Νίκος Φώσκολος, ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ

                                                       Ποτέ Ξανά, Νίκος Φώσκολος
                                
                                           Είδος : Iστορικό Μυθιστόρημα
                                           Βαθμολογία:      10/10

         

                                      
 Ύστερα από πλήθος κινηματογραφικά και τηλεοπτικά έπη,που άφησαν εποχή, ο Νίκος Φωσκολος προβαίνει στη δεύτερη συγγραφική του απόπειρα, καταπλήσσοντας το αναγνωστικό κοινό για μια ακόμη φορά με ένα σημαντικό και άκρως πρωτότυπο ιστορικό μυθιστόρημα, που έφτασε σε σημείο να μεταφραστεί σε Αμερική, Καναδά, Αυστραλία!
Ας δούμε τι ήταν αυτό που προσέδωσε διεθνή εμβέλεια σε αυτό το ξεχωριστό βιβλίο .

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Βερολίνο,1938.
Ο Βέρνερ Λιμπνιτς είναι ένας άστεγος αλήτης κυνικός, χωρίς φίλους και όνειρα,που ζει σαν "λεκές" στην αψεγάδιαστη Άρια Γερμανία των ατσαλάκωτων στολών με τις κρύες καρδιές.Μοναδική του συντροφιά, τα αδέσποτα της πόλης...

                Η λεπτεπίλεπτη κι ευάλωτη Ρόζα Επστάιν ,κόρη Γερμανοεβραίου φυσικού βλέπει την ξέγνοιαστη ζωή της να ανατρέπεται από το ναζιστικό μίσος κι ένα θανάσιμο μυστικό.
            Οι δρόμοι τους θα διασταυρωθούν, όταν ο Βέρνερ σώζει απρόσμενα τη γλυκιά Ρόζα από ρατσιστική επίθεση με αποτέλεσμα να φυλακιστεί.
Οι ζωές τους θα αλλάξουν για πάντα με τη ναζιστική μέγγενη να συνθλίβει καθετί στο πέρασμά της....
       Ο Βέρνερ θα κληθεί από τις καταιγιστικές εξελίξεις να διαλέξει μέτωπο κι η Ρόζα θα αναμετρηθεί με την ίδια την Ιστορία...
Ανάμεσα τους θα αναπτυχθεί ένας σπαρακτικός, ανεκπλήρωτος έρωτας από τους πιο τρυφερούς της Λογοτεχνίας:Ο Βέρνερ νιώθει πρώτη φορά κάτι να διαπερνά τα αμυντικά τείχη της ψυχής του και προσπαθεί να προστατεύσει την αγαπημένη του από τη σκιά χωρίς να αφεθεί στο όνειρο.
Η ρομαντική Ρόζα πασχίζει να τον ξαναβρεί και να ξεφύγει από τον τερατόμορφο διώκτη της, που κρατά το κλειδί ενός ολέθριου μυστικού...
       Γύρω από αυτόν τον αγωνιώδη και βαθιά συναισθηματικό άξονα ο ΝΙΚΟΣ ΦΩΣΚΟΛΟΣ στήνει ένα πυρετώδες γαϊτανάκι ιστορικών εξελίξεων,δραματικών συγκρούσεων και ανθρώπινων χαρακτήρων που στροβιλίζονται στη δίνη της πιο σκοτεινής σελίδας του 20ου αιώνα.

ΣΧΟΛΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ

Στο "ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ" συναντάμε όλα τα συστατικά της φωσκόλειας γραφής από τη θετική τους πλευρά:
Bίαιη τρυφερότητα, διεισδυτικά ψυχογραφήματα, καταιγιστική και πυκνή δράση, κοινωνικό περιθώριο, βια, κλιμάκωση συναισθημάτων και κοινωνικός προβληματισμός-συνδυασμένα με τις αρετές ενός πολιτικοποιημένου πνεύματος με βαθιά ιστορική κατάρτιση...
Το "ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ" είναι ένα μεγαλεπήβολο ιστορικό μυθιστόρημα που δεν ακολουθεί την πεπατημένη!!!
Με κεντρικό πρόσωπο τον απόλυτο αντιήρωα ,το Γερμανό αλήτη Βέρνερ Λιμπνιτς, ο Φώσκολος εκκινεί την ιστορία του από το περιθώριο, το βούρκο και τις φυλακές για να εστιάσει σε ένα από τα "υστερόγραφα της ιστορίας":
Είναι η συγκλονιστική προβοκάτσια των Ναζι στην πολωνογερμανική μεθόριο Αύγουστο του '39...
            Εκεί οι Γερμανοί μετέφεραν κάποιους κατάδικους των γερμανικών φυλακών, τους έντυσαν Πολωνούς και οργάνωσαν πλιάτσικο σε συνοριακά γερμανικά χωριά καθώς και  βιαιοπραγίες εναντίον του γερμανόφωνου πληθυσμού, ξεσηκώνοντας την κοινή γνώμη κατά των Πολωνών. κλπ. Καταλαμβάνοντας ,παράλληλα τον πολωνικό σταθμό του Γκλαιβιτς οι Ναζί εξαπέλυαν ως δήθεν Πολωνοί διαγγέλματα πολέμου εναντίον της Γερμανίας,σκηνοθετώντας μια τελεία αφορμή για άμεση εισβολή τους της 1ης Σεπτεμβρίου.
Όλοι αυτοί οι κατάδικοι δολοφονήθηκαν για να μην υπάρχει μάρτυρας της ατιμίας τους.
               Ο ήρωας του μυθιστορήματος αυτού, Βερνερ, βρέθηκε στη δίνη των γεγονότων αυτών, όντας ανάμεσα στους επιλεγμένους βαρυποινίτες της προβοκάτσιας...

Παράλληλα,μέσα από την τρυφερή φιγούρα της Ρόζας Επσταιν,μοναχοκόρης Γερμανοεβραιου φυσικού, βιώνουμε την τραγωδία των Εβραίων με τα πογκρόμ και εφιαλτικά στιγμιότυπα από ήδη υπάρχοντα στρατόπεδα συγκέντρωσής.
Τέλος ,με μαεστρία και με την εύστοχη φαντασία του, ο Φωσκολος φωτίζει και το μυστικό αγώνα δρόμου των εξοπλισμών καθώς και την προσπάθεια κατασκευής ατομικής βόμβας από τους Ναζί- κάτι που παρά τις επίμονες προσπάθειες αξιόλογων επιστημόνων όπως ο Χάιζενμπεργκ- δεν πρόλαβαν,αφού μόλις το 45 το εγχείρημα πήρε την τελική μορφή του από τους Αμερικάνους...

Επίσης το "Ποτέ Ξανά" συνιστά ένα ενημερωμένο κοινωνιογράφημα της Γερμανίας παραμονές του πολέμου και σκιαγραφεί τη διάβρωση του λαού κάτω από το παντοδύναμο καθεστώς που έχει τα πλοκάμια του παντού.
         Πέραν της ιστορικής εγκυρότητας στο "Ποτέ Ξανά" μας γοητεύει ο καθεαυτός μύθος, καθώς έχουμε να κάνουμε με ένα δυνατό πολεμικό δράμα και με την οδύσσεια ενός περιθωριακού στη ναζιστική Γερμανία, πλαισιωμένου από πλήθος εκπροσώπων διαφόρων κοινωνικών ομάδων,που καθένας παρασέρνει τον αναγνώστη στις δικές του σκοτεινές διαδρομές και τα ανομολόγητα μυστικά του: 
Οι πολυδιάστατοι χαρακτήρες στο "Ποτέ Ξανά" αποδεικνύονται για μια ακόμη φορά, το δυνατό σημείο του Φώσκολου.
Σε αυτό το σπουδαίο του βιβλίο, ο μεγάλος σκηνοθέτης αναδεικνύεται για μια ακόμη φορά σε ανατόμο της ανθρώπινης ψυχής ,φωτίζοντας μύχιες σκέψεις, ανομολόγητα πάθη, ροπές και πρωτίστως όλες τις πτυχές της ανθρώπινης τραγικότητας.
Η ανθρώπινη αθλιότητα προβάλλει σε όλα της τα ερεβώδη βάθη και σε ποικίλες εκφάνσεις μέσα από ετερόκλητους χαρακτήρες, που καθένας φέρει το δικό του δράμα!
Κυρίαρχη φιγούρα είναι ο άκληρος πλάνητας Βέρνερ Λίμπνιτς!
Από την πρώτη σελίδα ο αναγνώστης συμπάσχει με αυτόν τον ξεχωριστό,τραγικό ήρωα που μακρυά από καλοβαλμένα στερεότυπα της σύγχρονης λογοτεχνίας,εκείνος φαντάζει βγαλμένος από πιο κλασσικά καλούπια που συντάραξαν την ψυχή της ανθρωπότητας.
Η ρακένδυτη περήφανη μορφή του φέρνει στο νου τα βρώμικα σοκάκια του Ντίκενς, τις σελίδες ενός Ουγκό ή τις φτωχοσυνοικίες όπου αργοπεθαίνουν οι Ανθρώποι της Αβύσσου, του Τζακ Λόντον! 
Κουβαλώντας το τραύμα  μιας τρυφερής μητρικής φιγούρας, που τη στερήθηκε πρόωρα, ο Βέρνερ κατέρχεται όλα τα σκαλοπάτια της εξαθλίωσης.
Η ψυχή μας σφίγγεται παρακολουθώντας έναν νέο άνθρωπο, χωρίς προοπτική να ανταγωνίζεται τα αδέσποτα για την τελευταία μπουκιά στα σκουπίδια, ενώ με ενδιαφέρον διεισδύουμε στη μικροκοινωνία των φυλακών και την απροσδόκητη ανθρωπιά...
 Και σ'όλα αυτά βλέπουμε απροσδόκητα να ξεπηδά μια πληγωμένη λεβεντιά που αποκαλύπτει ακατέργαστο ανθρώπινο μεγαλείο.
                Άλλο ένα τραγικό πρόσωπο που κάνει αίσθηση είναι ο δύσμορφος Κλάους Φένκε. Εισχωρούμε στο βουβό μαρτύριο της βασανισμένης ψυχής του και παρακολουθούμε την ανάγκη του για ζεστασιά να διαθλάται σε εκδικητικό μένος, που τον στρέφει στην υπηρεσία της Γκεστάπο και κορυφώνεται σε ένα απελπισμένο πάθος για το τελευταίο θύμα του.
Μέσα στις σελίδες συμπορευόμαστε και με τον ευσυνείδητο επιστήμονα Έπστάιν ,που πάνω από το μεράκι της γνώσης προτάσσει την έννοια του ανθρώπου.   
Και ανάμεσα σ'όλα η γυναικεία φιγούρα στην ευγενέστερη εκδοχή της, φορέας ομορφιάς, βαθιάς τρυφερότητας και συμπόνιας.
Η Ρόζα Επστάιν είναι μια όμορφη κοπέλα που μεγάλωσε σε ένα γαλήνιο περιβάλλον αποδοχής και ανέπτυξε μια προσωπικότητα που ποτέ δεν περεξέκλινε από την ανθρωπιά!

Μέσα από το παιχνίδι των χαρακτήρων, αξιοπρόσεκτος είναι και ο τρόπος που ιστορικά πρόσωπα εντάσσονται στην πλοκή ,με απόλυτα μεγενθυμένη την ανθρώπινη και παθολογική τους διάσταση-που αποτυπώνεται στη φυσικότητα των διαλόγων ,τις σκέψεις τους ,τις λεπτομερείς αντιδράσεις τους.
Αυτό ελαφρώς παραπέμπει και στο "Μαντολίνο Του Λοχαγού Κορέλι", οπού ο Μπερνιέρ είχε κάνει μια προσωπική εστίαση σε ιστορικές προσωπικότητες όπως ο Μουσολίνι, ο Τσιάνο,ο Ιταλός ομοφυλόφιλος,ο Ναζί Διοικητής,ο Πατέρας της Ελληνίδας Πελαγίας -μέσα από πρωτοπρόσωπους μονολόγους, διερευνώντας τις ψυχολογικές τους διακυμάνσεις.
Ο Φώσκολος,σε αντίστοιχη λογική, εισχωρεί στα άδυτα του επιτελείου των Ναζί και μας μεταφέρει τις ψυχολογικές διακυμάνσεις- ως και τη κινησιολογία των επιφανών προσωπικοτήτων του καθεστώτος, όπως ο Αδόλφος Χίτλερ,ο Έρμαν Γκαίρινγκ, ο Γκαίμπελς!

Ένα άλλο στοιχείο που προβάλλει σπαρακτικό ,όσο και σκληρό στο ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ, είναι ο έρωτας.
Ο έρωτας από τη μια ως πόθος ακόλαστος,που οδηγεί σε αποτρόπαιες πράξεις θυμίζοντας αμυδρά κάτι από την παραφορά του Κλοντ Φρολό στην Παναγία των Παρισίων.       Από την άλλη ο έρωτας ως χάδι εξημέρωσης σε πληγωμένες καρδιές και σε ρημαγμένες ελπίδες, που νοηματοδοτει άδειες ζωές.
Πουθενά ωστόσο δεν παρουσιάζεται ως ουρανοκατέβατη λύση, αλλά εντάσσεται αρμονικά στο κάδρο των εξελίξεων, με το στοιχείο της αγωνιώδους αναζήτησης να τον συνοδεύει πάντα.

Το έργο του Φώσκολου χαρακτηρίζεται από ζωηρή εικονοπλασία που ζωντανεύει τις πιο σκληρές σκηνές και τις αδυσώπητες μάχες, ενώ οι εξελίξεις στο διαβόητο επεισόδιο της πολωνικής μεθορίου εκτυλίσσονται λεπτό προς λεπτό κορυφώνοντας την αγωνία ως την τελευταία σελίδα. 

Όσο ακραία κι αν είναι τα γεγονότα του βιβλίου, τα πάντα είναι ιστορικώς τεκμηριωμένα και άρτια συνδεδεμένα μεταξύ τους, συνθέτοντας ένα "αφηγηματικό" μωσαϊκό με πλουραλισμό συναισθημάτων και εικόνων... 

Όπως συμπεραίνει κάνεις,το ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ είναι μια πολυεπίπεδη αναγνωστική εμπειρία που αγγίζει πολλαπλές χορδές της ψυχής και του μυαλού μας -εγείροντας τα πιο όμορφα συναισθήματα,τον αποτροπιασμό ,την αγωνία ταυτόχρονα με την ιστορική γνώση και τον πολιτικό προβληματισμο. 
Ένα βιβλίο που ανατέμνει παράλληλα και την ανθρώπινη ψυχή με σπουδή και αγάπη στην οδύνη της.
Επιδιώξτε να ανακαλύψετε αυτό το εξαίσιο κράμα ωμότητας,λυρισμού και πολεμικής δράσης!

Θεωρώ ότι είναι από τα πιο πρωτότυπα βιβλία που γράφτηκαν με θέμα τον Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ και σίγουρα αξίζει να διαβαστεί από όλους μας.

 Ένα βιβλίο στο οποίο όντως μπορεί άνετα να προσδοθεί παγκόσμια εμβέλεια και χαίρομαι που το έχει γράψει Ελληνας!!

                    
                         ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
                                                                
Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 26 Νοεμβρίου του 1927. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών χωρίς όμως να λάβει πτυχίο. Αρχικά δούλεψε ως δημοσιογράφος, (στη δεκαετία 1950-1960), στις εφημερίδες "Εμπρός" και "Ανεξάρτητος Τύπος" κάνοντας ελεύθερο και καλλιτεχνικό ρεπορτάζ και γράφοντας κινηματογραφική κριτική.[2] Από πολύ νωρίς ασχολήθηκε με τη συγγραφή αστυνομικού μυθιστορήματος. H ραδιοφωνική εκπομπή «Αστυνομικές ιστορίες του Νίκου Φώσκολου» αποτέλεσε το πρώτο του ραδιοφωνικό σήριαλ που είχε πολύ μεγάλη επιτυχία και όταν εκδόθηκε ήταν το μπεστ-σέλερ της εποχής.[3]

Στη δεκαετία του 1960 ξεκινά ως θεατρικός συγγραφέας και κριτικός συγγράφοντας περισσότερα από 10 θεατρικά έργα και πολλά ραδιοφωνικά. Στη συνέχεια μετακινείται στον κινηματογράφο όπου και σεναριογραφεί περισσότερες από 70 ταινίες, κυρίως με τη Φίνος Φιλμ. Το 1971 ασχολείται με επιτυχία με την τηλεόραση, με την ιστορική τηλεοπτική σειρά (δράμα) «Άγνωστος Πόλεμος» που σημείωσε το παγκόσμιο ρεκόρ 92% θεαματικότητας,[4] μετά την οποία ακολούθησαν διάφορα ιστορικά και κοινωνικά δράματα όπως τα «Εν Τούτω Νίκα», «Κραυγή των λύκων», «Ρωμανός Διογένης» κ.ά.
Μετά το 1991 οπότε κάνει την εμφάνισή της η ιδιωτική τηλεόραση, συγγράφει τη μεγάλης διάρκειας τηλεοπτική σειρά «Λάμψη» της οποίας η προβολή κράτησε 14 (1991 -2005) χρόνια, κάνοντας 3457 επεισόδια στο σύνολο. Το 1993 έγραψε την δεύτερη τηλεοπτική σειρά του, το Καλημέρα Ζωή της οποίας η προβολή κράτησε 13 (1993 -2006) χρόνια κάνοντας 3179 επεισόδια στο σύνολο.[5]

Ο Νίκος Φώσκολος ήταν τακτικό μέλος της Ένωσης Συντακτών Αθηναϊκού Τύπου, καθώς και της Εταιρίας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων. Είχε λάβει τρία βραβεία και ένα κρατικό Βραβείο Σεναρίου για την ταινία «Κοντσέρτο για πολυβόλα» (1968). Από τις ταινίες του έχουν βραβευθεί επίσης: «Οι αδίστακτοι», «Πυρετός στην άσφαλτο» και «Κοινωνία ώρα μηδέν», ενώ η ταινία «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» του Βασίλη Γεωργιάδη, της οποίας έγραψε το σενάριο, προτάθηκε από την Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών για Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας (1965).[6] Επίσης είχε τιμηθεί από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας (2007), από την Ιερά Σύνοδο για την ταινία «Εν Τούτω Νίκα», από την ΕΡΤ, από την οργάνωση Λάιονς, από διάφορους Δήμους, Καλλιτεχνικές Λέσχες, μεταξύ των οποίων και της Αθήνας, σωματεία και άλλες οργανώσεις.

Απεβίωσε στις 30 Οκτωβρίου 2013. Ο Νίκος Φώσκολος ομιλούσε την Αγγλική Γλώσσα και ήταν μόνιμος κάτοικος Δήμου Ηλιούπολης Αττικής.

Συγγραφικό έργο

Θεατρικά έργα
Ο θάνατος θα ξανάρθει (1959)
Θηλειά στο σκοτάδι (1961)
Η μαρκησία του λιμανιού (1971)
Σκέψου πριν αγαπήσεις (1971)
Ο άγνωστος δολοφόνος (1972)
Αρμένικο φεγγάρι (1976)
Πόρνες και πόρνες (1994)
Κινηματογραφικές ταινίες-σενάριο
Κρυστάλλω (1959)
Τσακιτζής, ο προστάτης των φτωχών (1960)
Φλογέρα και αίμα (1961)
Η κατάρα της μάνας (1961)
Ο θάνατος θα ξανάρθει (1961)
Αγάπη και θύελλα (1961)
Ο γεροδήμος (1962)
Οργή (1962)
Πονεμένη μητέρα (1962)
Οι διεστραμμένοι (1963)
Το κάθαρμα (1963)
Όσα κρύβει η νύχτα (1963)
Οι σταυραετοί (1963)
Έτσι ήταν η ζωή μου (1963)
Η κραυγή (1964)
Είναι μεγάλος ο καημός (1964)
Ο κράχτης (1964)
Χωρίς γονείς κι αδέλφια (1964)
Η προδομένη (1965)
Το χώμα βάφτηκε κόκκινο (1965)
Βρώμικη πόλις (1965)
Δεν μπορούν να μας χωρίσουν (1965)
Οι εχθροί (1965)
Οι αδίστακτοι (1965)
Η αχαριστη (1966)
Ο άνθρωπος που γύρισε από τον πόνο (1966)
Δάκρυα για την Ηλεκτρα (1966)
Κατηγορώ τους ανθρώπους (1966)
Κοινωνία ώρα μηδέν (1966)
Ο κατατρεγμένος (1966)
Κονσέρτο για πολυβόλα (1966)
Ο μεθύστακας του λιμανιού (1967)
Πυρετός στην άσφαλτο (1967)
Οι σφαίρες δε γυρίζουν πίσω (1967)
Το παρελθόν μιας γυναίκας (1968)
Αγάπη και αίμα (1969)
Όταν η πόλις πεθαίνει (1969)
Ορατότης μηδέν (1969)
Ο πρόσφυγας (1969)
Η λεωφόρος της προδοσίας (1969)
Η ζούγκλα των πόλεων (1970)
Εν ονόματι του νόμου (1970)
Πεθαίνω κάθε ξημέρωμα (1970)
Υπολοχαγός Νατάσα (1970)
Ο μεγάλος ένοχος (1970)
Αυτοί που ξέχασαν τον όρκο τους (1971)
Εσχάτη προδοσία (1971)
Ο δρόμος των ηρώων (1971)
Κατάχρησις εξουσίας (1971)
Με φόβο και πάθος (1971)
Έρωτας και προδοσία (1972)
Αιχμάλωτοι του μίσους (1972)
Οι γενναίοι πεθαίνουν δυο φορές (1973)
Τα χρόνια της οργής (1973)
Το κόκκινο τρένο (1982)[7]