Στέφανος Λίβος, Το Μυστικό Του Λεβάντε

                                         Το Μυστικό του Λεβάντε , Στέφανος Λίβος 
                                       Είδος:Ιστορικό Δράμα
                                       Βαθμολογία: 7/10

Η εικόνα που πολλοί βιβλιόφιλοι και...σινεφίλ είχαμε για την Κατοχή στα Επτάνησα περιορίζεται στη δίκαιη και συμπονετική φιγούρα του αξιαγάπητου και μουσικόφιλου Λοχαγού Αντόνιο Κορέλι και του αδέξιου τάγματός του στο αντιπολεμικό αριστούργημα του Λουί ντε Μπερνιέρ ,

"Το Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι".

          Η ιταλική παρουσία επενδυμένη από ερωτισμό και αστεία στιγμιότυπα φαντάζει περίπου "σαν εκδρομή".

 Είναι γεγονός ότι στη συνείδηση του Έλληνα οι Ιταλοί ήταν ανώδυνοι ουραγοί των Άσπλαχνων Γερμανών.(Είναι κι η συνθηκολόγηση του Μπαντόλιο, που τελικά τους εξιλέωσε...)

             Δυο φετινά μυθιστορήματα ανέτρεψαν πλήρως την εικόνα.

Οι Άγριες Θάλασσες της Μπάιλα (Ανατολικό Αιγαίο) δείχνουν τους θρασύδειλους ηττημένους του αλβανικού μετώπου δύστροπους κυρίους που οδηγούν τους νησιώτες σε μια σκληρή ,αντίστροφη προσφυγιά.

          Τώρα, το ξεχωριστό έργο  του Στέφανου Λίβου "Το Μυστικό Του Λεβάντε" από τις Εκδόσεις Διόπτρα μας δίνει ανάγλυφα ένα ζοφερό πανόραμα της Κατοχής στα Επτάνησα, αποκαλύπτοντας οδυνηρές αλήθειες, μέσα από μια ξεχωριστή οικογενειακή ιστορία.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Όλα ξεκινούν όταν ο παππούς του νεαρού Παντελή πεθαίνοντας ,αφήνει κληρονομιά ένα μυστηριώδες σεντούκι.
Ο συνονόματος εγγονός του το ανοίγει και μέσα από το περιεχόμενό του αποκαλύπτονται μυστικά και πάθη χρόνων
            Οι μνήμες μας πηγαίνουν πίσω, τέλη του 19ου αιώνα στις εποχές όπου οι ευγενείς κυριαρχούσαν στο κοινωνικό τοπίο της Ζακύνθου...
Σε ένα αρχοντικό εκτυλίσσεται μια τρυφερή οικογενειακή ιστορία , που ενώνει κοινωνικά χάσματα και δημιουργεί έναν  ιδιότυπο αδελφικό δεσμό ανάμεσα στην Διονυσία και την Ελπίδα, καθώς και μια παράξενη φιλία- πίσω από την οποία βρίσκεται καλά προφυλαγμένη μια κρυφή θυσιά.
          Στη συνέχεια παρακολουθούμε, την πορεία των παιδιών της οικογένειας με κεντρικά πρόσωπα τον σκληροτράχηλο Κωστή και τον ρομαντικό αδελφό του Παντελή. 
Αφήγηση την αφήγηση ,ξετυλίγεται η δύσβατη πορεία τους τα δύσκολα χρόνια του Πολέμου και της Κατοχής, που σημαδεύονται από μια παράλογη απώλεια και τον αντιφατικό έρωτα ανάμεσα στην Εβράια Βιολέτα και τον νεαρό Χριστιανό Παντελή.
            Η ιστορία θα κορυφωθεί τα χρόνια του εμφύλιου σπαραγμού, θάβοντας για πάντα τα δύο ένοχα μυστικά, που η ματιά του εγγονού Παντελή θα φέρει στο φως 70 χρόνια αργότερα.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Ο Στέφανος Λίβος επανέρχεται με ένα άκρως ενδιαφέρον μυθιστόρημα, που φανερώνει την επιθυμία και τις δυαντότητες που έχει να εξελιχθεί σε έναν από τους αξιόλογους λογοτέχνες της νέας γενιάς.
Το Μυστικό του Λεβάντε συνιστά ένα δυνατό οικογενειακό δράμα, με φόντο την νεότερη Ιστορία μας, και μας χαρίζει στιγμές άπλετης συγκίνησης, φωτίζοντας παράλληλα, σχετικά άγνωστες πτυχές του φοβερότερου πολέμου που γνώρισε η Ελλάδα.
Η ιστορία ενός απαγορευμένου έρωτα ανάμεσα σε εναν Χριστιανό κ μια Εβραία στη Ζάκυνθο της Κατοχής που έρχεται να καταλύσει αφελή στερεότυπα με αποστομωτικό τρόπο, θυμίζοντας μας μεταξύ άλλων δυο προσωπικότητες που διατήρησαν μοναδικά την ανθρωπιά σε καιρούς απάνθρωπους και χαλεπούς!

Η αφήγηση του Λίβου με ορισμένα χρονικά πισωγυρίσματα εξελίσσεται σε τρεις άξονες...

Ο πρώτος είναι ο προσωποκεντρικός- αισθηματικός άξονας, καθώς μάς παρουσιάζονται τα πρόσωπα και οι ατομικές τραγωδίες κάθε προσώπου της ιστορίας μας...
Οι χαρακτήρες έχουν σκιαγραφηθεί -ίσως όχι διεξοδικά , αλλά επαρκώς, ώστε ο αναγνώστης να κατανοήσει αρκετές από τις συγκρούσεις τους...
Ήταν ένα κομμάτι που με λίγη περισσότερη δουλειά και θα είχε αναδείξει περισσότερο την εξαιρετικά δυνατή πλοκή.
Εντούτοις, κι έτσι ο αναγνώστης βιώνει τους δυνατούς οικογενειακούς δεσμούςτην απώλεια,την ψυχική ερήμωση, τη συντροφικότητα και τον αγώνα της επιβίωσης- νιώθοντας πως αφομοιώνεται στη μικροκοινωνία των "Πηγαδιών".
         Παρότι ο έρωτας στο βιβλίο  γνωρίζει την τραγικότερη έκφρασή του στο πρόσωπο της Εβραίας Βιολέτας και του Παντελή, ο πιο ενδιαφέρων από τους χαρακτήρες του έργου είναι ο Κωστής με την πολυκύμαντη ψυχολογία του, που αντιπροσωπεύει και μια από τις οδυνηρότερες στιγμές που δοκίμασαν οι υπόδουλοι άμαχοι κάτω από τον Ιταλικό ζυγό...

Γύρω τους πλήθος χαρακτήρων, που καθένας προσφέρει τη δική του πινελία σε έναν "πίνακα" βαθιά ηθογραφικό:
Στο Μυστικό του Λεβάντε άλλωστε, έχουμε στιγμιότυπα της τοπικής ιστορίας -κυρίως συναρτήσει της κοινωνικής ιεραρχίας της Ζακύνθου.
Με απολαυστικό τρόπο αντλούμε πληροφορίες για την πολυτάραχη πορεία του νησιού και τις πολλαπλές κατοχές με ενδεικτικά στιγμιότυπα, όπως το Ρεμπελιό των Ποπολάρων (που ίχνη του πήραμε όλοι από την ρομαντική ιστορία του Ξενόπουλου "ο Ποπολάρος".)
      Επίσης στο Μυστικό Του Λεβάντε ιχνηλατείται το ιδιαίτερο ταμπεραμέντο των Ζακυνθινών μέσα από τα πρόσωπα ,την εθιμοτυπία και "στιγμές ντοπιολαλιάς", που ζωντανεύει σε αληθοφανείς διαλόγους.
            Ξεχωριστή μνεία γίνεται στην πολύπαθη εβραική κοινότητα που από τον τρόμο της Ιεράς Εξέτασης στην Ισπανία, διοχετεύτηκε διωγμένη σε πολλές ελληνικές περιοχές,
 Στη Ζάκυνθο οι Σεφαραδίτες κλήθηκαν να αποτινάξουν διεσιδαιμονίες αιώνων και καχυποψία μέχρι να συνυπάρξουν με τους Χριστιανούς αρμονικά.
Ο Στέφανος Λίβος μας παρουσιάζει με διαφωτιστικό τρόπο αρκετά στοιχεία , που δεν έχουν συζητηθεί πολύ κια θα σας αφήσω να τα ανακαλύψετε στο έργο του.

Τρίτο επίπεδο στην αφήγηση είναι το ιστοριογραφικό...
Ο συγγραφέας με εύληπτη γλώσσα και χωρίς να κουράσει καθόλου τον αναγνώστη, φωτίζει με παρρησία και παραστατικές σκηνές τις σκοτεινές μα κι ένδοξες σελίδες της πολυτάραχης δεκατετίας από το 40 ως τον σεισμό του ΄53.Παρακολουθούμε εναγωνίως τον πόλεμο από το επονείδιστο τελεσίγραφο των Ιταλών μέχρι τη γερμανική κατοχή και το παρασκήνιο του Εμφυλίου.
           Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζουν τα τεκμήρια της ιταλικής βαναυσότητας, που κακώς παραγνωρίστηκαν στο συλλογικό μας ασυνείδητο.
Η παρουσία των Ιταλών υπήρξε κι αυτή θρασύδειλη, τυραννική, φέρνοντας πείνα, φόβο και σαφή υποτίμηση της ανθρώπινης ζωής των υπόδουλων, με τρόπο μάλιστα που θα επηρεάσει δραματικά την πλοκή.
            Μια πτυχή που αξίζει κάθε Έλληνας να γνωρίζει ως δείγμα ανθρωπιάς είναι η στάση του Δημάρχου Λουκά Καρρέρ και του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου , όταν τους ζητήθηκε το 43 από τους νέους κατακτητές , τους Γερμανούς ναζί, να συντάξουν λίστα με όλα τα ονόματά των Εβραίων της Ζακύνθου.
Οι δύο εξαίσιοι αυτοί άντρες, στάθηκαν στο ύψος του ελληνικού ήθους και- ως ταγοί της ελευθερίας και του ανθρωπισμού- ενώπιον του Συνταγματάρχη Μπέρενς συμπλήρωσαν μια λίστα με δύο μόνο ονόματα:
Tα δικά τους!
                Η στάση του Μητροπολίτη Ζακύνθου μπορεί να συγκριθεί με τον ηρωισμό του  Αρχιεπισκοπου Δαμασκηνου, που με την συνθηκολόγηση παραιτήθηκε , αρνούμενος να ορκίσει την κατοχική κυβέρνηση του προδότη Τσολάκογλου και στη διάρκεια της Κατοχής έκανε αγωνιώδεις προσπάθειες να βοηθήσει τον χειμαζόμενο λαό (θύμα τόσο των Γερμανών όσο και των ανάλγητων Εγγλέζων).
Στιγμιότυπα, που αποδεικνύουν πως αρκετοί ιεράρχες τίμησαν τον δύσβατο ρόλο  τους ως ποιμενάρχες και ακολούθησαν τον δρόμο της θυσίας.
             
Η πιο θλιβερή παράμετρος όμως στο βιβλίο είναι ο Εμφύλιος , που τολμηρά ο συγγραφέας παρουσιάζει παίρνοντας απερίφραστα θέση: Τη θέση ενός φιλαλήθη Δημοκράτη που πονάει την πατρίδα και γράφει τσουχτερές αλήθειες για ένα στημένο σκηνικό, μια προδοσία από άλλοτε "συμμάχους" και έναν Γέρο της Πολιτικής, ανάξιο του τίτλου που του απέδωσε "η Ιστορία των νικητών"....
    Aπό την Καζέρτα ως το Συλλαλητήριο του ματωμένου Δεκέμβρη (με τις γονατισμένες αγωνίστριες του λαού να αποδίδουν προσκύνημα στη Λευτεριά κι ελεύθερους σκοπευτές να δολοφονούν άοπλους διαδηλωτές που ζητούν Δημοκρατία και διακιοσύνη), παρακολουθούμε τη μάχη ενός λαού που δε δικαιώθηκε ποτέ.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

           Παράλληλα όμως σκιαγραφείται κι η αλλοτρίωση ενός ευγενούς κινήματος και εκατέρωθεν θηριωδίες, που δεν τιμούν καμιά πλευρά. 
      Κι ύστερα μεταβαίνουμε στον μικρόκοσμο των ηρώων, για να βιώσουμε τι σημαίνει Εμφύλιος για κάθε χωριό, για κάθε χαμόσπιτο, για κάθε μάνα, και πόσο τραυμάτισε τη λαϊκή βάση του έθνους,
με πληγές ακόμη χαίνουσες.
Το σκηνικό που στήνει ο συγγραφέας, νοσταλγικό και πικρό συνάμα, φέρνει στον νου ένα θρυλικό και βαθύ τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη.

Όλα αυτά συνθέτουν ένα βιβλίο αξιώσεων και θα μιλούσαμε για ένα μικρό διαμάντι αν δεν υπήρχε μια γλωσσική ανωριμότητα και μια παράξενη λεξιλογική πενία, που υποβιβάζει λίγο την λογοτεχνική αξία του βιβλίου:
       Η γλώσσα του βιβλίου , εμπεριέχει στιγμές λυρισμού και  δυνατών στοχασμών, που φτάνουν τα βάθη της ύπαρξης.
Ενίοτε όμως στο αμιγώς αφηγηματικό μέρος,  κάνει την εμφάνιση της "μια αυθαίρετη προφορικότητα" , με εκφράσεις της αγοραίας γλώσσας (αργκό) που θα έπρεπε να απουσιάζουν από ένα λογοτέχνημα, γιατί τα κομμάτια της διήγησης πρέπει να διαφοροποιούνται υφολογικά από τα διαλογικά μέρη.

           Κάτι άλλο που με ενόχλησε ήταν πως από τα λόγια καποιων ηρώων παρήλασαν υπερβολικές βλασφημίες στο ίδιο μοτίβο, που δεν περιορίστηκαν στον έναν "βωμολόχο ήρωα".
Αυτό συνιστά ένα τεχνικό κι αισθητικό ατόπημα.
Ο λογοτέχνης οφείλει να βρίσκει τρόπους να περιγράψει έναν αψύ, αθυρόστομο χαρακτήρα, χωρίς να κατακλύζει το κείμενο με αυτούσιες βρισιές, επαναλαμβανόμενες και δυσάρεστες στον αναγνώστη.
           Είναι κρίμα διότι γενικά πρόκειται για ένα βιβλίο που παρά τα ατοπηματα αυτά, αξίζει να ανακαλύψει ο κάθε αναγνώστης, διότι υπηρετεί τον παιδευτικό ρόλο της Λογοτεχνίας, που ανυψώνει καρδιά και νου. 

Πίστεύω πως ο συγγραφέας θα μπορέσει στο μέλλον να χειριστεί πιο επιδέξια αυτήν την πτυχή, βελτιώνοντας τα εκφραστικά του για να τα ανυψώσει στο επίπεδο των καθεαυτών προβληματισμών, που στα βιβλία του αναδεικνύονται.
            Είναι βέβαιο πως ο Στέφανος Λίβος έχει το γνωστικό υπόβαθρο ,την ευαισθησία και την οξυδερκή ματιά που απαιτείται, ώστε να προσφέρει κι άλλα σημαντικά μυθιστορήματα στην ενθαρρυντική βάση που με το Μυστικό Του Λεβάντε έθεσε- και θα τα περιμένουμε με ιδιαίτερη προσμονή.