Ο Έβδομος Σταυρός, Anna Zegkers
Eίδος: Ιστορικό Μυθιστόρημα (Ναζιστική Γερμανία)
Βαθμολογία: 8/10
Δύο είναι τα σημαντικότερα έργα που σκιαγράφησαν την καθημερινότητα του ανώνυμου Γερμανού πολίτη κάτω από τη σκιά της χιτλερικής εξουσίας:
Eίδος: Ιστορικό Μυθιστόρημα (Ναζιστική Γερμανία)
Βαθμολογία: 8/10
Το ένα είναι το πολυβραβευμένο "Μόνος Στο Βερολίνο" του Χανς Φαλάντα σχετικά με μια βερολινέζικη συνοικία, που την έχει τυλίξει το ναζιστικό μίσος, και την αφύπνιση ενός ζεύγους όταν χάθηκε ο μοναχογιός του σε αυτόν τον αδηφάγο πόλεμο:
Το άλλο είναι ο "7ος Σταυρός" της Άννα Ζάγκερς, ως το οδοιπορικό μιας Απόδρασης από Στρατόπεδο Συγκέντρωσης αποτελεί ένα "παράξενο" και διορατικό βιβλίο που σκιαγραφεί την εξάπλωση του ναζιστικού τρόμου, πολύ πριν το ξέσπασμα του πολέμου. Η συγγραφέας του, μέλος του ΚΚΓ, το συνέγραψε βασιζόμενη σε μαρτυρίες Γερμανών πρώην κρατουμένων σε "προπολεμικά" στρατόπεδα συγκέντρωσης -σαν το Νταχάου.
Το πολύπαθο χειρόγραφο, δίνοντας εικόνα ενός πρώιμου στρατόπεδου συγκέντρωσης, από αυτά που έστησαν σταδιακά τα φονικά Ες Ες του Χίμμλερ σε όλη την Ευρώπη, πέρασε μετά δυσκολίας από τη χιτλερική Γερμανία και πρωτοεκδόθηκε τελικά το 1942 στην Αμερική, όπου ειχε καταφύγει η πολιτική πρόσφυγας , Άννα Ζέγκερς.
Το πολύπαθο χειρόγραφο, δίνοντας εικόνα ενός πρώιμου στρατόπεδου συγκέντρωσης, από αυτά που έστησαν σταδιακά τα φονικά Ες Ες του Χίμμλερ σε όλη την Ευρώπη, πέρασε μετά δυσκολίας από τη χιτλερική Γερμανία και πρωτοεκδόθηκε τελικά το 1942 στην Αμερική, όπου ειχε καταφύγει η πολιτική πρόσφυγας , Άννα Ζέγκερς.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
1933. Στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Βεστχόφεν, 7 πλατάνια έχουν κοπεί παράξενα σχηματίζοντας 7 σταυρούς, οι οποίοι -κατ' έμπνευση του σαδιστή διοικητή του, του Φάρενμπεργκ- "περιμένουν" να "υποδεχθούν" 7 δραπέτες...
5 μέρες μετά, μόνον ο ένας σταυρός έχει μείνει κενός:
Είναι εκείνος που προσμένει τον 7ο δραπέτη Γκέοργκ Χάισλερ, ενόσο εκείνος περιδιαβαίνει τα περίχωρα της Φρανκφούρτης και την παλιά του ζωή για να συναντήσει τις αντιφάσεις μιας κοινωνίας που βυθίζεται ολοένα και περισσότερο σε ένα σκοτάδι με ελάχιστους θύλακες αντίστασης στον ναζιστικό ζόφο:
Θα σταθούν αρκετοί αυτοί για να τον οδηγήσουν στη σωτηρία;
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Ο "Έβδομος Σταυρός" της Άννα Ζάγκερς συνιστά ένα δυνατό κοινωνικό μυθιστόρημα με υπόκωφη ένταση κι ενδιαφέροντες χαρακτήρες, που ιχνηλατεί όσο λίγα τη διάβρωση της γερμανικής κοινωνίας υπό το νέο καθεστώς και διεισδύει στην ψυχή του αναγνώστη πολύ αποτελεσματικά, εγείροντας την κρίση του:
Ο ανατριχιαστικός τίτλος του βιβλίου αιχμαλωτίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, περικλείοντας, σε μια φράση, όλη την αγωνία, τη διαστροφή και την άμετρη φρίκη του ναζισμού.
Ο "σταυρός" αποτελεί ευθύ συμβολισμό του Μαρτυρίου και η Άννα Ζέγκερς αξιοποιεί την πανόσια εικόνα του Θείου Πάθους από την Καινή Διαθήκη, προκειμένου να αναδείξει τον "Γολγοθά των Αθώων", όπως τον σκηνοθέτησε η ελίτ των Ναζί με αποκορύφωμα το δολοφονικό πλέγμα των Ες Ες γύρω από τους Ανυπεράσπιστους.
6 "εσταυρωμένοι": Η Ανθρωπότητα "εσταυρωμένη". Αποτελεί έναν από τους πιο συγκλονιστικούς τίτλους που έχω δει σε βιβλίο.Τίτλος που το βιβλίο του δεν ακολουθεί την υποσχόμενη έντασή του και τις σαδιστικές σκηνές που αυτός προδιαγράφει, αλλά τον απώτερο συμβολισμό του.
Ο ανατριχιαστικός τίτλος του βιβλίου αιχμαλωτίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, περικλείοντας, σε μια φράση, όλη την αγωνία, τη διαστροφή και την άμετρη φρίκη του ναζισμού.
Ο "σταυρός" αποτελεί ευθύ συμβολισμό του Μαρτυρίου και η Άννα Ζέγκερς αξιοποιεί την πανόσια εικόνα του Θείου Πάθους από την Καινή Διαθήκη, προκειμένου να αναδείξει τον "Γολγοθά των Αθώων", όπως τον σκηνοθέτησε η ελίτ των Ναζί με αποκορύφωμα το δολοφονικό πλέγμα των Ες Ες γύρω από τους Ανυπεράσπιστους.
6 "εσταυρωμένοι": Η Ανθρωπότητα "εσταυρωμένη". Αποτελεί έναν από τους πιο συγκλονιστικούς τίτλους που έχω δει σε βιβλίο.Τίτλος που το βιβλίο του δεν ακολουθεί την υποσχόμενη έντασή του και τις σαδιστικές σκηνές που αυτός προδιαγράφει, αλλά τον απώτερο συμβολισμό του.
Ο "Έβδομος Σταυρός",λοιπόν, ανήκει σε κείνα τα οξυδερκή, πολιτικής υφής έργα που, αφουγκραζόμενα τον παλμό της συγχυσμένης εποχής τους, "βλέπουν μπροστά" και αποδεικνύονται προφητικά: Είναι από εκείνες τις προειδοποιητικές φωνές που ματαιοπονούν μες στα τραγούδια της ανεμελιάς και του εφησυχασμού.
Ο "7ος Σταυρός" γράφτηκε το 1937, όταν η Ευρώπη του Τσάμπερλαιν και του Νταλαντιέ είχε ισότιμο συνομιλητή τον Χίτλερ και (1938) ασκούσε ανόητες πολιτικές κατευνασμού και παθητικές "Συφωνίες του Μονάχου", ανοίγοντας τον δρόμο στον Χίτλερ να εξαγάγει τη θηριωδία που άσκησε στη δική του χώρα ως τότε.
Αφορμή της δράσης στον "7ο Σταυρό" της Ζάγκερς είναι ένα περιστατικό πολλαπλής απόδρασης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης "Βεστχόφεν".
Όπως και ο Ρέμαρκ στη Σπίθα Ζωής, έτσι κι η Ζάγκερς στήνει ένα φανταστικό σκηνικό δράσης με βάση όμως τα ήδη υπάρχοντα στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχαν ήδη στηθεί για αντιφρονούντες Γερμανούς και κομμουνιστές στο Νταχάου (1933) και μετέπειτα στο Σαξενχάουζεν κλπ.
Ανάμεσα στους 7 δραπέτες, η συγγραφέας εστιάζει στον ήρωά της Γκέοργκ Χάισλερ, ο οποίος είναι ο μοναδικός που διαφεύγει τη σύλληψη, στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου.
Η συγγραφέας ανατέμνει την ψυχολογία του Δραπέτη και τις αγωνιώδεις διαδρομές του, σε ένα οδοιπορικό ανάμεσα σε πόλεις, ποτάμια, γέφυρες και όχθες "αγεφύρωτες".
Παραπέμπει αυτή η πορεία, στον "Γιάννο Μπερ" από το γνωστό τραγούδι του Καμπανέλλη , μόνο που για τον Γερμανό Γκέοργκ Χάισλερ στη ναζιστική Γερμανία αποδεικνύεται πως δεν υπάρχει πια "σπίτι" να τον περιμένει...Η πατρίδα που ήξερε έχει σκορπίσει στις φυλακές και στον τρόμο.
Με επίκεντρο τον Χάισλερ, η Ζάγκερς μας συστήνει πλήθος προσώπων που σχετίζονται ποικιλοτρόπως με την πρότερη ζωή του φυγά.
Στις σελίδες λοιπόν παρελαύνει όλος ο κοινωνικός του κύκλος:
Συναντάμε την πρώην γυναίκα του κ μάνα της κόρης του, την ονειροπόλα Έλλη, (κόρη ενός κλασσικά προσκολλημένου σε αυτήν στοργικού πατέρα), έναν άσπονδο φίλο, έναν ξεχασμένο συμμαθητή, σπουδαστές που καλούνται να ωριμάσουν πρόωρα, μέλη της ανερχόμενης ναζιστικής στρατοκρατικής ελίτ και φυσικά εκπροσώπους της γερμανικής υπαίθρου και της πρωτογενούς παραγωγής,αφού για το ναζιστικό καθεστώς η έννοια της πάτριας γης δεσπόζει.(βοσκός).
Πρόσωπα που η απόδραση τα φέρνει αντιμέτωπα με αναμνήσεις ευχάριστες και οδυνηρές, ενόσο μπροστά τους ορθώνονται αναπόδραστα ηθικά διλήμματα.
Είναι το κρίσιμο μεταίχμιο που το άτομο καλείται να εγκαταλείψει την ουδετερότητά του, η στιγμή που ο Σαββόπουλος σημειώνει ότι πρέπει "να αποφασίσεις με ποιους θα πας και ποιους να αφήσεις".
Η παρουσία του διωκώμενου Γκέοργκ αναδεικνύει ποιότητες χαρακτήρων, κυρίως όμως αναδεικνύει τη σκιά του φόβου που έχει ζώσει κάθε πολίτη κάτω από την πολυπλόκαμη ναζιστική εξουσία: Μια εξουσία που συνθλίβει το Πρόσωπο,καταλύοντας την ιδιωτικότητά του και την αυτοδιάθεσή του. Η καχυποψία κι η προδοσία έχουν δηλητηριάσει κάθε γειτονιά,κάθε σπιτικό. Το καθεστώς έχει παρεισφρήσει σε κάθε κάμαρα,
Αυτοί που δοκιμάζονται δεν είναι μόνο οι πολίτες, αλλά και οι ίδιοι οι δραπέτες, που κάτω από την ίδια ισοπεδωτική συνθήκη εμφανίζουν διαφορετικά επίπεδα ανθεκτικότητας. Οι ιδιοσυγκρασίες τους σηματοδοτούν διαφορετικές αντιδράσεις με φιγούρα πανταχού παρούσα κι έμπνευση, τον καρτερικό Βάλαου.
Χαρακτήρες, που αναλογούν σε πραγματικά μεγάλα βιβλία: Aπόλυτα πειστικοί και αναγνωρίσιμοι στα καθημερινά μέτρα του μέσου ανθρώπου.Θα μπορούσαν να είναι καποιοι από εμάς.
Μέσω των ηρώων της, η Άννα Ζέγκερς συνθέτει ένα κοινωνιολογικό κολάζ της προπολεμικής Γερμανίας τους πρώτους μήνες της ανόδου των Ναζί, όταν ήδη ο τρόμος έχει σφίξει τη μέγγενη του γύρω από τους πολίτες.
Σε περιεκτικές αναφορές και σε συνεργασία με την εξαιρετική επιμέλεια, από το βιβλίο ξεπηδά το γερμανικό πνεύμα, η ιδιαίτερη προτεσταντική κουλτούρα κι αναδυόμενη πραγματικότητα του εθνικοσοσιαλισμού.
Παράλληλα, τίθενται ερωτήματα ατομικής ηθικής!
Θα μιλούσα για ένα πραγματικό αριστούργημα αν δεν έβρισκα κάποιες λεπτομερείς περιγραφές υπερβολικά μακροσκελείς και τον ρυθμό σε ορισμένα σημεία μακρόσυρτο.
Επίσης κάποιες εναλλαγές στο πρόσωπο της αφήγησης αφήνουν μικρά νοηματικά κενα. Υπάρχει μια ανισομέρεια ανάμεσα στην διεξοδικότητα ορισμένων περιγραφών και στην αφαιρετικότητα άλλων(πχ ανάκριση Βάλαου).
Ωστόσο ο "Έβδομος Σταυρός" παραμένει αξιόλογο βιβλίο και συνιστά ένα από τα χαρακτηριστικότερα λογοτεχνικά δείγματα που ανέδειξαν το δράμα του απλού πολίτη στη Γερμανία του Χίτλερ. Αξίζει να το ανακαλύψει ο αναγνώστης, για να προβληματιστεί γύρω από τους ηθικούς μετασχηματισμούς του ατόμου κ της κοινωνίας μπροστά σε καταστάσεις κρίσεων.
Ένα βιβλίο, που οι αναγωγές του στο σήμερα είναι ανησυχητικές και προβληματίζουν κατά πόσο τα έθνη διδάχθηκαν από την ύστερη γνώση που με τόσο αίμα πλήρωσαν...
Η έκδοση του Κέδρου με εντυπωσίασε καθώς, πέρα από το "απολαυστικό" μέγεθος και την ωραία ποιότητα σελίδων, είχε ένα πένθιμο χρώμα, υποβλητικό...
Οι εύστοχα βαμμένες μαύρες σελίδες του στην αρχή, ένιωσα πως ήταν "διαποτισμένες από την τέφρα των κρεματορίων".
Η "καταλληλότερη" αισθητική προσέγγιση για ένα έργο που ανέδειξε την ανθρώπινη βαρβαρότητα και τον πόνο των αθώων.
Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ANNA SEGHERS
Αφορμή της δράσης στον "7ο Σταυρό" της Ζάγκερς είναι ένα περιστατικό πολλαπλής απόδρασης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης "Βεστχόφεν".
Όπως και ο Ρέμαρκ στη Σπίθα Ζωής, έτσι κι η Ζάγκερς στήνει ένα φανταστικό σκηνικό δράσης με βάση όμως τα ήδη υπάρχοντα στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχαν ήδη στηθεί για αντιφρονούντες Γερμανούς και κομμουνιστές στο Νταχάου (1933) και μετέπειτα στο Σαξενχάουζεν κλπ.
Ανάμεσα στους 7 δραπέτες, η συγγραφέας εστιάζει στον ήρωά της Γκέοργκ Χάισλερ, ο οποίος είναι ο μοναδικός που διαφεύγει τη σύλληψη, στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου.
Η συγγραφέας ανατέμνει την ψυχολογία του Δραπέτη και τις αγωνιώδεις διαδρομές του, σε ένα οδοιπορικό ανάμεσα σε πόλεις, ποτάμια, γέφυρες και όχθες "αγεφύρωτες".
Παραπέμπει αυτή η πορεία, στον "Γιάννο Μπερ" από το γνωστό τραγούδι του Καμπανέλλη , μόνο που για τον Γερμανό Γκέοργκ Χάισλερ στη ναζιστική Γερμανία αποδεικνύεται πως δεν υπάρχει πια "σπίτι" να τον περιμένει...Η πατρίδα που ήξερε έχει σκορπίσει στις φυλακές και στον τρόμο.
Στις σελίδες λοιπόν παρελαύνει όλος ο κοινωνικός του κύκλος:
Συναντάμε την πρώην γυναίκα του κ μάνα της κόρης του, την ονειροπόλα Έλλη, (κόρη ενός κλασσικά προσκολλημένου σε αυτήν στοργικού πατέρα), έναν άσπονδο φίλο, έναν ξεχασμένο συμμαθητή, σπουδαστές που καλούνται να ωριμάσουν πρόωρα, μέλη της ανερχόμενης ναζιστικής στρατοκρατικής ελίτ και φυσικά εκπροσώπους της γερμανικής υπαίθρου και της πρωτογενούς παραγωγής,αφού για το ναζιστικό καθεστώς η έννοια της πάτριας γης δεσπόζει.(βοσκός).
Πρόσωπα που η απόδραση τα φέρνει αντιμέτωπα με αναμνήσεις ευχάριστες και οδυνηρές, ενόσο μπροστά τους ορθώνονται αναπόδραστα ηθικά διλήμματα.
Είναι το κρίσιμο μεταίχμιο που το άτομο καλείται να εγκαταλείψει την ουδετερότητά του, η στιγμή που ο Σαββόπουλος σημειώνει ότι πρέπει "να αποφασίσεις με ποιους θα πας και ποιους να αφήσεις".
Η παρουσία του διωκώμενου Γκέοργκ αναδεικνύει ποιότητες χαρακτήρων, κυρίως όμως αναδεικνύει τη σκιά του φόβου που έχει ζώσει κάθε πολίτη κάτω από την πολυπλόκαμη ναζιστική εξουσία: Μια εξουσία που συνθλίβει το Πρόσωπο,καταλύοντας την ιδιωτικότητά του και την αυτοδιάθεσή του. Η καχυποψία κι η προδοσία έχουν δηλητηριάσει κάθε γειτονιά,κάθε σπιτικό. Το καθεστώς έχει παρεισφρήσει σε κάθε κάμαρα,
Αυτοί που δοκιμάζονται δεν είναι μόνο οι πολίτες, αλλά και οι ίδιοι οι δραπέτες, που κάτω από την ίδια ισοπεδωτική συνθήκη εμφανίζουν διαφορετικά επίπεδα ανθεκτικότητας. Οι ιδιοσυγκρασίες τους σηματοδοτούν διαφορετικές αντιδράσεις με φιγούρα πανταχού παρούσα κι έμπνευση, τον καρτερικό Βάλαου.
Χαρακτήρες, που αναλογούν σε πραγματικά μεγάλα βιβλία: Aπόλυτα πειστικοί και αναγνωρίσιμοι στα καθημερινά μέτρα του μέσου ανθρώπου.Θα μπορούσαν να είναι καποιοι από εμάς.
Μέσω των ηρώων της, η Άννα Ζέγκερς συνθέτει ένα κοινωνιολογικό κολάζ της προπολεμικής Γερμανίας τους πρώτους μήνες της ανόδου των Ναζί, όταν ήδη ο τρόμος έχει σφίξει τη μέγγενη του γύρω από τους πολίτες.
Σε περιεκτικές αναφορές και σε συνεργασία με την εξαιρετική επιμέλεια, από το βιβλίο ξεπηδά το γερμανικό πνεύμα, η ιδιαίτερη προτεσταντική κουλτούρα κι αναδυόμενη πραγματικότητα του εθνικοσοσιαλισμού.
Παράλληλα, τίθενται ερωτήματα ατομικής ηθικής!
Θα μιλούσα για ένα πραγματικό αριστούργημα αν δεν έβρισκα κάποιες λεπτομερείς περιγραφές υπερβολικά μακροσκελείς και τον ρυθμό σε ορισμένα σημεία μακρόσυρτο.
Επίσης κάποιες εναλλαγές στο πρόσωπο της αφήγησης αφήνουν μικρά νοηματικά κενα. Υπάρχει μια ανισομέρεια ανάμεσα στην διεξοδικότητα ορισμένων περιγραφών και στην αφαιρετικότητα άλλων(πχ ανάκριση Βάλαου).
Ωστόσο ο "Έβδομος Σταυρός" παραμένει αξιόλογο βιβλίο και συνιστά ένα από τα χαρακτηριστικότερα λογοτεχνικά δείγματα που ανέδειξαν το δράμα του απλού πολίτη στη Γερμανία του Χίτλερ. Αξίζει να το ανακαλύψει ο αναγνώστης, για να προβληματιστεί γύρω από τους ηθικούς μετασχηματισμούς του ατόμου κ της κοινωνίας μπροστά σε καταστάσεις κρίσεων.
Ένα βιβλίο, που οι αναγωγές του στο σήμερα είναι ανησυχητικές και προβληματίζουν κατά πόσο τα έθνη διδάχθηκαν από την ύστερη γνώση που με τόσο αίμα πλήρωσαν...
Η έκδοση του Κέδρου με εντυπωσίασε καθώς, πέρα από το "απολαυστικό" μέγεθος και την ωραία ποιότητα σελίδων, είχε ένα πένθιμο χρώμα, υποβλητικό...
Οι εύστοχα βαμμένες μαύρες σελίδες του στην αρχή, ένιωσα πως ήταν "διαποτισμένες από την τέφρα των κρεματορίων".
Η "καταλληλότερη" αισθητική προσέγγιση για ένα έργο που ανέδειξε την ανθρώπινη βαρβαρότητα και τον πόνο των αθώων.
Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ANNA SEGHERS
,
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου