Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2025

Στέφαν Τσβάιχ [ Stefan Zweig] , Επικίνδυνος Οίκτος

                                  Επικίνδυνος Οίκτος, Στέφαν Τσβάιχ (Ungeldud des Herzens, Stefan Zweig)
                                                              Είδος : Κλασσική Λογοτεχνία
                                                                 Βαθμολογία 10/10

Εκδόσεις : Άγρα
Μετάφραση : Μιμίκα Κρανάκη
Τίτλος πρωτοτύπου: Ungeldud des Herzens
Σελίδες : 448
Εκδοση : 25/7/ 2012
Τιμή : 19ευρω - 13,30 ευρώ Πολιτεία + Πρωτοπορία 

ΘΕΤΙΚΑ: Αβίαστη ροή, Δραματικότητα, Ενδιαφέροντα Πρόσωπα, Βάθος χαρακτήρων, Δυνατά Συναισθήματα, ανεκτίμητα διδάγματα,υποδειγματική επιμέλεια και υλικό 

ΑΡΝΗΤΙΚΑ: Σχετικά απλή πλοκή, νοσηρό κλίμα, χάρτινο εξώφυλλο
 
Δυσκολα ενα μυθιστόρημα χωρις να περιλαμβανει καποιον χαρακτηρα μεγαλου διαμετρήματος ή κάποιον θρυλικό ερωτα μπορεί να συνταράξει την ψυχή ενός αναγνώστη, κι αυτο ακριβώς επιτυγχάνει  Ο "Επικίνδυνος Οίκτος" του σπουδαου Αυστροεβραίου συγγραφέα Stefan Zweig!
Ο Επικίνδυνος Οίκτος  είναι το μοναδικό εκτεταταμένο μυθιστόρημα του Τσβάιχ, που δικαίως ανάγεται στη "σφαίρα" του κλασσικού.
Όταν το ολοκήρωσε ο Τσβαιχ επέλεξε να το παραδώσει έτσι, χωρίς να το περικόψει στο μέγεθος μιας βραχύτερης νουβέλας, εν αντιθέσει με άλλες του μυθοπλασίες (σαν την εμβληματική "Σκακιστική Νουβέλα" του.) Ευτυχώς, λοιπόν το έργο αυτό έμεινε ανέπαφο κι εκτεταμένο, για να διατηρήσει όλη του την τρομακτική δυναμική ως ενα από τα πιο δυνατά μυθιστορήματα που θα διαβάσετε ποτέ σας- κι ας μην έχει καποια "καινοτόμο πλοκή".
Ένα μυθιστόρημα που συγκλονίζει και διδασκει ακόμη με διαχρονικές αλήθειες για την ψυχή του ανθρώπου& τις σχέσεις, παρότι αναφερεται σε μια παρελθοντική εποχή.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο νεαρός αξιωματικός του Αυτοκρατορικού Ιππικού της Αυστροουγγαρίας Άντον Χοφμίλλερ βρίσκεται καλεσμένος σε μια χοροεσπερίδα ενός βιομήχανου της ουγγρικής παραμεθορίου όπου υπηρετεί, του Λάγιος φον Κεκεσφάλβα με τον επιβλητικό πύργο.
Άθελά του όμως ο νεαρός Αντόν, με την αδέξια αβρότητά του, προσβάλλει τη μοναχοκόρη του την παράλυτη Έντιθ. 
Έκτοτε βυθίζεται σε ένα σπιράλ ενοχών και απέλπιδων προσπαθειών να εξιλεωθεί ενώπιόν της.
Κάπως έτσι, η ανάλαφρη κοινωνική συναναστροφή μετατρέπεται σε μια θανάσιμη παγίδα όπου μπλέκονται οι ψυχές της κοπέλας και του αμήχανου υπίλαρχου, ο οποίος προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην απέχθεία του για τη σωματική μειονεξία και στην ψυχαναγκαστική του ευσυνειδησία... 

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Μια ιστορία σχεδόν "αστική", που ειπωμένη με λιγότερη μαεστρία, θα ήταν μια απλή, δραματική νουβέλα αισθηματικών αποχρώσεων,χωρις δραση μαλιστα"! Φευ! Αυτή η έμπνευση ευτύχησε να πέσει σε αυτήν την κορυφαία πέννα που την απογείωσε στα επίπεδα ενός  ψυχογραφήματος επιστημονικης εγκυρότητας με προεκτασεις κοινωνιολογικές.
          Ο "Επικίνδυνος Οίκτος" αποτελεί- πράγματι- μια σχετικά απλή ιστορία εποχής παρμένη από τις τελευταίες μέρες της Δυναστείας των Αψβούργων.
Στο υπόστρωμα της, όμως, κοχλαζει ένας σπαραγμός που συνταρασσει το ειναι σου και πάλλεται η ψυχογραφική ιδιοφυΐα του Στέφαν Τσβάιχ, ο οποίος έχει σαφώς επηρεαστεί από τη φιλία του με τον Ζίγκμουντ Φρόυντ, πατέρα της Ψυχανάλυσης, αξιοποιώντας την καινοτόμο οπτική του.
Εξάλλου κι οι δυο εκκινούν από την εβραϊκή καταγωγή και διαπνέονταν από τον αριστοκρατικό αέρα της μεγαλοπρεπούς Βιέννης, ώσπου αυτός κηλιδώθηκε από την επέλαση του ναζισμού ο οποίος τους έδιωξε και τους δυο μακρυά από την Αυστρία τους
Όπως πολλά έργα του Στέφαν Τσβάιχ, λοιπόν, και ο "Επικίνδυνος Οίκτος" απηχεί αυτήν την -ρηξικέλευθη για την εποχή του- ψυχαναλυτική οπτική των καταστάσεων, με αποτέλεσμα μια σπάνια διείσδυση στους χαρακτήρες και τα κίνητρά τους που δε γίνονται απλά "κινητήριος μοχλός της πλοκής", αλλά "αιτία", ερμηνεία και "λύση της" ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Κεντρικό διακύβευμα του μυθιστορήματος όπως φανερώνει ο ... πολύπαθος τίτλος του ειναι ο Οίκτος. Ο γερμανικός τίτλος "Η Ανυπομονησία της Καρδιάς" εστιάζει στο ιδιότυπο κίνητρο των πραγμάτων, οι δε μεταφράσεις του όπως η ελληνική προεικονίζουν το αποτελεσμα...
 Το μυθιστόρημα του Τσβάιχ, λοιπόν, ανατεμνει τον οίκτο, και ξεμπροστιάζει κυρίως την πιο φτηνή εκδοχή του, αποκαλύπτοντας τις επικίνδυνες αυταπάτες του.
Παρέα με το δράμα των προσώπων παρακολουθούμε τις οβιδιακές μεταμορφώσεις αυτου του παραξενου συναισθήματος- από την υψηλότερη εκδοχή του που ανυψώνει τον ανθρωπο μέχρι τη θυσία , ως την ειδεχθέστερη μορφή του όταν και η "πρόσκαιρη λύπη απέναντι στην ξένη οδύνη" προσκρούει στη δειλία και σε προσωπικά συμπλέγματα κι ενδύεται τη μάσκα ενός ανεστραμμένου ναρκισσισμού. Ο συγγραφέας τοποθετεί τον οίκτο στον αντίποδα της δημιουργικής συμπόνιας που γινεται ορμή ουσιώδους δρασης κι αυτοπροσφοράς, κατι που εξελίσσει το άτομο- εν αντιθέσει με τον οικτο που καθηλώνει.
        Ως κεντρικούς πρωταγωνιστές, έχουμε το ευκρινές δίπολο του ευπαρουσιαστού νεαρού στρατιωτη με τις φιλοδοξίες από τη μια, και της ανάπηρης, ματαιωμένης κοπελίτσας που στην πραγματικότητα είναι "τρίγωνο" το οποιο ενορχηστρώνει ο παανταχού παρών πατέρας του κοριτσιού. Διακύβευμα ενας ανεκπλήρωτος έρωτας που αγγίζει τα όρια της μανίας.
Σε αυτήν τη διαδρομή συναντούμε κι αλλους ενδιαφεροντες χαρακτήρες. Παρακολουθούμε επίσης εναν ακόμη απροσδόκητο έρωτα, καθως και μιαν ιδιότυπη αγάπη που φτανει ως την τέλεια αυταπάρνηση .
Η τραγωδία παραμονεύει λοιπόν αναπόδραστη και οι ήρωες δεν μπορούν να κάνουν κάτι για την αποτρέψουν, καθώς καταβυθίζονται σπειροειδώς όλο και βαθύτερα στα λάθη που την τροφοδοτούν κι εκπορεύεται από τις παθογένειές τους αλλά και την ιδιομορφία της κατάστασης.
         Σε αυτό το δράμα οι έννοιες θύτης και θύμα συμπλέκονται αξεδιάλυτα, σε ένα νοσηρό παιχνίδι αμοιβαίας χειραγώγησης.
      Από τη μια ο αρτημελής νεαρός που απολαμβάνει ηδυπαθώς την αυτονόητη υπεροχή του έναντι του ελλειμματικού κορμιού. Ο Τσβαιχ ιχνηλατεί την ηδονή μιας ψευδεπίγραφης καλοσύνης που γίνεται "μέσον εξουσίας" και αυτοεπιβεβαίωσης ως όχημα κοινωνικής αποκατάσταση σε έναν συμπλεγματικό "όμηρο της μετριότητας", ο οποιος τελικά αυτοπαγιδεύεται κι οδηγείται στην αποδιάρθρωση της ίδιας του της ψυχικής ισορροπίας.
. Ο Άντον Χοφμίλλερ κουβαλάει όμως το δικό του ειδικό φορτίο και ίσως μέσα του ο αναγνώστης εντοπίσει και δικά του στοιχεία. 
Από την άλλη, σκιαγραφείται ο "μοιραίος εγωκεντρισμός της ασθένειας". Η μικρή ασθενής ερωτεύεται και μετατρέπει τη μειονεξία της σε ιστό ενοχής και συναισθηματικό εκβιασμό στον άγουρο ψυχισμό του στόχου της. Γίνεται μια "Κίρκη" που με την αναπηρική  πατερίτσα της για ραβδί μετατρέπει τους γύρω της- ειδικότερα τους άντρες ( πατερα κ νεαρό φίλο)-  σε "γουρουνάκια ομηρικά" • υποχείρια άβουλα της βούλησής της. Δε γίνεται ομως μισητή , διότι ο αναγνώστης διαμέσου του Τσβάιχ συμπάσχει και με το δικο της δράμα.
        Ως συγγραφέας επιδέξιος και γνώστης της ψυχής, ο Τσβαιχ αποφεύγει μανιχαϊσμούς , μήτε υποβαλλει κάποια απερίφραστη  μομφή σε κάποιον χαρακτήρα • ακονίζει έτσι την ενσυναίσθησή μας. Στα πάθη αυτων των ηρώων υπάρχουν τάσεις και σκοτάδια αναγνωρίσιμα λίγο- πολύ σε όλους μας!
         Ο όλεθρος ειναι προδιαγεγραμμένος , όμως η διαδρομή προς αυτόν παρασέρνει αγωνιωδώς τον αναγνώστη ως το απρόθυμο τέλος.
Είναι μια πυρετώδης καταβύθιση από την οποία κανένας δεν μπορεί να βγει αλώβητος.
Ταυτόχρονα, στο βιβλίο ανακαλύπτουμε κατι από το τοπίο της ουγγρικής παραμεθορίου, ενώ σκιαγραφείται κι η μικροκοινωνία ενός στρατώνα • οι σχέσεις ανάμεσα στους στρατιώτες, οι ιδιότυποι κώδικες της στρατιωτικής ζωής, οι προκαταλήψεις, οι δεσμοί όλα ειναι εκεί σε μια ασθμαίνουσα στρατοκρατία που πνεει τα λοίσθια πριν το κύκνειο άσμα της - τον Μεγάλο Πόλεμο
Η αφήγηση στον "Επικίνδυνο Οίκτο" ξαλλου εκτείνεται ανάμεσα στους δυο πολέμους- από τις παραμονές του πρώτου (1914), μέχρι τις παραμονές του δεύτερου...
Αυτό μας επιτρέπει να διακρίνουμε μια υποψία συμβολικής διάθεσης, καθώς οι φρενήρεις πολιτικές εξελίξεις προδιαγραφουν αντιστοίχως την καταρρευση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, όπως προδιαγεγραμμένη ειναι κι η κατάρρευση των ηρώων ενώ μια δευτερη καταστροφή επέρχεται κι ο Τσβάιχ την προλέγει παραβολικά μέσα από τον σιβυλλικό αφηγητή των γεγονότων του βιβλίου...(παραμονές του Anschluss του 1938).
      Εν κατακλείδι, ο Επικίνδυνος Οίκτος του Στέφαν Τσβάιχ είναι κυριολεκτικά μια Ελεγεία του Οίκτου  που εχει να διδάξει πολλά για τις σκοτεινές διαδρομές του έρωτα και για τα δεσμά που ο εγωισμός μπορεί να επιβάλει στον ανθρωπο, κατω από το εξιδανικευτικό πέπλο της...φιλανθρωπίας...
Όποιος διαβάσει τον "Επικίνδυνο Οίκτο" θα τον κουβαλά καιρό μετα μέσα του. Ίσως η σκέψη ανατρέξει πίσω σε αυτό το βιβλίο σε διαφορες ατομικές περιστασεις και συναισθηματικές προκλήσεις...ιδιαίτερα ερωτικές.
. Αυτο το βιβλίο σε ωθεί να απομυθοποιήσεις θέσφατα και να αποδομήσεις φιλάρεσκες αυταπάτες- ίσως και για τον ιδιο σου τον εαυτό, εν τέλει... Δε θα μεινεις ο ίδιος πάντως.
Εχει κομμάτια που στοιχειώνουν- και που ιδιότυπα  εξιλεώνουν.
            Θα ήθελα να εξάρω τον οίκο Άγρα γιατί έχει επιμεληθεί υποδειγματικά αυτην την έκδοση σε κάθε επίπεδο, συνοδεύοντας το κυρίως έργο, με πλήθος φιλολογικών παρατηρήσεων και πληροφοριακού υλικού.
Οι δε βιογραφικές αναφορες για τον Στέφαν Τσβάιχ συμβαλλουν κι αυτές καθοριστικά στη βαθύτερη κατανόηση του μυθιστορήματος.
 Ιδανική δε επιλογή αποτελεί η απόφασή να παρουσιαστεί ξανά η πρώτη- και αρτιότερη- μετάφραση του εργου στα ελληνικά- αυτή που έγινε το 1949 από την Μιμίκα Κρανάκη . Όλα αυτα συνθέτουν ενα καλαίσθητο σύνολο, σαν μια βελούδινη θήκη, με μεταξένιο κάλυμμα, όπου μέσα της μπορεί να λάμψει αβίαστα αυτο το συγγραφικό διαμάντι  του Τσβάιχ .
Ο Επικίνδυνος Οίκτος σε αυτην την έκδοση αξίζει οπωσδήποτε μια θεση στη βιβλιοθηκη - και θεωρώ αυτονόητο ότι θα κατακτήσει  μια στην καρδιά καθε αναγνώστη...


ΑΛΛΑ ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ
Αναρτήθηκε από στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)