη Αποκριά, στη μεταπολεμική Γερμανία, στις κατακόμβες της Θεσσαλονίκης, στο Μελένικο και τώρα μας παρουσιάζει μιαν ακόμη θεματολογικά καινοφανή έμπνευση, από την εποχή μας.
Στην Ερωμένη Του Πατέρα η Σοφία Βόικου θέτει το σχεδόν ψυχαναλυτικής υφής ερώτημα πώς θα αντιδρούσε μια κόρη απέναντι στην ερωμένη του πατέρα της και πώς θα συμφιλιωνόταν με αυτό το ρήγμα "ανθρωπινότητας" πάνω στη μυθοποιημένη πατρική εικόνα.
Η συγγραφέας αναφέρει πως άντλησε την έμπνευση της από κάτι επιστολές της κόρης του μεγάλου Γαλλοαλγερινού Νομπελίστα Albert Camus, με την ερωμένη εκείνου...
Αυτό όμως που με συγκίνησε είναι οτι η Σοφία Βόικου δεν ενέδωσε σε μια τέτοια ψυχογραφική μονομέρεια, αλλά εμπλούτισε την πλοκή του μυθιστορήματος, επιλέγοντας να μιλήσει για μια πλευρά της Σύγχρονης Βαλκανικής Ιστορίας που δεν έχει συζητηθεί μυθιστοριογραφικά παρότι συνετάραξε και την ελληνική επικαιρότητα:
Πρόκειται για τον άνανδρο βομβαρδισμό του ΝΑΤΟ εναντίον της Σερβίας το 1999, σε έναν πολεμο άνισο και βρόμικο, όπου ισοπεδώθηκαν πόλεις- και στόχοι αμάχων στο Βελιγράδι, στο Πάντσεβο, στο Νόβι Σαντ .
Έναν πόλεμο που στην ελληνόφωνη βιβλιογραφία τον διαβάζουμε σε λιγοστά βιβλία( το χαριτωμένο ανάγνωσμα του Ίωνα Λα Ο Κοσσοβάρος- εκδ Βλάσση, το Λίζα και Άβελ- εκδ Σαββάλα, το Ζήτημα Χρόνου- εκδ Σαββάλα) καθώς και πολιτικά συγγράμματα ( Chomsky, Μπογιόπουλος κοκ)
Η Ερωμένη του Πατέρα της Σοφίας Βόικου ισορρόπησε λοιπόν σε έναν διττό άξονα Πολιτικής και Συναισθήματος, συνθέτοντας μια αναγνωστική εμπειρία γνώσης, συγκίνησης και κάθαρσης.
Ο πρώτος άξονας -η σχέση της Κόρης με την αλήθεια του Πατέρα της ,και η απομυθοποίησή του- είναι ο κινητήριος μοχλός για να αναδειχθεί -πάντοτε ανθρωποκεντρικά- και η πτυχή της Πολιτικής. Δεν είναι η πρώτη φορά:
Ένα στοιχείο που νιώθω ότι προσδιορίζει τη συγγραφική ταυτότητα της Σοφίας Βόικου (μαζί με την αγάπη της στην Ιστορία) είναι η προβληματική της "Πατρικής Φιγούρας", που καλειδοσκοπικά διαχέεται στο σύνολο του έργου της μέσα από ποικίλες θεματολογικές αφετηρίες, ετερόκλητους προβληματισμούς, διαφορετικούς χαρακτήρες και διαφορετικές εποχές.
Σε 3 τουλάχιστον έργα της Βόικου η "σχέση με τον πατέρα"- ως τραύμα απουσίας ή ως "αναζήτησή" του- αποτελεί βασικό συστατικό της πλοκής, με κοινό παρονομαστή την αίσθηση της απώλειας:
Έτσι, με ονειρικό τρυφερό τρόπο βλέπουμε να αναδύεται το ερωτημα της πατρότητας στην "Πολη Που Δακρύζει".
"Η Κόρη της Ντροπής" αναδεικνύει το διακύβευμα της σχέσης με τον πατέρα υπό το πρίσμα των απόνερων του Β Παγκοσμίου Πολέμου και των σχέσεων που αυτός δημιουργησε
Στην "Ερωμένη του Πατέρα", το ζήτημα "Πατέρας" επιστρέφει μέσα από τον θάνατο της ύστερης γονεϊκής φιγούρας, της μάνας, που στερεί την ιδιότητα "Παιδί- κάποιου" από το άτομο, σηματοδοτώντας την αμετάκλητη ενηλικίωσή του.
Πρόσχημα γίνεται μια σειρά ερωτικών επιστολών που βρισκει η μικρή κορη τακτοποιώντας το πατρικό της μετα την κηδεια της μητέρας της...
Είναι η αλληλογραφια του πατερα της με μια άγνωστη γυναικα:
Η Άρια, λοιπόν, αντιμετωπίζει αλήθειες που πληγώνουν, με σκληρότερη τη διαπίστωση πως κι οι γονείς είναι άνθρωποι με δικά τους πάθη, ζωή πέρα από τα παιδιά τους, μυστικά και αδυναμίες, που σίγουρα κηλιδώνουν την εξιδανικευμένη εκδοχή τους όπως αυτή φιλοτεχνήθηκε στην παιδική συνείδηση.
Τα γράμματα κι η έμφυτη περιέργεια της Αριας μάς συστήνουν τον έτερο πόλο αυτής της εξωσυζυγικής σχέσης- την πανκ τραγουδίστρια από τη Σερβία, τη γοητευτική Λίλα
Εδώ υπεισέρχεται το δεύτερο σκέλος της πλοκής, το κομμάτι του πολέμου...
Τον Μάρτιο του 1999 το ΝΑΤΟ με πρόσχημα την προστασία της αλβανικής μειονότητας του Κοσσόβου από τον... δήθεν τυραννικό Μιλόσεβιτς, παραβλέποντας τα ασύλληπτα εγκλήματα του παραστρατιωτικού UCK στην περιοχη, διεξήγαγε εναντίον της σερβικών πόλεων έναν τρίμηνο βομβαρδισμό ανευ προηγουμένου για τη μεταπολεμική Ευρώπη.
Δεκάδες άμαχοι σκοτώθηκαν χωρίς οίκτο από τις έξυπνες βόμβες των Αμερικάνων και των δήθεν πολιτισμένων ουραγών τους στην Ευρώπη.
Στιγμές από το τρομερό αυτό χρονικό η Σοφία Βόικου μάς το δίνει μέσα από τον φλογερό έρωτα της Σέρβας πανκ τραγουδίστριας της Λίλα κι ενός Έλληνα πολεμικού ανταποκριτή.
Ο Νέστορας Μπενέτος αντιπροσωπεύει όλους τους θαρραλέους πολεμικούς ανταποκριτές των ελληνικών καναλιών, οι οποίοι με εγκυρότητα και ρίσκο της ζωής τους μετέδωσαν μέρα μέρα το φοβερό έγκλημα του ΝΑΤΟ, προτάσσοντας το αιτημα της ειρήνης.
Τότε που η δημοσιογραφια διέσωζε περισσότερη αξιοπρέπεια και κατήγγειλλε πιο ηχηρά το άδικο...
Φιγούρες ευγενικές όπως η Μαρία Καρχιλάκη, ο Σωτήρης Δανέζης, ο Αργύρης Ντινόπουλος κ.α. συνόδευαν εικόνες καταστροφής δίκαιης οργής και αγωνίας στον τηλεοπτικό δέκτη κάθε ελληνικού σπιτιού.
Πρότυπο της Βόικου για τον πρωταγωνιστή της είναι ο Αργύρης Ντινόπουλος, ανταποκρίσεις του οποίου έχει επικαλεστεί και παρουσιάσει στη ροή του εργου της.
Ένας περήφανος λαός, λοιπόν, ταπεινώνεται μα ορθώνει τη λαβωμένη του αξιοπρέπεια κόντρα στην υπεροπλία μιας θρασύδειλης Δύσης και άνομων συμφερόντων με περιώνυμο κουράγιο και βαλκανικό πάθος, τραγουδώντας σε γέφυρες που βομβαρδίζοντας με τον περιώνυμο Στόχο παντού ζωγραφισμένο!
Η συγγραφέας έδωσε αρκετά στιγμιότυπα του τρίμηνου βομβαρδισμού στη Σερβία, εντάσσοντας πάντα κάποιους ήρωές της σε αυτά (λχ βομβαρδισμός νοσοκομείων, ο αντιπολεμικός φιλικός αγώνας της Α.Ε.Κ. του Ψωμιάδη στο γήπεδο της Παρτιζάν, στάση αμάχων ).
Ουδέποτε όμως η Σοφία Βόικου πολιτικοποίησε τις αναφορές της ούτε διερεύνησε περαιτέρω την κατάσταση και τα βαθύτερα αίτια του βρόμικου αυτού πολέμου, παραμένοντας εστιασμένη στα συγκεκριμένα πρόσωπα της πλοκής της.
Μια άλλη πλευρά που αναδεικνύεται μέσα από όλα αυτά, είναι ο πυρετός της Τέχνης όπως τον εξέφρασε η ντίβα της Συμφωνικής Μουσικής, η Ελισάβετ Λευκαδια κι ένα ακόμη πρόσωπο: Η Σοφία Βόικου φιλοτέχνησε με την πένα της μιαν αυθεντική καλλιτέχνιδα με όλην την αχλύ του ταλέντου και της συνδιαλλαγής με την τελειοθηρία της Δημιουργίας.
Συνάμα αναδεικνύεται κι η δύναμη της Μουσικής ως μέσον εξανθρωπισμού και αντίστασης στη βαρβαρότητα- όπως εγινε στην κοινωνική ταινία Shawshank Redemption, με τους "Γάμους του Φίγκαρο":
Εδώ κάνει την εμφάνισή της μια ξεχωριστή προσωπικότητα του Πολέμου, ο Σέρβος Γκόραν με την έκσταση του βιολιού του και τη δική του τραγική ιστορία, που επιφυλάσσει δυνατές ανατροπές και συμπληρώνει το παζλ των χαρακτήρων, με πειστικό, όσο και συγκινητικό τρόπο.
Όλα αυτά τα ετερόκλητα στοιχεία που αποκαλύπτονται σαν επιμέρους διακλαδώσεις του βασικού κορμού της πλοκής συνυπάρχουν σε ένα σύνολο με αρκετά καλό ρυθμό και σωστά " σκηνοθετημένα" τα πισωγυρίσματά του στον χρόνο.
Οι εξελίξεις συχνά εκπλήσσουν με μια μυθιστορηματική γοητεία και μια μαεστρία που κλείνει αρμονικά τον κύκλο όλων των πρωταγωνιστών προσφέροντας μια αριστοτελικού τύπου κάθαρση.
Αισθάνομαι πάντως πως το βιβλίο της Σοφίας Βόικου προσπάθησε να προσεγγίσει δυο εξίσου βαρύνουσες και κρίσιμες θεματικές, που καθεμιά μπορούσε [και άξιζε] να κυριαρχήσει αυτόνομα σε ένα μυθιστόρημα,
κι αυτό ίσως δεν ήταν απόλυτο πλεονέκτημα.
Η "Ερωμένη του Πατέρα", λοιπόν, αιωρείται λίγο αναποφάσιστα ανάμεσα στον ψυχαναλυτικού τύπου άξονα "του παιδικού τραυματος σχετικά με τη αποκαθήλωση της γονεικής εικόνας",
και στο δεύτερο σκέλος του Πολέμου στη Σερβία το 1999 που η Ελληνική Λογοτεχνία ελάχιστα έχει αγγίξει, παρότι συγκλόνισε το ελληνικό κοινό και συνέβη δίπλα μας στα σχερικά πρόσφατα χρόνια.
Η προσωποποίηση των καταστάσεων και η έμφαση στο προσωπικό δράμα της οικογένειας Μπενέτου έδωσε μιαν αποσπασματική παρουσίαση του Πολέμου αυτού χωρίς μάλιστα την πολιτικοποιημένη οπτική, που συχνά συναντάμε σε σπουδαία μυθιστορήματα που μιλούν για τον πόλεμο διασώζοντας μνήμη γνώση αλλά και στοιχειοθετώντας τη φιλοσοφία του ανθρωπισμού & το αντιπολεμικό τους σαλπισμα ως βασικό απόηχο.
Το ατομικό στα αντιπολεμικά έργα δηλαδή ανάγεται στο συλλογικό, ενώ στην "Ερωμένη" συμβαίνει ξεκάθαρα το αντίστροφο.
Από την άλλη, η κοινωνική επιφάνεια της οικογένειας Μπενέτου και η πολλαπλή "σεναριακή πληροφορία" στο μυθιστόρημά μας "αποτρεπει" σε έναν βαθμό τον μέσο αναγνώστη να βιώσει την πλήρη ταύτιση και να διαγνώσει τα προσωπικά του κομμάτια μέσα στα πάθη των ηρώων.
Αυτά εμποδίζουν την εξαιρετική"Ερωμένη του Πατέρα" να αναχθεί σε ένα αντιπολεμικό αριστούργημα αναφοράς (ενώ μας δίνει θραύσματα "μεγάλου" βιβλίου, και μαλιστα μιας θεματολογίας που παραμένει βιβλιογραφικά ελλιπής ειδικότερα στη Λογοτεχνία μας).
Δεν παύει όμως να είναι ένα πρωτότυπο και αξιόλογο μυθιστόρημα που θα είναι κερδος για τη βιβλιοθήκη κάθε ευαισθητοποιημένου κι απαιτητικού αναγνώστη.
Η "Ερωμένη του Πατέρα" της Βόικου, παραμένει ένα ξεχωριστό, καλοδουλεμένο μυθιστόρημα, που αξίζει την προσοχή μας ενόσω ψηλαφεί τις πληγές της ανθρώπινης ψυχής αλλά και ενός στιγμιότυπου της Σύγχρονης Ιστορίας μας, ανακινώντας μνήμες κι εμπλουτίζοντας τις γνώσεις μας.
Με την ψυχαναλυτική δεινότητα και με παρούσα την οξυδερκή ματιά της Σοφίας Βόικου σε θέματα Ιστορίας, η "Ερωμένη του Πατέρα" σίγουρα θα αγγίξει οποιονδήποτε αναγνώστη, και θα τον προβληματίσει με πολύπλευρο τρόπο- μακρυά από κοινοτυπίες που κατακλύζουν τη λογοτεχνική παραγωγή των τελευταίων ετών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου